"กฤษฎีกา" กังวล! ร่างฯ มท.ฉบับใหม่ เพิ่มอำนาจท้องถิ่น "ปรับอัตราค่าเก็บขยะ” เน้นวิธีคํานวณ เก็บ ขน กําจัด จูงใจชุมชน ไม่ควรเกินอัตราเดิม

"กฤษฎีกา" กังวล! ร่างกฎกระทรวงมหาดไทย ฉบับใหม่ " ปรับอัตราค่าเก็บขยะ/กำจัดปฏิกูล” เน้นปรับปรุงวิธีการคํานวณ เก็บ ขน และกําจัด จูงใจชุมชน แลกยกเว้นค่าธรรมเนียมผู้ก่อให้เกิดขยะ ร่วมคัดแยกก่อนทิ้ง ที่่ให้เป็นไปตามกำหนดท้องถิ่น ชี้เพื่อให้ท้องถิ่นมีความเป็นอิสระ ไม่ควรเกินไปกว่าอัตราค่าธรรมเนียมที่สาธารณสุขกําหนด แนะปรับวันประกาศใช้ สอดคล้องครบวาระ "สภาเทศบาลทั่วประเทศ มี.ค." รองรับเลือกตั้งท้องถิ่นปีหน้า

วันนี้ (11 พ.ย. 2567) มีรายงานจากกระทรวงมหาดไทย เปิดเผยถึงความคืบหน้า ต่อร่างกฎกระทรวงกําหนดอัตราค่าธรรมเนียมและยกเว้น ค่าธรรมเนียมเกี่ยวกับการจัดการสิ่งปฏิกูลและมูลฝอย พ.ศ. ....ที่ให้ความสำคัญกับอัตราค่าธรรมเนียมการจัดการสิ่งปฏิกูลและมูลฝอย

ซึ่ง ราชการท้องถิ่่่น มีหน้าที่่ออกข้อบัญญัติท้องถิ่น ต้องไม่เกินอัตราค่าธรรมเนียม และมีกําหนดระยะเวลาการออกกฎกระทรวงดังกล่าวภายในวันที่ 27 พ.ย.2567

ภายหลัง คณะรัฐมนตรี (ครม.) 5 พ.ย. ได้เห็นชอบ ตามที่่กรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น (สถ.) ยกร่าง เพื่อเน้นจูงใจชุมชน เข้ามาจัดการกำจัดขยะให้เป็นศูนย์ และยกเว้นค่าธรรมเนียม รองรับกฎหมายรักษาความสะอาดฯ ฉบับแก้ไขปี 2560

พบว่า สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา ได้มีความเห็น ให้แก้ไขวันใช้บังคับกฎกระทรวง 27 พ.ย. 2567 เป็น “ให้ใช้บังคับเมื่อพ้นกําหนดสามร้อยหกสิบวัน นับแต่วันประกาศในราชกิจจานุเบกษาเป็นต้นไป”

เพื่อให้สอดคล้องกับแนวทางการร่างกฎหมายกรณีกําหนดวันใช้บังคับกฎหมายเป็นช่วงเวลาที่ให้กําหนดเป็น “วัน” และเพื่อให้ อปท.ทุกแห่งได้มีระยะเวลาเตรียมการออกข้อกําหนดของท้องถิ่น กําหนดอัตราค่าธรรมเนียม เกี่ยวกับการจัดการสิ่งปฏิกูลและมูลฝอยตามร่างกฎกระทรวงนี้

ซึ่งจะต้องดําเนินการตามกระบวนการจัดทําข้อกําหนดของท้องถิ่นที่ต้องเสนอต่อสภาของราชการส่วนท้องถิ่น ประกอบกับได้คํานึงถึงช่วงเวลาที่ต้องมีการเลือกตั้งสภาเทศบาลและนายกเทศมนตรี ที่จะครบวาระในเดือนมีนาคม 2568นี้

รวมทั้งสร้างความรับรู้และความเข้าใจกับประชาชนในพื้นที่เกี่ยวกับอัตราค่าธรรมเนียมการเก็บ ขน และกําจัดสิ่งปฏิกูลและมูลฝอยที่เปลี่ยนแปลงไปจากกเดิมที่ สถ. รายงาน

นอกจากนี้ ได้ปรับปรุงวิธีการคํานวณอัตราค่าธรรมเนียมการเก็บ ขน และกําจัดสิ่งปฏิกูลและมูลฝอยให้มีความเหมาะสมและชัดเจนมากยิ่งขึ้น

โดยเปลี่ยนการกําหนดอัตราค่าธรรมเนียมแบบอัตราคงที่ (fixed rate) เป็นการกําหนดอัตราค่าธรรมเนียมขั้นสูง เพื่อให้ราชการส่วนท้องถิ่นมีความเป็นอิสระ ในการกําหนดอัตราค่าธรรมเนียมให้เกิดความเหมาะสมกับสภาพพื้นที่ ต้นทุน และความคุ้มค่าในการเก็บ ขน และกําจัดสิ่งปฏิกูลและมูลฝอยของราชการส่วนท้องถิ่นนั้น

