โรคภัยไข้เจ็บเป็นสิ่งที่ทุกคนไม่ประสงค์จะให้เกิดขึ้นกับตนเองและบุคคลในครอบครัว เพราะนอกจากความทุกข์ทรมานต่าง ๆ ของโรคแล้ว ยังสูญเสียทั้งเวลาทรัพย์สินและอาจสูญเสียชีวิตได้
กระทรวงสาธารณสุขจึงได้กำหนดยุทธศาสตร์ 5อ.เพื่อเป็นหลักในการสร้างสุขภาพ ซึ่งเป็นเป็นหลักง่าย ๆ แต่ให้ผลยิ่งใหญ่ในการที่จะทำให้เราแข็งแรงพอที่จะต่อสู้ และป้องกันโรคภัยไข้เจ็บไม่ให้มาเยือนเราได้ 5อ. ประกอบด้วย อาหาร ออกกำลังกาย อารมณ์ อนามัยชุมชน อโรคยา
โดยสาระสำคัญของ 5 อ.คือ อ. ที่ 1 อาหาร ประกอบไปด้วย คาร์โบไฮเดรต มีมากในข้าว แป้ง เผือก มัน โปรตีน ได้จาก เนื้อสัตว์ ไข่ ถั่วเมล็ดแห้ง นม ไขมัน ได้จาก น้ำมันพืช และสัตว์ วิตามินและเกลือแร่ ได้จาก ผัก ผลไม้ สารอาหารเหล่านี้มีประโยชน์ในการบำรุงร่างกายและช่วยให้ระบบการทำงานของร่างกายเป็นไปอย่างปกติอาหารที่ดีต้องมีคุณค่าของสารอาหาร ไม่ใช่อาหารราคาแพง อาหารพื้นบ้านง่าย ๆ อย่างน้ำพริก ปลาทูทอด ผักจิ้ม แกงส้ม ต้มยำ แกงเลียง ต้มยำ แกงเลียงล้วนครบถ้วนด้วยคุณค่าของสารอาหาร แถมยังได้คุณประโยชน์ทางยาจากพืชผักสมุนไพรที่ใช้เป็นเครื่องแกงอีกต่างหาก และถ้าเสริมด้วยผลไม้ไทย ๆ อย่าง มะละกอ ส้ม กล้วยน้ำว้า ฝรั่งก็จะยิ่งดีต่อสุขภาพ
นอกจากเลือกกินอาหารที่มีสารอาหารครบถ้วนแล้วต้องไม่ลืมนึกถึงวิธีการปรุงให้สุก สะอาดด้วย อาหารสุก ๆ ดิบ ๆ มีเชื้อโรค และพยาธิต่าง ๆ มากมาย ต้องปรุงให้สุกด้วยความร้อน อาหารสุกด้วยการบีบมะนาวหรือของเปรี้ยวนั้นไม่ถือว่าเป็นอาหารสุกที่ปลอดภัย เพราะความจริงกรดในมะนาวทำให้เปลี่ยนสีเท่านั้น ไม่ใช่เป็นการสุก ซึ่งเชื้อโรคและพยาธิไม่ตายแต่จะมีโอกาสเข้าสู่ร่างกาย และก่อให้เกิดโรคกับเราได้มากมาย เช่น อุจจาระร่วง อาหารเป็นพิษ ตัวจี๊ด พยาธิใบไม้ตับ
อ. ที่ 2 ออกกำลังกาย ร่างกายของคนเรามีอวัยวะบางส่วนทำงานสัมพันธ์กัน ถ้าไม่ได้ถูกใช้งานส่วนนั้นจะไม่ค่อยแข็งแรงและจะมีผลต่อส่วนอื่น ๆ ด้วย เช่น ระบบทางเดินหายใจไม่ดี ระบบเลือด สมอง หัวใจ ก็จะไม่ดีตามไปด้วย ทำให้เกิดโรคต่าง ๆ เช่น โรคความดันโลหิต โรคหัวใจ
