โฆษกกระทรวงสาธารณสุข เผยผลสำรวจภูมิปัญญาท้องถิ่นไทยในยุคปัจจุบันยังมีดีหลายอย่าง เช่น หมอกวาดยาเด็ก เหยียบนวดน้ำมัน น้ำมันเหลือง เป็นทางเลือกหรือความหวังสุดท้ายการดูแลสุขภาพผู้ป่วยโรคเรื้อรัง ระบุฝรั่งที่เป็นโรคมะเร็งสนใจเลือกเป็นที่พึ่ง ผลพิสูจน์ชี้ชัดการแพทย์ทางเลือกทำให้สุขภาพกาย-จิตดีขึ้น เพิ่มกำลังใจต่อสู้โรคได้เป็นอย่างดี
นางนิตยา จันทร์เรือง มหาผล โฆษกกระทรวงสาธารณสุข (สธ.) ให้สัมภาษณ์ว่า ขณะนี้กระทรวงสาธารณสุขมีนโยบายที่จะประยุกต์การแพทย์พื้นบ้านและสมุนไพรให้เข้ามาสู่ระบบการดูแลสุขภาพ และส่งเสริมให้คนมีความเข้มแข็งทางสุขภาพมากขึ้น เป็นการสานต่อภูมิปัญญาดั้งเดิมให้เกิดประโยชน์ในปัจจุบันและอนาคตด้วย เพราะบางอย่างสามารถพัฒนาต่อยอดได้ บางอย่างสามารถเป็นทางเลือกใช้ควบคู่ หรือใช้แทนวิธีการรักษาแบบอื่น ๆ ได้ บางเรื่องกลายเป็นทางเลือกสำหรับผู้ที่เป็นโรคเรื้อรัง สร้างกำลังใจให้ผู้ป่วยและญาติได้เป็นอย่างดี
จากการศึกษาในต่างประเทศ 14 ประเทศในแถบยุโรป พบว่าผู้ใช้บริการการแพทย์ทางเลือกส่วนใหญ่จะเป็นผู้หญิงที่มีการศึกษา อายุยังไม่มาก ซึ่งมักจะป่วยเกี่ยวกับโรคถุงน้ำดี ตับ กระดูก และโรคมะเร็งในสมอง ส่วนใหญ่มีความพึงพอใจ โดยพบว่าผู้ป่วยโรคมะเร็งที่รักษาด้วยการแพทย์ทางเลือกโดยเฉลี่ยนาน 27 เดือน มีสุขภาพกายและจิตดีขึ้น และยังเพิ่มกำลังใจในการต่อสู้กับโรคภัยอีกด้วย
นางนิตยา กล่าวว่า จากการวิเคราะห์สถานการณ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านสุขภาพและบริการสาธารณสุขในชุมชนที่มีความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจใน 6 จังหวัดภาคตะวันออก ได้แก่ ชลบุรี ระยอง จันทบุรี ตราด ฉะเชิงเทรา ปราจีนบุรี โดยนายวสุธร ตันวัฒนกุล และนางอรพิน ทองดี อาจารย์ประจำคณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพาศึกษา ในปี 2544-2546 ผลปรากฎว่ามีภูมิปัญญาที่ยังเหลืออยู่ในท้องถิ่นในพื้นที่ดังกล่าว 10 อย่าง มีหมอพื้นบ้านหลายคน ที่จังหวัดตราด มีภูมิปัญญาท้องถิ่นอยู่ 3 แห่ง ได้แก่ 1. สมุนไพรเพื่อการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม ทั้งยาต้ม อาหารสมุนไพร หรือผลิตภัณฑ์สุขภาพใช้ในชีวิตประจำวัน 2. น้ำมันเหลืองรักษาโรค ซึ่งมีชื่อเสียงมาก เป็นที่นิยมแพร่หลาย มีกลิ่นหอม ใช้เพื่อผ่อนคลายความเครียดของกล้ามเนื้อ แมลงสัตว์กัดต่อย แก้วิงเวียนศีรษะ ถือว่าเป็นภูมิปัญญาที่เป็นธุรกิจทำรายได้ให้ผู้ประกอบการเป็นอย่างดี และ 3. การนวดเหยียบน้ำมันเพื่อผ่อนคลายความตึงเครียดของกล้ามเนื้อ รักษาอัมพาต อัมพฤกษ์ ให้บริการโดยไม่มีผลตอบแทนใด ๆ