และสอดคล้องกับมาตรา 34/3 (3) แห่งพระราชบัญญัติรักษาความสะอาดและความเป็นระเบียบเรียบร้อยของบ้านเมือง พ.ศ. 2535 ซึ่งแก้ไขเพิ่มเติมโดยพระราชบัญญัติรักษาความสะอาดและความเป็นระเบียบเรียบร้อยของบ้านเมือง (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2560

ที่กําหนดให้ราชการส่วนท้องถิ่น ออกข้อกําหนดของท้องถิ่นกําหนดอัตราค่าธรรมเนียมไม่เกินอัตราที่กําหนดในกฎกระทรวง

รวมทั้ง ตัดการยกเว้นค่าธรรมเนียมการเก็บ ขน และกําจัดสิ่งปฏิกูลและมูลฝอย กรณีผู้ก่อให้เกิดมูลฝอยที่สามารถคัดแยกมูลฝอยเป็นไปตามข้อกําหนดของท้องถิ่น และกรณีบุคคล หรือชุมชน หรือหมู่บ้าน ที่มีการจัดการปริมาณมูลฝอยจนปราศจากสิ่งปฏิกูลหรือมูลฝอยออก

เนื่องจากกระทรวงมหาดไทย ยังไม่มีหลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขการดําเนินการที่ชัดเจนเพื่อให้ประชาชนได้รับยกเว้นค่าธรรมเนียมดังกล่าว หากกระทรวงมหาดไทย มีหลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขการยกเว้นค่าธรรมเนียมที่ชัดเจนเมื่อใดแล้ว สามารถออกกฎกระทรวงยกเว้นค่าธรรมเนียมเพิ่มเติมในภายหลังได้ ซึ่ง สถ. และกรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข ได้ตรวจสอบแล้ว

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา ยังตั้งข้อสังเกตว่า การกําหนดอัตราค่าธรรมเนียมตามร่างกฎกระทรวง ที่ออกตามพระราชบัญญัติรักษาความสะอาด และความเป็นระเบียบเรียบร้อยของบ้านเมืองฯ

ควรจะต้องสอดคล้องและไม่เกินไปกว่าอัตราค่าธรรมเนียมที่กระทรวงสาธารณสุขกําหนด ในกฎกระทรวงกําหนดค่าธรรมเนียมการออกใบอนุญาต หนังสือรับรองการแจ้ง และการให้บริการในการจัดการสิ่งปฏิกูลหรือมูลฝอย พ.ศ. 2559 ซึ่งออกตาม พระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 ด้วย

ระหว่างการประชุมร่วม ตรวจพิจารณาร่างกฎกระทรวงฯ กรุงเทพมหานคร ได้มีข้อสังเกตว่า เกณฑ์ การกําหนดอัตราค่าธรรมเนียมตามร่างกฎกระทรวงดังกล่าว ไม่สอดคล้องกับกฎกระทรวงกําหนด ค่าธรรมเนียมการออกใบอนุญาต หนังสือรับรองการแจ้ง และการให้บริการในการจัดการสิ่งปฏิกูล หรือมูลฝอยๆ ทําให้ราชการส่วนท้องถิ่นเกิดความสับสนในการออกข้อกําหนดท้องถิ่นให้สอดคล้องกับ กฎกระทรวงทั้งสองฉบับ

มีข้อสังเกตว่า พระราชบัญญัติรักษาความสะอาดและความเป็นระเบียบเรียบร้อยของบ้านเมือง พ.ศ. 2535 ซึ่งแก้ไขเพิ่มเติม โดยพระราชบัญญัติรักษาความสะอาดและความเป็นระเบียบเรียบร้อยของบ้านเมือง (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2560

ซึ่งมีเจตนารมณ์ให้กระทรวงมหาดไทยเป็นเจ้าภาพในการบูรณาการด้านการบริหารจัดการสิ่งปฏิกูลและมูลฝอย และกําหนดอัตราค่าธรรมเนียมเกี่ยวกับการจัดการสิ่งปฏิกูลและมูลฝอย เพื่อให้ ราชการส่วนท้องถิ่นอาศัยอํานาจตามมาตรา 34/3 (3) และ (4) ออกกฎกระทรวงกําหนดอัตรา ค่าธรรมเนียมในการให้บริการเก็บ ขน และกําจัดสิ่งปฏิกูลและมูลฝอย และกําหนดอัตราค่าธรรมเนียม ใบอนุญาตตามมาตรา 34/2 ไม่เกินอัตราที่กําหนดในกฎกระทรวง

โดยในการจัดทําร่างกฎกระทรวงฯ กระทรวงมหาดไทย ได้กําหนดอัตราค่าธรรมเนียม โดยอ้างอิงรายการค่าธรรมเนียมและอัตราค่าธรรมเนียมท้ายพระราชบัญญัติรักษาความสะอาดและความเป็นระเบียบเรียบร้อยของบ้านเมืองฯ

