ณ ปัจจุบัน ทางตันของแพทย์แผนปัจจุบันปรากฏให้เห็นชัดเจนขึ้น ประกอบกับผลการสำรวจของชีวจิตโพลระบุออกมาชัดเจนว่า คนกรุงไม่เชื่อมั่นต่อแพทย์แผนปัจจุบันถึง 79.4% ทำให้ คำว่า “การแพทย์ทางเลือก” ไม่ใช่ “ทางเลือก” อีกต่อไป”
ศ.เกียรติคุณ นพ.วิฑูร อึ้งประพันธ์ ที่ปรึกษาศูนย์กฎหมายสุขภาพและจริยศาสตร์ คณะนิติศาสตร์ ม.ธรรมศาสตร์ ชี้แจงว่า แพทย์ทางเลือกเกิดขึ้นจากการแพทย์แผนปัจจุบันที่เป็นแพทย์กระแสหลักนั้นไม่สามารถแก้ไขปัญหาด้านสุขภาพได้ทั้งหมด โดยมีข้อจำกัดสำคัญคือ ค่าใช้จ่ายสูง การรักษาเป็นไปอย่างดุเดือด จนเกิดเป็นความทุกข์ทรมาน เช่น ผลข้างเคียงจากการผ่าตัด
นอกจากนั้นแล้วแพทย์ทางเลือกไม่ได้เกิดขึ้นมาทันที เพราะส่วนหนึ่งได้วิวัฒนาการมาจากแพทย์ดั้งเดิม ประกอบกับภายหลังมีการศึกษาวิจัยด้านสังคมศาสตร์เพิ่มขึ้น โดยพบว่าการรักษาด้วยแพทย์แผนปัจจุบันที่เราคิดว่าดีมากนั้น แท้จริงแล้วไม่ได้ทำให้สุขภาพของประชาชนดีขึ้น แม้ว่าภาพลักษณ์การแพทย์โดยรวมจะดูดีขึ้น แต่ก็เป็นเพราะผลมาจากวิวัฒนาการด้านความเจริญ นั่นคือ คนมีความรู้มากขึ้น รู้จักรักษาความสะอาด เพื่อทำให้มีคุณภาพชีวิตดีขึ้น
“การดูแลสุขภาพต้องเริ่มจากการดูแลตัวเองก่อน พยายามหาข้อมูลของตัวเองให้ดีที่สุด การไปหาหมอในโรงพยาบาลเป็นเทคโนโลยีสมัยใหม่ ถ้าไม่จำเป็นอย่าไปจะดีที่สุด การเจ็บป่วยเป็นบ่อเกิดของความวุ่นวายในจิตใจ เราต้องรักษากายกับจิตให้สมดุล โดยการเดินทางสายกลาง และการใช้ชีวิตแบบพอเพียงตามพระราชดำริของในหลวงด้วย”
ด้านอาจารย์สาทิส อินทรกำแหง คนแรกๆ ที่เอาแพทย์ทางเลือกเข้ามาในเมืองไทยเมื่อประมาณ 20 ปีที่ผ่านมาเล่าให้ฟังว่า ตอนนี้เรามาถึงอีกขั้นหนึ่งที่เรียกว่า การแพทย์แบบผสมผสานคือ การนำแพทย์แบบปัจจุบันมารวมกับการแพทย์ทางเลือกทำให้การรักษาคนไข้ที่มีปัญหาด้านสุขภาพได้ผลดีมากขึ้น ถือเป็นวิธีการรักษาที่กว้างมากขึ้น เพราะคนไข้สามารถเลือกแนวการรักษาได้ตามความพอใจของตนเอง ทำให้ถูกอัธยาศัยทั้งผู้รักษาและผู้ได้รับการรักษา
“ไม่เฉพาะในเมืองไทยที่แพทย์ทางเลือกมีอุปสรรค ต่างประเทศก็มี แต่เขามีข้อดีอยู่อย่างคือ เมื่อมีการพิสูจน์ไม่ว่าทางใดก็ตาม ถ้าพิสูจน์ได้ว่าจริงเป็นประโยชน์จะได้รับการรับรอง แต่เราเรื่องการรับรองค่อนข้างแย่ แต่ยังโชคดีคือ กระทรวงสาธารณสุขตั้งกรมพัฒนาการแพทย์แผนไทย และการแพทย์ทางเลือก ทำให้เป็นตัวกระตุ้นในเรื่องนี้ให้ได้รับ ความสนใจมากขึ้น”
