ผู้จัดการออนไลน์ - นักโบราณคดีและมานุษยวิทยา ชี้คนตั้งถิ่นฐานใน กทม.ริมเจ้าพระยามากว่า 400 ปี เป็นสังคมชาวสวน เป็นเมืองประวัติศาสตร์ สับรัฐจะไปรื้อไม่คำนึงถึงความเป็นมา จวกทำถนนเลียบฝั่งน้ำทุเรศ ปิดหน้าชุมชน ทำลายชีวิตคน เสมือนรื้อกรุงเทพฯ ให้สิ้นซาก เตือนอันตรายถึงขั้นเป็นจุดจบ คสช.ได้ เชื่อกระทบท่องเที่ยวแน่ ถ้าทำแล้วจะอธิบายนักท่องเที่ยวอย่างไร
ศาสตราจารย์พิเศษ ศรีศักดิ์ วัลลิโภดม นักโบราณคดีและมานุษยวิทยา ให้สัมภาษณ์กับ “ผู้จัดการออนไลน์” ถึงผลกระทบทางประวัติศาสตร์ต่อโครงการทางเลียบแม่น้ำเจ้าพระยาของรัฐบาล พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา ที่จะเริ่มเฟสแรก 14 กิโลเมตรในปีนี้ว่า คนสมัยโบราณลุ่มน้ำเจ้าพระยาตั้งแต่ยุคกรุงเทพมหานคร กรุงธนบุรี มาตั้งถิ่นฐานบ้านเรือนมายาวนานกว่า 400 กว่าปีแล้ว เพราะคนในสมัยโบราณไม่ได้ตั้งถิ่นฐานบ้านเรือนออกไปห่างแม่น้ำสองฝั่งแม่น้ำเกิดการอยู่อาศัย จึงได้เกิดเมืองธนบุรีศรีมหาสมุทรขึ้น เป็นเมืองสำคัญก่อนจะถึงอยุธยา มีคนตั้งถิ่นฐานสองฝั่ง โดยเฉพาะในเขตกรุงเทพฯ ธนบุรี มากกว่าอายุกรุงเทพฯ อยู่แล้ว ตอนที่ช่วงเป็นบ้านเป็นเมืองนั้นเป็นกลุ่มแม่น้ำคด มันมีเกาะบางกรวย บางใหญ่ ที่หน้าศาลาว่าการจังหวัดนนทบุรีหลังเก่า เรื่อยมาจนถึงเกาะกรุงเทพฯ มันเป็นเกาะที่สร้างให้คนอยู่ เป็นสวน เป็นสังคมชาวสวนมาตลอด เวลาไปรื้อคุณไม่คำนึงถึงความเป็นมาที่ดั้งเดิม และเมืองประวัติศาสตร์อยู่ตรงนี้ การที่เขาอยู่อาศัยเขาอยู่กันเป็นชุมชน อยู่กันเป็นกระจุก มีความสัมพันธ์ทางสังคม มีมัสยิด มีโบสถ์ มีวัด เป็นศูนย์กลาง เป็นหย่อมๆ ไป ถ้าได้อ่านงานสุนทรภู่เรื่องนิราศต่างๆ เขาผ่านที่โน่นที่นี่ ตรงนี้ทำให้เห็นพื้นที่ที่เป็นภูมิทัศน์ทางวัฒนธรรมทางประวัติศาสตร์ที่ศักดิ์สิทธิ์ด้วย เขาอยู่กันมานาน
“ทีนี้เวลาทำถนนเลียบฝั่งน้ำเนี่ย มันทุเรศ มันไปปิดหน้าเขา สมัยก่อนสังคมทางน้ำมันต้องเห็นริมน้ำลำคลองใช่ไหม แล้วยังไปทำลายสิ่งเหล่านี้ ก็ไม่ว่ากัน การที่ทำลายภูมิทัศน์เนี่ยมันอ้างได้ แต่ปัญหามันทำลายชีวิตของคน เพราะว่าในสมัยปัจจุบันนี้อันตรายไม่เท่ากับการไล่รื้อที่อยู่ที่อาศัยให้เขาจนตรอก อันตรายสำหรับคนสมัยใหม่มีอยู่ 2 อย่างที่ทำให้เกิดบ้านเมืองวุ่นวาย หนึ่งความหิวโหย เมื่อหิวโหยก็โกรธ เกลียด ฆ่า แต่ว่าเมืองไทยนี้มันไม่ได้หิวโหย มันมีอาหารการกินบริบูรณ์ ประเทศเราปิดประเทศ 5 ปี คนก็ยังอยู่กินได้ แต่ว่าไปไล่ที่เขา การที่ทำถนนทั้งสองฝั่งนี้จากธนบุรี-นนทบุรี มันเป็นการทำลายบ้านเมือง แล้วคนเขาอยู่ตั้งถิ่นฐานกันเป็นเวลานาน เขาก็ไม่มีที่อยู่อาศัย แต่คิดมักง่ายแบบที่ว่าเอาเงินฟาดหัวให้ไปอยู่เป็นรายๆ ไป เขาอยู่ไม่ได้ คนมันอยู่ชุมชน มันเป็นบ้านเกิด อันนี้คือเรื่องสำคัญ อาจจะเป็นจุดจบของคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ก็ได้ เพราะว่าอย่างที่บอกถ้าขจัดให้คนไม่หิวโหยไม่ได้ ให้มีอาหารการกินไม่ได้ อันตราย แต่ถ้าไปไล่ที่อยู่ที่อาศัย มีปัญหา เดี๋ยวนี้กำลังเกิดทั่วราชอาณาจักรใช่ไหม จากปัญหาพื้นที่เศรษฐกิจพิเศษเข้าไปเล่นงานเขา มันทำลายชุมชน มนุษย์ไม่ได้อยู่เป็นปัจเจก อยู่ตามคอนโดฯ บ้านจัดสรร ที่ไม่มีชุมชนอย่างนี้ นี่คือปัญหาใหญ่” นายศรีศักดิ์กล่าว
นายศรีศักดิ์กล่าวว่า ในส่วนของชุมชนเก่าริมแม่น้ำเจ้าพระยานั้นแบ่งเป็น 2 ตอน ตอนหนึ่งตั้งแต่ปากสะพานพุทธฯ ไปจนถึงปากคลองสาน อันนี้เป็นเขตการตั้งถิ่นฐานของพ่อค้าวานิช พวกนั้นอยู่นอกตัวเมือง ซึ่งขอบเขตของตัวเมืองมันครอบคลุมตั้งแต่วัดประยุรวงศาวาสฯ เรื่อยไปจนถึงวัดราชาธิวาส วัดภคินีนาถ สองฝั่งตัวเมืองกรุงเทพฯ ธนบุรี อยู่ตรงนี้ ทีนี้คนที่อยู่มันก็ต่างกัน อย่างเลยแถวท่าวาสุกรีไปคนมุสลิมอยู่ตั้งเยอะตั้งแยะ ทางด้านนั้นก็มีบางอ้อก็มีมัสยิดอยู่ แล้วพวกนั้นเขาก็อยู่กันเป็นชุมชน แล้วเรื่องอะไรคุณจะไปรื้อชุมชนเขา เป็นความคิดที่อัปลักษณ์ของนักวิชาการ นักผังเมือง บ้านเมืองเราเป็นสังคมที่อาศัยทางน้ำ ทางน้ำคืออัตลักษณ์ของเรา นี่คุณทำลายอัตลักษณ์คุณเอาถนนปิดอย่างนี้
เมื่อถามว่า หากรัฐบาลจะต้องทำโครงการนี้ขึ้นมาจริงๆ ควรทำอย่างไร นายศรีศักดิ์กล่าวว่า ต้องรักษาสภาพเดิม ถ้าหากยังคิดว่าจะต้องมีเส้นทางจักรยาน คุณก็ไปทำด้านหลังสิ มันมีถนนท้องถิ่นอยู่แล้ว แต่ว่าทางฝั่ง กทม.นี้จะยาก เพราะเป็นวัด เป็นวัง เป็นทิวไปเลย ทีนี้ก็ต้องรื้อหมด มันเป็นเกียรติภูมิของกรุงเทพฯ คือมันรื้อกรุงเทพฯ ให้สิ้นซากเลย เพราะกรุงเทพฯ เป็นเมืองสองฝั่งน้ำ การไล่ที่ของคนไม่ให้มีที่อยู่อาศัย มันอันตรายที่สุด
เมื่อถามถึงผลกระทบต่อการท่องเที่ยว นายศรีศักดิ์กล่าวว่า กระทบแน่ เพราะว่าเวลานักท่องเที่ยวมา ไกด์จีนเขาก็อธิบายเมืองสองฝั่งน้ำ วัดโน้นวัดนี้ไป เหมือนกับนิราศสุนทรภู่ที่เล่าถึงวัดวาอารามต่างๆ และเวลาฝรั่งมาเมืองไทยเขาก็ดูไฮไลต์ที่วัดอรุณราชวรารามฯ เขาก็อธิบายต่างๆ แต่ถ้ามันทำถนนแล้วเขาก็จะอธิบายยังไง มันทำลายหมดเลย บางประเทศเขาก็อาศัยสิ่งเหล่านี้ แต่เราไม่ใช่เป็นแบบยุโรป นั่นมันคนละเรื่อง แล้วคนสมัยก่อนนี่เขาก็ล่องเรือตามลำน้ำเจ้าพระยา แล้วต้องดูสิ่งที่เป็นสัญลักษณ์อย่างวัดอรุณฯ ทีนี้มันไปดัดจริตไปทำแลนด์มาร์กใหม่แบบหอคอยแบบฝรั่งเศสไปใส่ แล้วทำโบสถ์ชีโวขึ้นมา และสิ่งที่สำคัญที่สุดไปเอาพญานาคมา เกี่ยวอะไรกับแม่น้ำเจ้าพระยา เจ้าพระยามันเกี่ยวกับจระเข้