น้ำผึ้งแห่งห้วงฤดูกาลนี้ ผ่านคำบอกเล่าของ ‘วีรวิชญ์ อินทร์ประยงค์’ ผู้เชี่ยวชาญ-นักสะสมน้ำผึ้งป่า

“ฤดูกาลนี้ เมื่อเริ่มเข้าเดือน 6 มีดอกไม้วิเศษอยู่หลายตัวนะครับ มันน่าสนใจเยอะ…ช่วงนี้เราจะได้น้ำผึ้งที่มีความชื้นสูงหน่อย
นี่คือประเด็นแรก
ประเด็นที่สอง รสชาติน้ำผึ้งช่วงนี้จะหวานอมเปรี้ยว แล้วพืชบางชนิดก็จะติดขม
รสชาติช่วงนี้ค่อนข้างสนุกครับ”

“น้ำผึ้งจะสะท้อนว่า ระบบนิเวศตรงนั้นมีอะไรครับ…เป็นเรื่องพันธุ์ไม้เฉพาะถิ่น เช่น
พันธุ์ไม้ทางอิสานก็จะเป็นแบบนึง พันธุ์ไม้ทางภาคกลาง ภาคเหนือ ภาคใต้ก็จะเป็นแบบนึง”

“การสะสมน้ำผึ้ง สนุกในเรื่องของการตามหารสชาติ แต่เมื่อเรารู้รสชาติแล้ว ก็จะเป็นเรื่องของระบบนิเวศ พันธุกรรมพืช ถ้าเรารู้ระบบนิเวศว่าป่าแบบไหนมีพันธุกรรมพืชแบบไหนมันจะสนุกและเวลาเราทำข้อมูลมันจะแม่นยำ”



เขาคือผู้เชี่ยวชาญและนักสะสมน้ำผึ้งป่ามากกว่า 400 ตัวอย่าง เป็นผู้ก่อตั้ง ‘บำรุงสุขฟาร์ม’ แบรนด์น้ำผึ้งไทยที่เชื่อมั่นในวิถีของเกษตรยั่งยืนและเป็นแบรนด์น้ำผึ้งที่อยู่ในใจของใครหลายๆ คน

ผู้จัดการออนไลน์ สัมภาษณ์พิเศษ ‘วีรวิชญ์ อินทร์ประยงค์’ แห่ง ‘บำรุงสุขฟาร์ม’ ผู้เชี่ยวชาญและนักสะสมน้ำผึ้งป่า ที่สะท้อนถึงรสชาติและกลิ่นของน้ำผึ้งในห้วงฤดูกาลนี้ได้อย่างน่าสนใจทั้งเชื่อมโยงถึงมิติของระบบนิเวศ ผืนป่า พันธุ์ไม้ สภาพอากาศ ความชื้นซึ่งล้วนส่งผลต่อน้ำผึ้งทั้งสิ้น



ลงลึก เก็บข้อมูลเรื่อง ‘กลิ่น’

ถามว่าปัจจุบัน คุณมีน้ำผึ้งสะสมไว้กี่ชนิด
วีรวิชญ์ตอบว่าจากที่มีอยู่มากกว่า 400 ตัวอย่างแล้วก็ยังไม่ได้เก็บเพิ่มขึ้น เนื่องจากพอเข้าใจคร่าวๆ แล้วว่าแต่ละจังหวัดให้น้ำผึ้งรสชาติประมาณไหน ทว่า ตอนนี้เริ่มลงลึกไปในเรื่องของ ‘กลิ่น’ มากกว่า เพราะเมื่อเก็บนานเข้า เงื่อนไข ปัจจัยต่างๆ ที่ส่งผลต่อกลิ่นก็เปลี่ยนไป

“เราจะเจอปัญหาว่า เก็บแล้ว รสชาติเดิมหายไปมีรสชาติใหม่เข้ามา เราเริ่มทำรายละเอียดเยอะขึ้นในเรื่องของกลิ่นดอกไม้ในแต่ละเดือน เริ่มแม่นยำมากขึ้น ในเรื่องว่าเดือนนั้นมีดอกไม้อะไร ผึ้งตอมอะไร”

เช่นนั้นแล้ว ในเรื่องของกลิ่น พบประเด็นอะไรที่น่าสนใจบ้าง
วีรวิชญ์ตอบว่า “ดอกไม้บางชนิดจะมีกลิ่นเฉพาะตัว แต่ตอนนี้ด้วยการที่เราเก็บซ้ำๆ และเพิ่งเข้าสู่ปีที่ 2 ในการแยกกลิ่น ยังไม่ได้ระบุได้ว่า กลิ่นนี้คือดอกไม้นี้ 100 % เรายังต้องเก็บต่อไปอีก 3-4 ปี ที่เมื่อเอาข้อมูลมาดูแล้วพบว่ากลิ่นนี้คือชัดที่สุดแล้ว เช่น กลิ่นนี้ชัดที่สุดสำหรับดอกก้ามปู กลิ่นนี้ชัดที่สุดแล้วสำหรับดอกมะขาม อะไรแบบนี้ครับ ตอนนี้ เรายังอยู่ในขั้นเก็บตัวอย่างครับ”