การออกกำลังกายจะช่วยให้อวัยวะทุกส่วนทำงานดีขึ้นอย่างน่าอัศจรรย์ ระบบการทำงานต่าง ๆ จะเกิดภาวะสมดุลย์สดชื่น กระปรี้กระเปร่า ไม่เจ็บป่วยง่าย การออกกำลังกาย เป็นสิ่งจำเป็นของชีวิตที่ทำได้ทุกเพศวัย วัยเด็ก ทำให้การเจริญเติบโตของโครงสร้างร่างกายเป็นไปอย่างสมบูรณ์ สมอง และสมาธิดีทำให้จิตใจ ร่าเริงสดใส วัยหนุ่มสาว ทำให้มีสมรถภาพทางกายสูง มีทรวดทรวงรูปร่างและบุคลิกภาพดี สุขภาพจิตดีส่งผลถึงความก้าวหน้า ในการทำงาน วัยสูงอายุ ช่วยให้ระบบต่าง ๆ แข็งแรง เสื่อมสภาพช้ากว่าคนไม่ออกกำลังกาย กินอิ่ม นอนหลับ สุขภาพจิตดีมีอายุขัยยืนยาว
การออกกำลังกาย ควรทำอย่างน้อย สัปดาห์ละ 3 ครั้ง ครั้งละประมาณ 15 - 30 นาที ในผู้เริ่มต้นเมื่อร่างกายอยู่ตัวแล้ว จึงเพิ่มตามความเหมาะสมของร่างกาย ในแต่ละสัปดาห์ควรเลือกสลับวิธีการออกกำลังกายให้มีความหลากหลาย เช่น เดิน, วิ่ง, ว่ายน้ำ, แอโรบิค ขยับกาย สบายชีวี โรคภัยไม่มี จิตใจเบิกบาน
อ. ที่ 3 อารมณ์ เคยสังเกตหรือไม่ว่า เวลาที่เราโกรธหัวใจจะเต้นแรงเวลาเศร้าเราจะรู้สึกเบื่ออาหาร นี่เป็นข้อพิสูจน์ได้อย่างหนึ่งว่า อารมณ์มีผลต่อร่างกายทุกครั้งที่เราอารมณ์ไม่ดี หงุดหงิด โกรธ เศร้า กลัว ร่างกายจะทำงานผิดปกติและหลั่งสารพิษออกมาก โรคหัวใจ โรคความดันโลหิต บางคนเป็นโรคที่หาสาเหตุไม่ได้ เช่น ปวดหัวบ่อย นอนไม่หลับ เครียด หรือเกิดอาหารทางจิตประสาท เป็นต้น เมื่อรู้อย่างนี้ แล้วเราจะปล่อยให้อารมณ์ที่ไม่ดีทำร้ายเราตลอดไปหรือ อยากมีสุขภาพดีต้องพยายามควบคุมอารมณ์ให้มาก ๆ ในแต่ละวัน หากเกิดอารมณ์ในทางลบ ลองฝึกวิธีการควบคุมอารมณ์ง่าย ๆ เช่น นั่งในที่สบาย ๆ หลับตาแล้วนับ 1 - 10 ในใจ ช้า ๆ หรือหายใจเข้า ออกยาว ๆ สักพัก ก็จะช่วยได้มาก
อ. ที่ 4 อโรคยา คนเรามีความเสี่ยงต่อโรคภัยที่อาจเกิดขึ้นได้จากความเสื่อมของร่างกายมากเกินพอแล้ว แต่ยังมีคนหลายคนที่นิยมสรรหาโรคภัยไข้เจ็บมาใส่ตัวเอง ทั้ง ๆ ที่รู้ เช่น เสพยาเสพติดดื่มสุรา สูบบุหรี่ ลำส่อนทางเพศ ขับขี่รถโดยไม่คาดเข็มขัดนิรภัย หรือสวมหมวกกันน็อค กินอาหารสุก ๆ ดิบ ๆ กินอาหาร เค็มจัด มันจัด หวานจัด เที่ยวหามรุ่งหามค่ำ เล่นการพนันจนเคร่งเครียดทำงานหนักเกินพอดี ภาวะความเสี่ยงต่าง ๆ เหล่านี้ล้วนแล้วแต่จะเป็นสาเหตุเริ่มต้นของการเจ็บป่วย และความไม่ปลอดภัยต่อสุขภาพทั้งสิ้น สมควรที่จะหลีกเลี่ยงให้ห่างไกล อย่าลืมว่า สุขภาพดีไม่มีขาย อยากได้ต้องสร้างเอง