ปัญหาใหญ่คือ แพทย์แผนใหม่ส่วนใหญ่ไม่มีความรู้เรื่องแพทย์ทางเลือก เพราะโรงเรียนแพทย์ไม่ได้สอน จึงทำให้ใช้แพทย์ทางเลือกไม่เป็น เป็นอุปสรรคที่สำคัญในการเอาแพทย์ทางเลือกเข้ามาเสริม สำหรับเรื่องที่ควรจับตามองคือการหลอกลวง ตอนนี้พวกจอมปลอมชอบแอบอ้างมากขึ้น โดยอ้างว่าเป็นหมอทางเลือก ตรงนี้อยากฝากไปยังหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อพิสูจน์ตรวจสอบต่อไป โดยเฉพาะธุรกิจด้านแพทย์ทางเลือกมีมากเหลือเกิน เรื่องสุขภาพจึงกลายเป็นมีดสองคม
สำหรับสาเหตุที่วัยรุ่นสนใจเรื่องแพทย์ทางเลือกมากขึ้น อ.สาทิสให้ความเห็นว่า คนรุ่นใหม่เป็นโรคที่ไม่ควรจะเป็นมากขึ้น เช่น มะเร็ง ภูมิแพ้ โลหิตจาง ทั้งนี้ เป็นผลมาจากมีพฤติกรรมการกินที่ไม่เหมาะสม รวมทั้งวัยรุ่นสมัยนี้ห่วงสวย นิยมกินฟาสต์ฟู้ด แต่กลัวอ้วน ชีวจิตจึงเข้ากับสิ่งที่เขาป่วยอยู่ถึงปฏิบัติตาม
ปัจจุบันมีหลายคนสงสัยว่า การเพิ่มพื้นที่ให้กับแพทย์ทางเลือกหรือผู้ที่สนใจเรื่องแพทย์ทางเลือกในโรงพยาบาลมีมากน้อยแค่ไหน นพ.สกล ภูมิรัตนประพิณ ผอ.รพ.สมุทรสาคร ชี้แจงว่า โรงพยาบาลสมุทรสาครก็เป็นโรงพยาบาลหนึ่งที่เป็นทางเลือก โดยจัดให้มีแพทย์แผนไทยประมาณ 2-3 ปีที่ผ่านมา ซึ่งแพทย์ทุกคนสามารถสั่งการรักษาได้ถ้าคิดว่ามีความจำเป็น
“แพทย์ทางเลือกในโรงพยาบาลเราเป็นที่นิยมและได้ผล ผมเองก็ไปใช้บริการบ่อย เราส่งเสริมและเห็นดีด้วย โดยเน้นที่แพทย์แผนไทย เช่น การนวดกดจุด เป็นต้น”
นอกจากนี้ ยังพบว่า ผู้ป่วยประมาณ 90% ไม่มีความจำเป็นเข้ามารักษาในโรงพยาบาล เพราะเป็นโรคที่หายเองได้ ถือเป็นการสร้างภาระให้แก่โรงพยาบาล ซึ่งควรหันมาเพ่งเล็งตรงนี้มากขึ้น เพราะในแต่ละปีต้องสูญเสียงบประมาณก้อนโตและเกิดเป็นการใช้ทรัพยากรอย่างฟุ่มเฟือย รวมถึงการเกิดความยุ่งยากทางการแพทย์แผนปัจจุบันที่นำไปสู่การฟ้องร้อง
ขณะที่นพ.โภคิน ศักรินทร์กุล ให้คำแนะนำในการ เลือกใช้แพทย์ทางเลือกให้ปลอดภัยว่า เลือกในสิ่งที่มีหลักฐาน ให้ปลอดภัยและไม่แพงจนเกินไป ส่วนการพัฒนา ต้องมีฝ่ายวิชาการ สถาบัน และแหล่งหนังสือหรือองค์ความรู้ ควรมีการพัฒนาอย่างเป็นระบบ รวมถึงเจ้าหน้าที่ของรัฐบาล หรือแกนนำต่างๆ ที่มีหน้าที่ในการจัดแพทย์ทางเลือกควรเข้ามาสนใจทางนี้