รสชาติน้ำผึ้งในฤดูกาลนี้

ขอให้ช่วยอธิบายถึงน้ำผึ้งในฤดูกาลนี้บ้างว่าเป็นอย่างไร
นักสะสมน้ำผึ้งผู้นี้ตอบว่า “ฤดูกาลนี้ เมื่อเริ่มเข้าเดือน 6 มีดอกไม้วิเศษอยู่หลายตัวนะครับ มันน่าสนใจเยอะ นายพรานบางส่วน ไม่มีเวลามาที่จะหาน้ำผึ้งสำหรับขาย นายพรานมือสมัครเล่นเขาก็จะเก็บเฉพาะช่วงเดือน 5 ของไทย แล้วช่วงนี้เขาจะไปทำเรื่องของการเพาะปลูก ส่วนนายพรานที่หาผึ้งทั้งปี ช่วงนี้เราจะได้น้ำผึ้งที่มีความชื้นสูงหน่อย นี่คือประเด็นแรก
ประเด็นที่สอง รสชาติน้ำผึ้งช่วงนี้จะหวานอมเปรี้ยว แล้วพืชบางชนิดก็จะติดขม
รสชาติช่วงนี้ค่อนข้างสนุกครับ”


สะท้อนระบบนิเวศ

ถามว่าความแตกต่างของรสชาติน้ำผึ้งขึ้นอยู่กับอะไรบ้าง
วีรวิชญ์ตอบว่า “ขึ้นอยู่กับฝนนี่แหละครับ การเติบโตของผึ้ง ถ้าฝนไม่ตกตามฤดูกาล ดอกไม้ก็ไม่ออกตามฤดูกาล รสชาติก็จะไม่เหมือนเดิม กลิ่นก็ไม่เหมือนเดิม ทำให้เราเข้าใจได้ว่า ยังไงน้ำผึ้งก็รสไม่เหมือนเดิมหรอก นอกจากว่า โซนนั้นเป็นพืชสวน พืชไร่ เช่น อยู่โซนที่มีลำไย ยังไงกลิ่นลำไยก็นำ ก็เป็นลักษณะนั้น สวนชนิดอื่น ถ้ามีอะไรเยอะ ก็จะกลบกลิ่นดอกไม้เล็กน้อยครับ”

แล้วน้ำผึ้งฤดูกาลนี้ถ้าหากเทียบแต่ละภูมิภาคเลย ต่างกันอย่างไร
วีรวิชญ์ตอบว่า “น้ำผึ้งจะสะท้อนว่า ระบบนิเวศตรงนั้นมีอะไรครับ"


"หากถามถึงความแตกต่าง ความชื้นอาจไม่ต่างกัน หรือชื้นมากชื้นน้อย แต่จะเป็นเรื่องพันธุ์ไม้เฉพาะถิ่น เช่น พันธุ์ไม้ทางอิสานก็จะเป็นแบบนึง พันธุ์ไม้ทางภาคกลาง ภาคเหนือ ภาคใต้ก็จะเป็นแบบนึง ช่วงนี้จะสังเกตได้เลยคือ ผึ้งจะเริ่มลงไปทำรังทางภาคใต้ เมื่อทางเหนือเก็บน้ำผึ้งแล้ว ผึ้งก็จะย้ายที่ทำกินจากภาคเหนือลงไปภาคใต้
ทางภาคใต้เป็นช่วงมรสุม ก็จะเป็นการเก็บเกี่ยวของทางภาคใต้แล้วช่วงนี้”

ถามว่าเมื่อผึ้งย้ายไปภาคใต้แล้วจะให้รสชาติอย่างไร
วีรวิชญ์ตอบว่า “ส่วนใหญ่ออกโทน Fruity ครับ เพราะภาคใต้ส่วนใหญ่เป็นสวนผลไม้เยอะ ทั้งสวนเงาะ สวนทุเรียน พันธุ์ไม้ทางใต้จะหลากหลายกว่าทางภาคเรา หลากหลายกว่าทางภาคเหนือ แล้วเราจับประเด็นได้ว่า ส่วนใหญ่ถ้าไม่ใช่ผึ้งบนเขา ซึ่งจะมีเขาแค่ลูกเดียวที่ให้กลิ่นเหมือนภาคเหนือ คือเทือกเขาบรรทัด
แต่ที่เหลือจะออกโทนฟรุตตี้ หวานอมเปรี้ยวอย่างเดียวเลย”


ปัจจัยอื่นๆ ที่ส่งผลต่อน้ำผึ้ง

อดถามไม่ได้ว่า วิกฤติธรรมชาติอย่างเช่นไฟป่าในภาคเหนือเมื่อปีที่แล้ว หรือฝุ่น PM ภัยธรรมชาติต่างๆ ส่งผลต่อน้ำผึ้งไหม