อ. ที่ 5 อนามัยชุมชน คนเราอยู่ร่วมกันเป็นชุมชน เป็นสังคม หากเรามีสุขภาพดีเพียงคนเดียว ท่ามกลางสิ่งแวดล้อมที่เป็นพิษ โอกาสที่จะปลอดจากโรคภัยไข้เจ็บเป็นไปได้ยากยิ่ง ดังนั้นต้องช่วยกันดูแลสิ่งแวดล้อม และอนามัยชุมชนให้ดีด้วย โดยเริ่มจาก คนในครอบครัวของเรา ร่วมมือกันปฏิบัติตามหลัก 5อ. ฉีดวัคซีนและรับภูมิคุ้มกันตามกำหนดเจ็บป่วยก็รีบดูแลรักษาพยาบาลเพื่อไม่ให้เป็นพาหะของโรค
บ้านน่าอยู่ เก็บกวาด เช็ดถูให้สะอาด อากาศถ่ายเทสะดวก แสงสว่างส่องถึง ทิ้งขยะในถังที่มีฝาปิด มีส้วมที่ถูกสุขลักษณะ ตลาดสดน่าซื้อ จำหน่าย หรือเลือกซื้อเฉพาะอาหารที่สด สะอาด ปลอดสารพิษ อาหารกระป๋องมีฉลากถูกต้อง พ่อค้าแม่ค้าปฏิบัติตามหลักสุขอนามัย เช่น มีผ้ากันเปื้อน หมวกคลุมผม
โรงเรียน และโรงพยาบาล ส่งเสริมสุขภาพ ให้ความรู้ด้านสุขอนามัย รณรงค์ให้ป้องกัน และกำจัดแหล่งเพาะพันธุ์โรค บริการด้านสาธารณสุขต่าง ๆ เช่น การหยอดวัคซีน ภูมิคุ้มกันโรค อย่างทั่วถึง มีสวนสาธารณะรื่นรมย์ ให้ออกกำลังกาย พักผ่อน และทำกิจกรรมเสริมสร้างความอบอุ่นในครอบครัว เมืองน่าอยู่ รักษาความสะอาดของธรรมชาติ ไม่ทิ้งขยะของเสียลงคูคลอด รักษากฎระเบียบทั้งกฎหมาย และกฎจราจร ต่อต้านยาเสพติด
การไม่เจ็บป่วยทำให้ท่านประหยัดเงินค่าใช้จ่ายได้มาก แต่ที่สำคัญคือความสุขและความปลอดภัยในชีวิตที่มีค่ามากกว่าเงินทองหลายเท่าการปฏิบัติตามหลัก 5 อ. จะทำให้สุขภาพแข็งแรง ปราศจากโรคภัยเปรียบเทียบแล้วเท่ากับได้โชคใหญ่ ดังคำว่า ความไม่มีโรค เป็นลาภอันประเสริฐ อย่างไรก็ตามในกรณีที่เกิดเจ็บป่วยขึ้นมา รัฐบาลได้จัดให้มีหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า เพื่อความมั่นใจว่าคนไทยทุกคนจะได้รับการรักษาพยาบาลอย่างทั่วถึง เสมอภาพ มีศักดิ์ศรี และได้มาตรฐานทางการแพทย์ โดยในระยะแรกได้ริเริ่มโครงการ 30 บาทรักษาทุกโรค ซึ่งให้บริการครอบคลุมทั่วประเทศแล้ว