ส่วนที่สำคัญที่สุดคือ ประชาชนหรือสื่อมวลชนที่เป็นตัวแทนของประชาชนต้องเข้ามามีส่วนร่วมในการตรวจสอบหรือดูแลกำกับควบคุมการใช้แพทย์ทางเลือก
ด้านวิมล บุญยง ผู้ที่รักษาโรคมะเร็งเต้านมโดยวิธีทางการแพทย์ทางเลือก เล่าประสบการณ์ในการรักษาตัวเองให้ฟังว่า เมื่อรู้ว่าตนเองเป็นโรคดังกล่าวก็ตัดสินใจไปพบแพทย์ตามหลักของแพทย์สมัยใหม่ จากนั้นก็เจอชีวจิตคิดว่าดีที่สุด และตัดสินใจใช้การรักษาแบบนี้
ถ้าถามว่าชีวจิตเข้ามาในความคิดได้อย่างไร ต้องย้อนกลับไปเมื่อหลายปีก่อนที่อ.สาทิสไปออกรายการเจาะใจ พอตนเองป่วยก็หันมานึกถึงหลักการเรื่องชีวจิตที่เคยผ่านหูเข้ามาว่าร่างกายสามารถรักษาตัวเองได้ และเชื่อในหลักการนี้ จึงไปเข้าหลักสูตรชีวจิต
“ต้องการรู้วิธีการในรายละเอียดเรื่องชีวจิต อุดมการณ์ หลักการ และความเชื่อเรามี แต่ยังขาดความรู้เรื่องวิธีการ พอไปเข้าคอร์สก็รู้ถึงวิธีการปฏิบัติตัว การกิน การดูแลตัวเอง การนอน การพักผ่อนและออกกำลังกาย และได้ปฏิบัติอย่างเคร่งครัดมาตลอด และจะไม่ถอยหลังกลับไปใช้ชีวิตแบบเก่าอย่าแน่นอน แต่จะใช้ชีวิตแบบนี้ไปเรื่อยๆ และรู้สึกมั่นใจมาก”
ศ.เกียรติคุณ นพ.วิฑูร อึ้งประพันธ์ ที่ปรึกษาศูนย์กฎหมายสุขภาพและจริยศาสตร์ คณะนิติศาสตร์ ม.ธรรมศาสตร์ ชี้แจงว่า แพทย์ทางเลือกเกิดขึ้นจากการแพทย์แผนปัจจุบันที่เป็นแพทย์กระแสหลักนั้นไม่สามารถแก้ไขปัญหาด้านสุขภาพได้ทั้งหมด โดยมีข้อจำกัดสำคัญคือ ค่าใช้จ่ายสูง การรักษาเป็นไปอย่างดุเดือด จนเกิดเป็นความทุกข์ทรมาน เช่น ผลข้างเคียงจากการผ่าตัด
นอกจากนั้นแล้วแพทย์ทางเลือกไม่ได้เกิดขึ้นมาทันที เพราะส่วนหนึ่งได้วิวัฒนาการมาจากแพทย์ดั้งเดิม ประกอบกับภายหลังมีการศึกษาวิจัยด้านสังคมศาสตร์เพิ่มขึ้น โดยพบว่าการรักษาด้วยแพทย์แผนปัจจุบันที่เราคิดว่าดีมากนั้น แท้จริงแล้วไม่ได้ทำให้สุขภาพของประชาชนดีขึ้น แม้ว่าภาพลักษณ์การแพทย์โดยรวมจะดูดีขึ้น แต่ก็เป็นเพราะผลมาจากวิวัฒนาการด้านความเจริญ นั่นคือ คนมีความรู้มากขึ้น รู้จักรักษาความสะอาด เพื่อทำให้มีคุณภาพชีวิตดีขึ้น