ที่อยู่ภายใต้หลักผู้ก่อมลพิษเป็นผู้จ่าย และเพื่อให้ราชการส่วนท้องถิ่นสามารถจัดเก็บค่าธรรมเนียม ที่สอดคล้องกับค่าใช้จ่ายจริงที่ใช้ในการจัดการสิ่งปฏิกูลและมูลฝอย อันจะทําให้ราชการส่วนท้องถิ่น มีรายได้เพิ่มขึ้น ช่วยลดภาระด้านงบประมาณของรัฐบาลที่ต้องจัดสรรให้แก่ราชการส่วนท้องถิ่น

ดังนั้น ราชการส่วนท้องถิ่นจึงต้องอาศัยอํานาจตามพระราชบัญญัติรักษาความสะอาดและความเป็นระเบียบเรียบร้อยของบ้านเมืองฯ ออกข้อกําหนดของท้องถิ่นให้สอดคล้องกับร่างกฎกระทรวงฯ

และอาศัยอํานาจตามพระราชบัญญัติการสาธารณสุขฯ ออกข้อกําหนดของท้องถิ่นกําหนดอัตรา ค่าธรรมเนียมตามกฎกระทรวงกําหนดค่าธรรมเนียมการออกใบอนุญาต หนังสือรับรองการแจ้ง และการให้บริการในการจัดการสิ่งปฏิกูลหรือมูลฝอย พ.ศ. 2559 เฉพาะรายการค่าธรรมเนียมที่ไม่ซ้ำซ้อน กับร่างกฎกระทรวงฯ เช่น ค่าธรรมเนียมการเก็บ ขน และกําจัดมูลฝอยติดเชื้อ

ทั้งนี้ สถ.จะได้จัดทําแนวทางการออกข้อกําหนดของท้องถิ่นเกี่ยวกับการกําหนดอัตรา ค่าธรรมเนียมการจัดการสิ่งปฏิกูลและมูลฝอย และแจ้งเวียนให้ราชการส่วนท้องถิ่นทุกแห่งทราบต่อไป

สำหรับ ร่างฉบับนี้ ให้ความสำคัญกับ อัตราค่าธรรมเนียมการจัดการสิ่งปฏิกูลและมูลฝอยที่ราชการท้งถิ่่่นมีหน้าที่่ออกข้อกำหนด ต้องไม่เกินอัตราค่าธรรมเนียม ดังนี้

1. การจัดเก็บและขนมูลฝอย ในลักษณะรายเดือน กรณีมีปริมาณมูลฝอย/เดือน ไม่เกิน 120 กิโลกรัม หรือ 600 ลิตร หรือ 0.6 ลูกบาศก์เมตร ให้เก็บค่าธรรมเนียมเดือนละ 35 บาท แต่ไม่เกิน 102 บาท หากมีปริมาณมากกว่าให้เก็บค่าธรรมเนียมเพิ่มเป็นอัตราที่กำหนด

2. การกำจัดมูลฝอย ในลักษณะรายเดือน กรณีมีปริมาณมูลฝอย/เดือน ไม่เกิน 120 กิโลกรัม หรือ 600 ลิตร หรือ 0.6 ลูกบาศก์เมตร ให้เก็บค่าธรรมเนียมเดือนละ 40 บาท แต่ไม่เกิน 70 บาท หากมีปริมาณมากกว่าให้เก็บค่าธรรมเนียมเพิ่มเป็นอัตราที่กำหนด

3. การเก็บและขนมูลฝอย หรือการกำจัดมูลฝอย ในลักษณะครั้งคราว โดยการเก็บและขน หรือกำจัดมูลฝอย เป็นรายครั้ง ให้คิดเป็นหน่วยละ 120 กิโลกรัม หรือ 600 ลิตร หรือ 0.6 ลูกบาศก์เมตร ให้เก็บค่าธรรมเนียมเดือนละ 200 บาท หากมีปริมาณเกิน 240 กิโลกรัม หรือ 1,200 ลิตร หรือ 1.2 ลูกบาศก์เมตรให้เก็บค่าธรรมเนียมเพิ่มเป็นอัตราที่กำหนด

4. การเก็บและขนสิ่งปฏิกูล หรือการกำจัดสิ่งปฏิกูล ในลักษณะครั้งคราว โดยการเก็บและขนสิ่งปฏิกูล เป็นรายครั้ง ให้คิดเป็นหน่วยละ 100 กิโลกรัม หรือ 500 ลิตร หรือ 0.5 ลูกบาศก์เมตร ให้เก็บค่าธรรมเนียมเดือนละ 250 บาท หากมีปริมาณสิ่งปฏิกูลเกิน 200 กิโลกรัม หรือ 1,000 ลิตร หรือ 1 ลูกบาศก์เมตร ให้เก็บค่าธรรมเนียมเพิ่มเป็นอัตราที่กำหนด

ยังให้ “ยกเว้นค่าธรรมเนียม” กับ ผู้ที่ก่อให้เกิดมูลฝอย ที่สามารถคัดแยกมูลฝอย ให้เป็นไปตามกำหนดท้องถิ่น โดยให้ ยกเว้นเฉพาะ “ค่าธรรมเนียมการกำจัดมูลฝอย”.