"หนูอยากได้อะไรเป็นพิเศษมั้ย"
เสียงผู้บริหารกระทรวงวัฒนธรรมถามนักเรียนผู้พิการทางสายตาวิทยาลัยนาฏศิลปเชียงใหม่
"อยากได้โน้ตเพลงเป็นอักษรเบรลล์ จะได้เรียนตามเพื่อนๆ ทัน"
นักเรียนผู้พิการทางตาตอบกลับมาด้วยน้ำเสียงที่เต็มไปด้วยความหวัง และผลจากการสอบถามความคิดเห็นดังกล่าว กลายเป็นที่มาของการริเริ่มโครงการครั้งสำคัญสำหรับผู้พิการทางสายตาในประเทศไทย เมื่อกระทรวงวัฒนธรรมได้จัดทำสื่อการเรียนการสอนทางด้านดนตรีไทยเป็นอักษรเบรลล์ให้แก่เด็กๆ เหล่านั้น
"จากคำพูดของนักเรียนเพียงคนเดียวสามารถจุดประกายความคิดว่า เราควรสร้างสื่อการเรียนการสอนดนตรีไทยเป็นอักษรเบรลล์เพื่อผู้พิการทางสายตาและผู้พิการด้านอื่นๆ ด้วย ซึ่งกระทรวงฯ ตระหนักถึงความสำคัญในการพัฒนาคนพิการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการให้สิทธิและโอกาสทางการศึกษาที่เท่าเทียมกับนักเรียนทั่วไป ด้วยเหตุนี้จึงมอบให้วิทยาลัยนาฏศิลปดำเนินการผลิตสื่อขึ้น เพื่อนำไปมอบให้ศูนย์การศึกษามูลนิธิคนตาบอด สมาคมคนตาบอด โรงเรียนสอนคนตาบอด และวิทยาลัยนาฏศิลปทั่วประเทศ"วีระ โรจน์พจนรัตน์ รองปลัดกระทรวงวัฒนธรรมบอกเล่าถึงที่มาที่ไปของโครงการ
ด้าน อาจารย์นิรมล ตระการผล ครูชำนาญการพิเศษ (คศ. 3) หมวดเครื่องสายไทย ภาคดุริยางค์ไทย วิทยาลัยนาฏศิลป ในฐานะผู้จัดทำสื่ออักษรเบรลล์ เล่าเสริมว่า บรรดาคณาจารย์ที่มีความรู้ด้านดนตรีไทยไม่มีใครรู้เรื่องอักษรเบรลล์เลย แต่มีศิษย์เก่าคนหนึ่งที่มีความรู้จึงมาช่วยทำสื่ออักษรเบรลล์ให้ พร้อมกับประสานงานกับมูลนิธิคนตาบอด เพื่อตรวจทานความถูกต้อง
จนในที่สุด วันนี้วิทยาลัยได้จัดทำสื่อการเรียนขับร้องเพลงไทยเดิมในรูป DVD สาธิตการขับร้องเพลงไทย โดยเพลงที่นำมาจัดทำเป็นสื่ออักษรเบรลล์และสื่อเสียงนั้น ใช้เพลงชุดเดียวกันกับเด็กปกติ เช่นเพลงตับวิวาห์พระสมุทร เพลงลาวเสี่ยงเทียน เพลงแขกบรเทศ 2 ชั้น เพลงลาวสมเด็จ ลาวต่อนก ลาวครวญ ลาวจ้อย ฯลฯ
ทั้งนี้ เพลงเหล่านี้เป็นเพลงฝึกทักษะเบื้องต้น โดยท้ายบทของสื่อหนังสือทุกเล่ม จะอธิบายศัพท์สังคีตเพื่อเพิ่มความเข้าใจให้แก่ผู้สอน เมื่อสถาบันการศึกษาได้สอนครบทั้งชุดก็จะได้นักดนตรีและนักร้องเครื่องสาย 1 วง อย่างไรก็ดี วิทยานาฏศิลปผลิตสื่อการเรียนการสอนสำหรับผู้พิการทางสายตาไปแล้ว ต่อไปจะประเมินผลการใช้สื่อดังกล่าวเพื่อหาจุดเด่นจุดด้อยแล้วปรับปรุง เพื่อประโยชน์ของนักเรียนให้มากที่สุด