ที่จังหวัดปราจีนบุรี มีภูมิปัญญาการบำบัดโดยวิธีการทางวิญญาณ เช่น หมอทำขวัญ หมอดู หมอสะเดาะเคราะห์ การรำผีฟ้า ซึ่งเป็นกลุ่มภูมิปัญญาในรูปแบบของการประกอบพิธีกรรมตามความเชื่อถือศรัทธาของท้องถิ่น และหมอกลางบ้านที่ใช้สมุนไพรรักษาโรค การนวดผสมผสานพิธีกรรมความเชื่อถือ และมีภูมิปัญญารักษางูสวัด ไฟลามทุ่ง แผลพุพองด้วยสมุนไพรและวัสดุทางธรรมชาติ นำมาผสมกันและพอกบริเวณที่มีอาการ
ที่จังหวัดจันทบุรี มีหมอยาสมุนไพร และอาหารสมุนไพรที่อำเภอท่าใหม่ มีจุดเด่นที่น่าสนใจมากสามารถประยุกต์ภูมิปัญญาพื้นบ้านแบบเก่าเข้ากับภูมิปัญญาประยุกต์ เปิดเป็นแหล่งผลิตยาและขายยาแผนโบราณ เป็นอาชีพสร้างรายได้ครัวเรือนอย่างดี และยังมีหมอพื้นบ้านรักษากระดูก นวดเหยียบน้ำมันเพื่อรักษากระดูกหัก กระดูกเคลื่อน การใช้คาถา น้ำ หรือเหล้าขาวพ่นเป่ารักษาโรค การกวาดยาเด็กที่ยังมีคนนิยมอย่างต่อเนื่อง ที่จังหวัดระยอง มีศูนย์สมุนไพรและนวดแผนโบราณ ที่อำเภอวังจันทร์ มีผู้ที่มีความรู้เรื่องสมุนไพรในชุมชนมาร่วมทำกิจกรรมและร่วมมือกับโรงพยาบาลวังจันทร์ มีศูนย์สาธิตสมุนไพรในชุมชน เป็นแหล่งผลิตและจำหน่ายยาสมุนไพร อาหารสมุนไพร และบริการนวดแผนไทยในศูนย์สาธิต เกิดเครือข่ายปลูกสมุนไพร
นางนิตยา กล่าวอีกว่า ภูมิปัญญาเหล่านี้ บางอย่างสามารถพัฒนาให้ก้าวหน้าไปในเชิงธุรกิจเลี้ยงตัวได้ อย่างไรก็ดี เป็นที่น่าสังเกตว่าภูมิปัญญา หรือผู้รู้ส่วนใหญ่อยู่ในกลุ่มผู้สูงอายุ ไม่ค่อยได้ถ่ายทอดองค์ความรู้ เนื่องจากเงื่อนไขส่วนตัว สังคม และเศรษฐกิจยุ่งยากซับซ้อน ส่วนลูกหลานเองก็ไม่ค่อยสนใจในด้านนี้นัก
นางนิตยา จันทร์เรือง มหาผล โฆษกกระทรวงสาธารณสุข (สธ.) ให้สัมภาษณ์ว่า ขณะนี้กระทรวงสาธารณสุขมีนโยบายที่จะประยุกต์การแพทย์พื้นบ้านและสมุนไพรให้เข้ามาสู่ระบบการดูแลสุขภาพ และส่งเสริมให้คนมีความเข้มแข็งทางสุขภาพมากขึ้น เป็นการสานต่อภูมิปัญญาดั้งเดิมให้เกิดประโยชน์ในปัจจุบันและอนาคตด้วย เพราะบางอย่างสามารถพัฒนาต่อยอดได้ บางอย่างสามารถเป็นทางเลือกใช้ควบคู่ หรือใช้แทนวิธีการรักษาแบบอื่น ๆ ได้ บางเรื่องกลายเป็นทางเลือกสำหรับผู้ที่เป็นโรคเรื้อรัง สร้างกำลังใจให้ผู้ป่วยและญาติได้เป็นอย่างดี
จากการศึกษาในต่างประเทศ 14 ประเทศในแถบยุโรป พบว่าผู้ใช้บริการการแพทย์ทางเลือกส่วนใหญ่จะเป็นผู้หญิงที่มีการศึกษา อายุยังไม่มาก ซึ่งมักจะป่วยเกี่ยวกับโรคถุงน้ำดี ตับ กระดูก และโรคมะเร็งในสมอง ส่วนใหญ่มีความพึงพอใจ โดยพบว่าผู้ป่วยโรคมะเร็งที่รักษาด้วยการแพทย์ทางเลือกโดยเฉลี่ยนาน 27 เดือน มีสุขภาพกายและจิตดีขึ้น และยังเพิ่มกำลังใจในการต่อสู้กับโรคภัยอีกด้วย
