สสส.–สวร. หนุนรัฐบาลฟื้นฟูสุขภาพใจ 10 จังหวัดใต้ ชวนใช้ “สติ 3 ขั้นตอน” รับมือวิกฤตน้ำท่วม – ดันแนวคิด “Together Base” เปลี่ยนผู้ประสบภัยจากเหยื่อเป็นผู้ร่วมกอบกู้วิกฤต
นพ.พงศ์เทพ วงศ์วัชรไพบูลย์ ผู้จัดการสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) กล่าวว่า เหตุการณ์น้ำท่วมในพื้นที่ 10 จังหวัดภาคใต้ส่งผลกระทบทั้งต่อทรัพย์สิน ชีวิต และจิตใจของประชาชน หลายคนสูญเสียบุคคลและสัตว์เลี้ยงอันเป็นที่รัก ผู้ที่ไม่ได้ตั้งรับกับเหตุการณ์มีความเครียดและความวิตกกังวลสูง ซึ่งอาจทำให้ขาดความสามารถในการจัดการปัญหาอย่างเหมาะสม สสส. และ สานพลังมูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาการเรียนรู้ (สวร.) จึงร่วมพัฒนาแนวทางประคองใจในภาวะวิกฤต ภายใต้โครงการจิตวิทยาสติสร้างสุขในองค์กร เพื่อเสริมพลังใจให้ผู้ประสบภัย ผู้ช่วยเหลือ และผู้ติดตามข่าวสาร ใช้หลัก “สติ” เพื่อการคิดและตัดสินใจอย่างเป็นระบบในช่วงเวลาวิกฤต
ทั้งนี้ แนวทาง “สติ 3 ขั้นตอน” ประกอบด้วย 1. กลับมาอยู่กับลมหายใจ – หายใจเข้า–ออกลึก ๆ เพื่อลดความว้าวุ่นและดึงจิตใจกลับมาอยู่กับตัวเอง 2. มองรอบตัวอย่างมีสติ – สำรวจสถานที่ ความปลอดภัย ทรัพยากรที่มีอยู่ รวมถึงผู้ที่ต้องดูแลเป็นพิเศษ เช่น ผู้สูงอายุ เด็ก หรือผู้ป่วย และ 3. นำไปสู่การปฏิบัติ เมื่อตั้งหลักได้แล้ว จะสามารถจัดการสถานการณ์และวางแผนได้อย่างมีประสิทธิภาพ
“แนวทางดังกล่าวสำคัญอย่างยิ่งต่อผู้ช่วยเหลือหรืออาสาสมัคร เพราะหากไม่สามารถเข้าช่วยทันที อาจเกิดความท้อแท้และอารมณ์สะเทือนใจ ซึ่งส่งผลให้การช่วยเหลือผิดพลาดได้ การใช้สติ 3 ขั้นตอน จะทำให้สามารถกลับมาประเมินสถานการณ์และประสานงานกับทุกภาคส่วนได้ดีขึ้น”
ด้าน นพ.ยงยุทธ วงศ์ภิรมย์ศานติ์ ที่ปรึกษากรมสุขภาพจิต และที่ปรึกษาโครงการจิตวิทยาสติสร้างสุขฯ เสนอแนะเชิงนโยบายสำหรับช่วงฟื้นฟู ว่าควรยึดหลัก “Together Base – ไปด้วยกัน” โดยมี 2 มิติหลัก คือ 1. ความสัมพันธ์ชุมชน ใช้สายสัมพันธ์ดั้งเดิมของชุมชนเป็นฐานแก้ปัญหา เพราะสายสัมพันธ์ใหม่สร้างไม่ทันในภาวะวิกฤต และ 2. พลังความร่วมมือ ซึ่งความร่วมมือของคนในพื้นที่ช่วยฟื้นฟูความสัมพันธ์ เกิดแรงบันดาลใจในการป้องกันภัยซ้ำ และเสริมความเข้มแข็งให้ทุกคนลุกขึ้นสู้ต่อได้
ตัวอย่างกลไกชุมชนตามแนวทาง Together Base ได้แก่ การประชุมอย่างมีสติ รับฟังกันด้วยเมตตาไม่กล่าวโทษ การรวมพลังซ่อมแซมบ้านเรือนและพื้นที่ส่วนกลาง รวมกลุ่มอาชีพผ่านสมาคมเพื่อเข้าถึงแหล่งทุน และการเปลี่ยนภาพผู้ประสบภัยจากเหยื่อ เป็นผู้ร่วมกอบกู้วิกฤต ซึ่งองค์การสหประชาชาติระบุว่า ช่วยลดปัญหาสุขภาพจิตระยะยาวได้จริง
สำหรับผู้ที่ต้องการฝึกสติอย่างเป็นระบบ สวร. พัฒนาโปรแกรมออนไลน์ “mindpsy” ภายใต้การสนับสนุนจาก สสส. สามารถเข้าเรียนรู้เพื่อจัดการกับวิกฤตได้โดยไม่มีค่าใช้จ่ายที่เว็บไซต์ https://mindpsy.org/en