“การดูแลสุขภาพต้องเริ่มจากการดูแลตัวเองก่อน พยายามหาข้อมูลของตัวเองให้ดีที่สุด การไปหาหมอในโรงพยาบาลเป็นเทคโนโลยีสมัยใหม่ ถ้าไม่จำเป็นอย่าไปจะดีที่สุด การเจ็บป่วยเป็นบ่อเกิดของความวุ่นวายในจิตใจ เราต้องรักษากายกับจิตให้สมดุล โดยการเดินทางสายกลาง และการใช้ชีวิตแบบพอเพียงตามพระราชดำริของในหลวงด้วย”
ด้านอาจารย์สาทิส อินทรกำแหง คนแรกๆ ที่เอาแพทย์ทางเลือกเข้ามาในเมืองไทยเมื่อประมาณ 20 ปีที่ผ่านมาเล่าให้ฟังว่า ตอนนี้เรามาถึงอีกขั้นหนึ่งที่เรียกว่า การแพทย์แบบผสมผสานคือ การนำแพทย์แบบปัจจุบันมารวมกับการแพทย์ทางเลือกทำให้การรักษาคนไข้ที่มีปัญหาด้านสุขภาพได้ผลดีมากขึ้น ถือเป็นวิธีการรักษาที่กว้างมากขึ้น เพราะคนไข้สามารถเลือกแนวการรักษาได้ตามความพอใจของตนเอง ทำให้ถูกอัธยาศัยทั้งผู้รักษาและผู้ได้รับการรักษา
“ไม่เฉพาะในเมืองไทยที่แพทย์ทางเลือกมีอุปสรรค ต่างประเทศก็มี แต่เขามีข้อดีอยู่อย่างคือ เมื่อมีการพิสูจน์ไม่ว่าทางใดก็ตาม ถ้าพิสูจน์ได้ว่าจริงเป็นประโยชน์จะได้รับการรับรอง แต่เราเรื่องการรับรองค่อนข้างแย่ แต่ยังโชคดีคือ กระทรวงสาธารณสุขตั้งกรมพัฒนาการแพทย์แผนไทย และการแพทย์ทางเลือก ทำให้เป็นตัวกระตุ้นในเรื่องนี้ให้ได้รับ ความสนใจมากขึ้น”
ปัญหาใหญ่คือ แพทย์แผนใหม่ส่วนใหญ่ไม่มีความรู้เรื่องแพทย์ทางเลือก เพราะโรงเรียนแพทย์ไม่ได้สอน จึงทำให้ใช้แพทย์ทางเลือกไม่เป็น เป็นอุปสรรคที่สำคัญในการเอาแพทย์ทางเลือกเข้ามาเสริม สำหรับเรื่องที่ควรจับตามองคือการหลอกลวง ตอนนี้พวกจอมปลอมชอบแอบอ้างมากขึ้น โดยอ้างว่าเป็นหมอทางเลือก ตรงนี้อยากฝากไปยังหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อพิสูจน์ตรวจสอบต่อไป โดยเฉพาะธุรกิจด้านแพทย์ทางเลือกมีมากเหลือเกิน เรื่องสุขภาพจึงกลายเป็นมีดสองคม
สำหรับสาเหตุที่วัยรุ่นสนใจเรื่องแพทย์ทางเลือกมากขึ้น อ.สาทิสให้ความเห็นว่า คนรุ่นใหม่เป็นโรคที่ไม่ควรจะเป็นมากขึ้น เช่น มะเร็ง ภูมิแพ้ โลหิตจาง ทั้งนี้ เป็นผลมาจากมีพฤติกรรมการกินที่ไม่เหมาะสม รวมทั้งวัยรุ่นสมัยนี้ห่วงสวย นิยมกินฟาสต์ฟู้ด แต่กลัวอ้วน ชีวจิตจึงเข้ากับสิ่งที่เขาป่วยอยู่ถึงปฏิบัติตาม
ปัจจุบันมีหลายคนสงสัยว่า การเพิ่มพื้นที่ให้กับแพทย์ทางเลือกหรือผู้ที่สนใจเรื่องแพทย์ทางเลือกในโรงพยาบาลมีมากน้อยแค่ไหน นพ.สกล ภูมิรัตนประพิณ ผอ.รพ.สมุทรสาคร ชี้แจงว่า โรงพยาบาลสมุทรสาครก็เป็นโรงพยาบาลหนึ่งที่เป็นทางเลือก โดยจัดให้มีแพทย์แผนไทยประมาณ 2-3 ปีที่ผ่านมา ซึ่งแพทย์ทุกคนสามารถสั่งการรักษาได้ถ้าคิดว่ามีความจำเป็น