กระทรวงสาธารณสุขจึงได้กำหนดยุทธศาสตร์ 5อ.เพื่อเป็นหลักในการสร้างสุขภาพ ซึ่งเป็นเป็นหลักง่าย ๆ แต่ให้ผลยิ่งใหญ่ในการที่จะทำให้เราแข็งแรงพอที่จะต่อสู้ และป้องกันโรคภัยไข้เจ็บไม่ให้มาเยือนเราได้ 5อ. ประกอบด้วย อาหาร ออกกำลังกาย อารมณ์ อนามัยชุมชน อโรคยา
โดยสาระสำคัญของ 5 อ.คือ อ. ที่ 1 อาหาร ประกอบไปด้วย คาร์โบไฮเดรต มีมากในข้าว แป้ง เผือก มัน โปรตีน ได้จาก เนื้อสัตว์ ไข่ ถั่วเมล็ดแห้ง นม ไขมัน ได้จาก น้ำมันพืช และสัตว์ วิตามินและเกลือแร่ ได้จาก ผัก ผลไม้ สารอาหารเหล่านี้มีประโยชน์ในการบำรุงร่างกายและช่วยให้ระบบการทำงานของร่างกายเป็นไปอย่างปกติอาหารที่ดีต้องมีคุณค่าของสารอาหาร ไม่ใช่อาหารราคาแพง อาหารพื้นบ้านง่าย ๆ อย่างน้ำพริก ปลาทูทอด ผักจิ้ม แกงส้ม ต้มยำ แกงเลียง ต้มยำ แกงเลียงล้วนครบถ้วนด้วยคุณค่าของสารอาหาร แถมยังได้คุณประโยชน์ทางยาจากพืชผักสมุนไพรที่ใช้เป็นเครื่องแกงอีกต่างหาก และถ้าเสริมด้วยผลไม้ไทย ๆ อย่าง มะละกอ ส้ม กล้วยน้ำว้า ฝรั่งก็จะยิ่งดีต่อสุขภาพ
นอกจากเลือกกินอาหารที่มีสารอาหารครบถ้วนแล้วต้องไม่ลืมนึกถึงวิธีการปรุงให้สุก สะอาดด้วย อาหารสุก ๆ ดิบ ๆ มีเชื้อโรค และพยาธิต่าง ๆ มากมาย ต้องปรุงให้สุกด้วยความร้อน อาหารสุกด้วยการบีบมะนาวหรือของเปรี้ยวนั้นไม่ถือว่าเป็นอาหารสุกที่ปลอดภัย เพราะความจริงกรดในมะนาวทำให้เปลี่ยนสีเท่านั้น ไม่ใช่เป็นการสุก ซึ่งเชื้อโรคและพยาธิไม่ตายแต่จะมีโอกาสเข้าสู่ร่างกาย และก่อให้เกิดโรคกับเราได้มากมาย เช่น อุจจาระร่วง อาหารเป็นพิษ ตัวจี๊ด พยาธิใบไม้ตับ
อ. ที่ 2 ออกกำลังกาย ร่างกายของคนเรามีอวัยวะบางส่วนทำงานสัมพันธ์กัน ถ้าไม่ได้ถูกใช้งานส่วนนั้นจะไม่ค่อยแข็งแรงและจะมีผลต่อส่วนอื่น ๆ ด้วย เช่น ระบบทางเดินหายใจไม่ดี ระบบเลือด สมอง หัวใจ ก็จะไม่ดีตามไปด้วย ทำให้เกิดโรคต่าง ๆ เช่น โรคความดันโลหิต โรคหัวใจ
