รู้ไว้! ธรรมเนียม "สีชุดไว้ทุกข์" ในงานพระบรมศพ-พระศพ จากอดีตถึงปัจจุบัน

เกร็ดความรู้ เดิมไทยใช้ "ขาว-ดำ-ม่วงแก่" ไว้ทุกข์เจ้านาย ตามอายุ-ฐานะ แต่ปัจจุบันปรับใช้ "ชุดดำ" เป็นหลัก ตามแนวทางรัฐบาล

จากกรณีที่สำนักพระราชวังออกแถลงการณ์ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงเสด็จสวรรคต และรัฐบาลได้กำหนดแนวทางในการแสดงความอาลัย โดยขอความร่วมมือประชาชนทั่วไปแต่งกายด้วยชุดสีดำ หรือโทนสีเรียบ ไม่ฉูดฉาด เป็นระยะเวลา 90 วัน ประเด็นการใช้ "สี" ของเครื่องแต่งกายเพื่อไว้ทุกข์ในงานพระบรมศพและพระศพเจ้านายจึงเป็นที่น่าสนใจ
เดิมที ธรรมเนียมการไว้ทุกข์ในราชสำนักสยามมีหลักปฏิบัติสำคัญอยู่ 2 ส่วน คือ สีของเครื่องแต่งกาย และการโกนผม โดยเฉพาะเรื่องสีนั้น มีการกำหนดตามสถานภาพระหว่างผู้ตายกับผู้ไว้ทุกข์อย่างเคร่งครัด

สีเครื่องแต่งกายไว้ทุกข์ในอดีต (สมัย ร.๕)
หม่อมเจ้าหญิงพูนพิศมัย ดิศกุล ได้ทรงนิพนธ์ไว้ในเรื่อง ‘สีไว้ทุกข์ในสมัย ร.5’ ว่า สีที่ใช้สำหรับไว้ทุกข์ในอดีตมี 3 สีหลัก ดังนี้:

1. สีดำ: ใช้สำหรับผู้ใหญ่ หรือผู้ที่มีอายุแก่กว่าผู้ตาย

2. สีขาว: ใช้สำหรับผู้เยาว์ หรือผู้ที่มีอายุอ่อนกว่าผู้ตาย

3. สีม่วงแก่ หรือสีน้ำเงินแก่: ใช้สำหรับผู้ที่มิได้เป็นญาติเกี่ยวดองกับผู้ตาย

อย่างไรก็ดี เคยมีข้อยกเว้นในบางโอกาส หากผู้ตายมีความสำคัญทางจิตใจมาก แม้ผู้ไว้ทุกข์จะมีฐานันดรศักดิ์ หรืออายุมากกว่าผู้ตาย ก็สามารถไว้ทุกข์ด้วยการสวมชุดขาวได้เป็นกรณีพิเศษ
ธรรมเนียมที่เปลี่ยนไปสู่ "ชุดดำ"

สำหรับธรรมเนียมการไว้ทุกข์ในงานพระบรมศพพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์ของประเทศไทย ได้มีการเปลี่ยนแปลงมาตามยุคสมัย จากเดิมที่เคยมีการกำหนดให้แต่งกายด้วยชุดขาวและการโกนผมนั้น การโกนผมได้ถูกยกเลิกไปในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕

ในปัจจุบัน ธรรมเนียมการไว้ทุกข์ในงานพระบรมศพหรือพระศพได้ปรับเปลี่ยนเป็นการแต่งกายด้วยชุดสีดำเป็นหลัก ตามแนวทางที่รัฐบาลประกาศใช้ในแต่ละยุคสมัย เพื่อความเป็นระเบียบเรียบร้อยและเพื่อแสดงความอาลัยพร้อมเพรียงกันของประชาชนโดยรวม