“แพทย์ทางเลือกในโรงพยาบาลเราเป็นที่นิยมและได้ผล ผมเองก็ไปใช้บริการบ่อย เราส่งเสริมและเห็นดีด้วย โดยเน้นที่แพทย์แผนไทย เช่น การนวดกดจุด เป็นต้น”
นอกจากนี้ ยังพบว่า ผู้ป่วยประมาณ 90% ไม่มีความจำเป็นเข้ามารักษาในโรงพยาบาล เพราะเป็นโรคที่หายเองได้ ถือเป็นการสร้างภาระให้แก่โรงพยาบาล ซึ่งควรหันมาเพ่งเล็งตรงนี้มากขึ้น เพราะในแต่ละปีต้องสูญเสียงบประมาณก้อนโตและเกิดเป็นการใช้ทรัพยากรอย่างฟุ่มเฟือย รวมถึงการเกิดความยุ่งยากทางการแพทย์แผนปัจจุบันที่นำไปสู่การฟ้องร้อง
ขณะที่นพ.โภคิน ศักรินทร์กุล ให้คำแนะนำในการ เลือกใช้แพทย์ทางเลือกให้ปลอดภัยว่า เลือกในสิ่งที่มีหลักฐาน ให้ปลอดภัยและไม่แพงจนเกินไป ส่วนการพัฒนา ต้องมีฝ่ายวิชาการ สถาบัน และแหล่งหนังสือหรือองค์ความรู้ ควรมีการพัฒนาอย่างเป็นระบบ รวมถึงเจ้าหน้าที่ของรัฐบาล หรือแกนนำต่างๆ ที่มีหน้าที่ในการจัดแพทย์ทางเลือกควรเข้ามาสนใจทางนี้
ส่วนที่สำคัญที่สุดคือ ประชาชนหรือสื่อมวลชนที่เป็นตัวแทนของประชาชนต้องเข้ามามีส่วนร่วมในการตรวจสอบหรือดูแลกำกับควบคุมการใช้แพทย์ทางเลือก
ด้านวิมล บุญยง ผู้ที่รักษาโรคมะเร็งเต้านมโดยวิธีทางการแพทย์ทางเลือก เล่าประสบการณ์ในการรักษาตัวเองให้ฟังว่า เมื่อรู้ว่าตนเองเป็นโรคดังกล่าวก็ตัดสินใจไปพบแพทย์ตามหลักของแพทย์สมัยใหม่ จากนั้นก็เจอชีวจิตคิดว่าดีที่สุด และตัดสินใจใช้การรักษาแบบนี้
ถ้าถามว่าชีวจิตเข้ามาในความคิดได้อย่างไร ต้องย้อนกลับไปเมื่อหลายปีก่อนที่อ.สาทิสไปออกรายการเจาะใจ พอตนเองป่วยก็หันมานึกถึงหลักการเรื่องชีวจิตที่เคยผ่านหูเข้ามาว่าร่างกายสามารถรักษาตัวเองได้ และเชื่อในหลักการนี้ จึงไปเข้าหลักสูตรชีวจิต
“ต้องการรู้วิธีการในรายละเอียดเรื่องชีวจิต อุดมการณ์ หลักการ และความเชื่อเรามี แต่ยังขาดความรู้เรื่องวิธีการ พอไปเข้าคอร์สก็รู้ถึงวิธีการปฏิบัติตัว การกิน การดูแลตัวเอง การนอน การพักผ่อนและออกกำลังกาย และได้ปฏิบัติอย่างเคร่งครัดมาตลอด และจะไม่ถอยหลังกลับไปใช้ชีวิตแบบเก่าอย่าแน่นอน แต่จะใช้ชีวิตแบบนี้ไปเรื่อยๆ และรู้สึกมั่นใจมาก”