การออกกำลังกายจะช่วยให้อวัยวะทุกส่วนทำงานดีขึ้นอย่างน่าอัศจรรย์ ระบบการทำงานต่าง ๆ จะเกิดภาวะสมดุลย์สดชื่น กระปรี้กระเปร่า ไม่เจ็บป่วยง่าย การออกกำลังกาย เป็นสิ่งจำเป็นของชีวิตที่ทำได้ทุกเพศวัย วัยเด็ก ทำให้การเจริญเติบโตของโครงสร้างร่างกายเป็นไปอย่างสมบูรณ์ สมอง และสมาธิดีทำให้จิตใจ ร่าเริงสดใส วัยหนุ่มสาว ทำให้มีสมรถภาพทางกายสูง มีทรวดทรวงรูปร่างและบุคลิกภาพดี สุขภาพจิตดีส่งผลถึงความก้าวหน้า ในการทำงาน วัยสูงอายุ ช่วยให้ระบบต่าง ๆ แข็งแรง เสื่อมสภาพช้ากว่าคนไม่ออกกำลังกาย กินอิ่ม นอนหลับ สุขภาพจิตดีมีอายุขัยยืนยาว
การออกกำลังกาย ควรทำอย่างน้อย สัปดาห์ละ 3 ครั้ง ครั้งละประมาณ 15 - 30 นาที ในผู้เริ่มต้นเมื่อร่างกายอยู่ตัวแล้ว จึงเพิ่มตามความเหมาะสมของร่างกาย ในแต่ละสัปดาห์ควรเลือกสลับวิธีการออกกำลังกายให้มีความหลากหลาย เช่น เดิน, วิ่ง, ว่ายน้ำ, แอโรบิค ขยับกาย สบายชีวี โรคภัยไม่มี จิตใจเบิกบาน
อ. ที่ 3 อารมณ์ เคยสังเกตหรือไม่ว่า เวลาที่เราโกรธหัวใจจะเต้นแรงเวลาเศร้าเราจะรู้สึกเบื่ออาหาร นี่เป็นข้อพิสูจน์ได้อย่างหนึ่งว่า อารมณ์มีผลต่อร่างกายทุกครั้งที่เราอารมณ์ไม่ดี หงุดหงิด โกรธ เศร้า กลัว ร่างกายจะทำงานผิดปกติและหลั่งสารพิษออกมาก โรคหัวใจ โรคความดันโลหิต บางคนเป็นโรคที่หาสาเหตุไม่ได้ เช่น ปวดหัวบ่อย นอนไม่หลับ เครียด หรือเกิดอาหารทางจิตประสาท เป็นต้น เมื่อรู้อย่างนี้ แล้วเราจะปล่อยให้อารมณ์ที่ไม่ดีทำร้ายเราตลอดไปหรือ อยากมีสุขภาพดีต้องพยายามควบคุมอารมณ์ให้มาก ๆ ในแต่ละวัน หากเกิดอารมณ์ในทางลบ ลองฝึกวิธีการควบคุมอารมณ์ง่าย ๆ เช่น นั่งในที่สบาย ๆ หลับตาแล้วนับ 1 - 10 ในใจ ช้า ๆ หรือหายใจเข้า ออกยาว ๆ สักพัก ก็จะช่วยได้มาก
อ. ที่ 4 อโรคยา คนเรามีความเสี่ยงต่อโรคภัยที่อาจเกิดขึ้นได้จากความเสื่อมของร่างกายมากเกินพอแล้ว แต่ยังมีคนหลายคนที่นิยมสรรหาโรคภัยไข้เจ็บมาใส่ตัวเอง ทั้ง ๆ ที่รู้ เช่น เสพยาเสพติดดื่มสุรา สูบบุหรี่ ลำส่อนทางเพศ ขับขี่รถโดยไม่คาดเข็มขัดนิรภัย หรือสวมหมวกกันน็อค กินอาหารสุก ๆ ดิบ ๆ กินอาหาร เค็มจัด มันจัด หวานจัด เที่ยวหามรุ่งหามค่ำ เล่นการพนันจนเคร่งเครียดทำงานหนักเกินพอดี ภาวะความเสี่ยงต่าง ๆ เหล่านี้ล้วนแล้วแต่จะเป็นสาเหตุเริ่มต้นของการเจ็บป่วย และความไม่ปลอดภัยต่อสุขภาพทั้งสิ้น สมควรที่จะหลีกเลี่ยงให้ห่างไกล อย่าลืมว่า สุขภาพดีไม่มีขาย อยากได้ต้องสร้างเอง