นางนิตยา กล่าวว่า จากการวิเคราะห์สถานการณ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านสุขภาพและบริการสาธารณสุขในชุมชนที่มีความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจใน 6 จังหวัดภาคตะวันออก ได้แก่ ชลบุรี ระยอง จันทบุรี ตราด ฉะเชิงเทรา ปราจีนบุรี โดยนายวสุธร ตันวัฒนกุล และนางอรพิน ทองดี อาจารย์ประจำคณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพาศึกษา ในปี 2544-2546 ผลปรากฎว่ามีภูมิปัญญาที่ยังเหลืออยู่ในท้องถิ่นในพื้นที่ดังกล่าว 10 อย่าง มีหมอพื้นบ้านหลายคน ที่จังหวัดตราด มีภูมิปัญญาท้องถิ่นอยู่ 3 แห่ง ได้แก่ 1. สมุนไพรเพื่อการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม ทั้งยาต้ม อาหารสมุนไพร หรือผลิตภัณฑ์สุขภาพใช้ในชีวิตประจำวัน 2. น้ำมันเหลืองรักษาโรค ซึ่งมีชื่อเสียงมาก เป็นที่นิยมแพร่หลาย มีกลิ่นหอม ใช้เพื่อผ่อนคลายความเครียดของกล้ามเนื้อ แมลงสัตว์กัดต่อย แก้วิงเวียนศีรษะ ถือว่าเป็นภูมิปัญญาที่เป็นธุรกิจทำรายได้ให้ผู้ประกอบการเป็นอย่างดี และ 3. การนวดเหยียบน้ำมันเพื่อผ่อนคลายความตึงเครียดของกล้ามเนื้อ รักษาอัมพาต อัมพฤกษ์ ให้บริการโดยไม่มีผลตอบแทนใด ๆ
ที่จังหวัดปราจีนบุรี มีภูมิปัญญาการบำบัดโดยวิธีการทางวิญญาณ เช่น หมอทำขวัญ หมอดู หมอสะเดาะเคราะห์ การรำผีฟ้า ซึ่งเป็นกลุ่มภูมิปัญญาในรูปแบบของการประกอบพิธีกรรมตามความเชื่อถือศรัทธาของท้องถิ่น และหมอกลางบ้านที่ใช้สมุนไพรรักษาโรค การนวดผสมผสานพิธีกรรมความเชื่อถือ และมีภูมิปัญญารักษางูสวัด ไฟลามทุ่ง แผลพุพองด้วยสมุนไพรและวัสดุทางธรรมชาติ นำมาผสมกันและพอกบริเวณที่มีอาการ
ที่จังหวัดจันทบุรี มีหมอยาสมุนไพร และอาหารสมุนไพรที่อำเภอท่าใหม่ มีจุดเด่นที่น่าสนใจมากสามารถประยุกต์ภูมิปัญญาพื้นบ้านแบบเก่าเข้ากับภูมิปัญญาประยุกต์ เปิดเป็นแหล่งผลิตยาและขายยาแผนโบราณ เป็นอาชีพสร้างรายได้ครัวเรือนอย่างดี และยังมีหมอพื้นบ้านรักษากระดูก นวดเหยียบน้ำมันเพื่อรักษากระดูกหัก กระดูกเคลื่อน การใช้คาถา น้ำ หรือเหล้าขาวพ่นเป่ารักษาโรค การกวาดยาเด็กที่ยังมีคนนิยมอย่างต่อเนื่อง ที่จังหวัดระยอง มีศูนย์สมุนไพรและนวดแผนโบราณ ที่อำเภอวังจันทร์ มีผู้ที่มีความรู้เรื่องสมุนไพรในชุมชนมาร่วมทำกิจกรรมและร่วมมือกับโรงพยาบาลวังจันทร์ มีศูนย์สาธิตสมุนไพรในชุมชน เป็นแหล่งผลิตและจำหน่ายยาสมุนไพร อาหารสมุนไพร และบริการนวดแผนไทยในศูนย์สาธิต เกิดเครือข่ายปลูกสมุนไพร
นางนิตยา กล่าวอีกว่า ภูมิปัญญาเหล่านี้ บางอย่างสามารถพัฒนาให้ก้าวหน้าไปในเชิงธุรกิจเลี้ยงตัวได้ อย่างไรก็ดี เป็นที่น่าสังเกตว่าภูมิปัญญา หรือผู้รู้ส่วนใหญ่อยู่ในกลุ่มผู้สูงอายุ ไม่ค่อยได้ถ่ายทอดองค์ความรู้ เนื่องจากเงื่อนไขส่วนตัว สังคม และเศรษฐกิจยุ่งยากซับซ้อน ส่วนลูกหลานเองก็ไม่ค่อยสนใจในด้านนี้นัก