"นาฏศิลปคำนึงถึงการนำไปใช้ของนักเรียน จึงทำสื่ออักษรเบรลล์เริ่มตั้งแต่ปูพื้นฐานการเรียนดนตรีไทย อธิบายตัวโน้ตที่เทียบกับเสียงโน้ตดนตรีของสากล เช่น ด แทนเสียงโด ร แทนเสียง เร ม แทนเสียงมี ฟ แทนเสียง ฟา พร้อมกันนี้ ยังสอนการใช้เครื่องดนตรีที่ถูกต้อง เช่น ท่าจับซออู้ เริ่มจากท่านั่งพับเพียบลำตัวตรง ไม่ก้มหรือเงยหน้า ส่วนมือซ้ายจับคันทวน กะโหลกซอวางอยู่กึ่งกลางบนหน้าขาข้างซ้าย คันทวนอยู่ชิดง่ามนิ้วระหว่างนิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้ นิ้วทั้งสี่เรียงชิดติดกับสายเอ็นหรือสายไหม แขนข้างซ้ายอยู่ในท่างอข้อศอกห่างจากลำตัวพองาม
ส่วนมือขวาจับคันชักห่างจากหมุดตรึงประมาณหนึ่งฝ่ามือ นอกจากนี้ยังมีสัญลักษณ์ในการอ่านโน้ต อย่างรูปตัวยู หมายถึงสีคันชักออกหรือการรวบคันชักออก ถ้าเป็นรูปตัวยูคว่ำ หมายถึงการสีคันชักเข้าหรือการรวบคันชักเข้า เป็นต้น"
อาจารย์นิรมล ให้เหตุผลในการผลิตสื่อเพื่อปูพื้นฐานผู้เรียนว่า อยากให้นักเรียนทุกคนไม่ว่าจะเป็นเด็กปกติหรือผู้พิการ มีความรู้ด้านดนตรีไทยอย่างถูกต้อง
"เคยมีคนตั้งข้อสังเกตว่าทำไมถึงทำสื่อ DVD เรามองครอบคลุมผู้พิการทุกประเภท DVD เด็กพิการทางสายตาสามารถฟังเสียงและแยกแยะเสียงดนตรี ทำนอง เนื้อร้องได้"
ขณะที่ อาจารย์นพคุณ สุดประเสริฐ หนึ่งผู้ร่วมทำสื่อ ในฐานะผู้ขับร้องเพลงไทย แสดงความเห็นว่า รู้สึกดีใจมากที่ได้เข้ามามีส่วนร่วมผลิตสื่อครั้งนี้ ซึ่งนักเรียนจะได้นำสื่ออักษรเบรลล์พร้อมกับ DVD ไปศึกษาดนตรีไทย อีกสิ่งหนึ่งที่อยากฝากถึงผู้สอนอยากให้เอาใจใส่เด็กกลุ่มนี้เป็นพิเศษ โดยหาโอกาสสอนเพิ่มเติมตัวต่อตัว หรือมีโครงการเข้าค่ายเพื่อให้น้องได้มารู้จักกับวิทยากรที่มีความสามารถด้านดนตรีไทย
ส่วนนิวัฒน์ สุขประเสริฐ ผู้อำนวยการสถานศึกษาวิทยาลัยนาฏศิลป บอกว่า สื่อการเรียนการสอนจะพัฒนาต่อไปเรื่อยๆ โดยไม่ได้จัดทำเฉพาะเครื่องสายเพียงอย่างเดียว เรามีโครงการทำสื่อดนตรีไทยประเภทอื่นด้วย เพื่อให้เด็กของเรามีความรู้ความสามารถด้านดนตรีจนสามารถรวมเป็นวงปี่พาทย์ได้
"เด็กที่จบวิทยาลัยนาฏศิลปทุกคนมีความรู้ความสามารถด้านดนตรีจนสามารถนำไปประกอบอาชีพได้ อย่างเด็กที่พิการทางสายตา เมื่อเรียนจบเขาสามารถเป็นครูสอนดนตรีไทยในโรงเรียนคนตาบอดได้ และเชื่อว่าสอนได้ดีกว่าอาจารย์ปกติด้วยซ้ำไป หรืออาจเล่นดนตรีโชว์ตามโรงแรม"
...ขณะนี้โน้ตดนตรีไทยอักษรเบรลล์ได้จัดทำเสร็จเรียบร้อยแล้ว ส่วน DVD คงใช้เวลาอีกไม่นานนักคงจะสามารถแจกจ่ายให้กับนักเรียนผู้พิการทางสายตาทั่วประเทศได้