อ. ที่ 5 อนามัยชุมชน คนเราอยู่ร่วมกันเป็นชุมชน เป็นสังคม หากเรามีสุขภาพดีเพียงคนเดียว ท่ามกลางสิ่งแวดล้อมที่เป็นพิษ โอกาสที่จะปลอดจากโรคภัยไข้เจ็บเป็นไปได้ยากยิ่ง ดังนั้นต้องช่วยกันดูแลสิ่งแวดล้อม และอนามัยชุมชนให้ดีด้วย โดยเริ่มจาก คนในครอบครัวของเรา ร่วมมือกันปฏิบัติตามหลัก 5อ. ฉีดวัคซีนและรับภูมิคุ้มกันตามกำหนดเจ็บป่วยก็รีบดูแลรักษาพยาบาลเพื่อไม่ให้เป็นพาหะของโรค
บ้านน่าอยู่ เก็บกวาด เช็ดถูให้สะอาด อากาศถ่ายเทสะดวก แสงสว่างส่องถึง ทิ้งขยะในถังที่มีฝาปิด มีส้วมที่ถูกสุขลักษณะ ตลาดสดน่าซื้อ จำหน่าย หรือเลือกซื้อเฉพาะอาหารที่สด สะอาด ปลอดสารพิษ อาหารกระป๋องมีฉลากถูกต้อง พ่อค้าแม่ค้าปฏิบัติตามหลักสุขอนามัย เช่น มีผ้ากันเปื้อน หมวกคลุมผม
โรงเรียน และโรงพยาบาล ส่งเสริมสุขภาพ ให้ความรู้ด้านสุขอนามัย รณรงค์ให้ป้องกัน และกำจัดแหล่งเพาะพันธุ์โรค บริการด้านสาธารณสุขต่าง ๆ เช่น การหยอดวัคซีน ภูมิคุ้มกันโรค อย่างทั่วถึง มีสวนสาธารณะรื่นรมย์ ให้ออกกำลังกาย พักผ่อน และทำกิจกรรมเสริมสร้างความอบอุ่นในครอบครัว เมืองน่าอยู่ รักษาความสะอาดของธรรมชาติ ไม่ทิ้งขยะของเสียลงคูคลอด รักษากฎระเบียบทั้งกฎหมาย และกฎจราจร ต่อต้านยาเสพติด
การไม่เจ็บป่วยทำให้ท่านประหยัดเงินค่าใช้จ่ายได้มาก แต่ที่สำคัญคือความสุขและความปลอดภัยในชีวิตที่มีค่ามากกว่าเงินทองหลายเท่าการปฏิบัติตามหลัก 5 อ. จะทำให้สุขภาพแข็งแรง ปราศจากโรคภัยเปรียบเทียบแล้วเท่ากับได้โชคใหญ่ ดังคำว่า ความไม่มีโรค เป็นลาภอันประเสริฐ อย่างไรก็ตามในกรณีที่เกิดเจ็บป่วยขึ้นมา รัฐบาลได้จัดให้มีหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า เพื่อความมั่นใจว่าคนไทยทุกคนจะได้รับการรักษาพยาบาลอย่างทั่วถึง เสมอภาพ มีศักดิ์ศรี และได้มาตรฐานทางการแพทย์ โดยในระยะแรกได้ริเริ่มโครงการ 30 บาทรักษาทุกโรค ซึ่งให้บริการครอบคลุมทั่วประเทศแล้ว