วีรวิชญ์ตอบว่า “ส่งผลครับ ต้องบอกว่า ปีนี้ ฝุ่น PM น้อยกว่า 2-3 ปีที่แล้ว ปีนี้เป็นปีที่ฝนตกแทบจะตรงตามฤดูกาล ปีนี้เป็นน้ำผึ้งที่ดีที่สุดในรอบ 3 ปี เพราะหากเป็นช่วงที่ฝุ่น PM มันเข้า ผึ้งก็จะย้ายที่ทำกินไปอยู่โซนป่าดิบเขา ซึ่งทางเหนือมันจะมีป่าเต็งรังกับป่าดิบเขา ถ้าช่วงไหน PM เยอะผึ้งจะไปอยู่ป่าดิบเขา แต่ปีนี้ก็น่าสังเกตว่าป่าดิบเขา มีดอกไม้เยอะ แต่มันไม่มีผึ้ง ผึ้งกลับไปอยู่ป่าเต็งรัง นี่เป็นภาพรวมของปีนี้ครับ เพราะเราคุยกับนายพรานและคุยกับเจ้าของพื้นที่ทุกปี เราก็จะได้เห็นปัญหาว่าแต่ละปีผึ้งเจออะไรบ้าง”


ภาพรวมของรสและกลิ่นในปีนี้

โดยภาพรวมแล้ว รสชาติและกลิ่นในปีนี้ เป็นไปในทิศทางไหนบ้าง
วีรวิชญ์ตอบว่า “ปีนี้ ส่วนใหญ่ถ้าเป็นเดือน 5 ของปีนี้จะหวาน ไม่ติดเปรี้ยว แล้วก็มีความหลากหลายในระดับนึง แต่ถ้าแล้งกว่านี้ น้ำผึ้งจะหอมกว่านี้ เท่าที่เราสังเกตนะครับ เพราะความชื้นจะต่ำ แต่บางรัง ความชื้นต่ำก็ไม่ได้หอมอะไรมาก รสชาติไม่ได้พิเศษมากก็มี”


ประเมินได้ไหมว่า ที่เหลือจากนี้อีกนับครึ่งปี ผึ้งจะมีรสชาติเป็นอย่างไร กลิ่นเป็นอย่างไร
วีรวิชญ์มองว่า “กลิ่นไม่ค่อยหลากหลายครับ ตรงๆ เลยปีนี้ไม่ค่อยหลากหลาย ถ้าเป็นภาคใต้ก็หวานโทนฟรุตตี้ แล้วถ้าเป็นน้ำผึ้งช่วงนี้ก็เป็นโทนฟรุตตี้หมดเลย”

สาเหตุที่ไม่หลากหลายเป็นเพราะอะไร
วีรวิชญ์ยอมรับว่า “ประเด็นนี้ก็ไม่แน่ใจนะครับ เพราะดอกไม้ก็ออกเยอะ แต่เราก็ต้องมาดูอีกว่า ผึ้งไปกินอะไรเป็นหลัก ปกติเราเห็นพฤติกรรมเค้า แต่ปีนี้ พฤติกรรมเค้าก็เปลี่ยนไปอีกแบบนึง มันเลยทำให้เรายังต้องเก็บข้อมูลต่อไป”




เสน่ห์ของการสะสมน้ำผึ้ง องค์ความรู้ที่ไม่หยุดนิ่ง

ถามทิ้งท้ายว่าการสะสมน้ำผึ้งยังมีความสนุก มีความน่าสนใจในแง่ไหนบ้าง

นักสะสมน้ำผึ้งผู้นี้ตอบว่า “การสะสมน้ำผึ้ง สนุกในเรื่องของการตามหารสชาติ แต่เมื่อเรารู้รสชาติแล้ว ก็จะเป็นเรื่องของระบบนิเวศ พันธุกรรมพืช ถ้าเรารู้ระบบนิเวศว่าป่าแบบไหนมีพันธุกรรมพืชแบบไหนมันจะสนุกและเวลาเราทำข้อมูลมันจะแม่นยำ รวมถึงพฤติกรรมของผึ้งที่มีการพัฒนาเปลี่ยนแปลงไป ซึ่งเราก็คาดเดาไม่ได้ว่าเค้าจะต้องกินแบบนี้ตลอด มาปีนี้ก็เห็นแล้วว่าไม่เหมือนเดิม เราก็ยังต้องทำข้อมูลและเรียนรู้กันต่อไปครับ”


วีรวิชญ์กล่าวไว้อย่างเห็นภาพ นอกจากนี้เขายังคงจัดกิจกรรมเวิร์คช้อปให้ความรู้เรื่องน้ำผึ้งแก่ผู้สนใจอย่างต่อเนื่อง สะท้อนถึงองค์ความรู้ที่สั่งสมมาตลอดระยะเวลาของการศึกษาน้ำผึ้งป่ามายาวนานนับสิบปี




Text by : รพีพรรณ สายัณห์ตระกูล
Photo by : วีรวิชญ์ อินทร์ประยงค์