สมรัก สุขเกษ ที่ปรึกษาด้านการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ
การแพร่พันธุ์ของปลาหมอคางดำในแหล่งน้ำธรรมชาติของไทย และอีกหลายประเทศ ก่อเกิดผลกระทบต่อระบบนิเวศ ด้วยปลาชนิดนี้มีคุณสมบัติที่ปรับตัวเก่ง กินอาหารได้หลากหลาย และทนต่อสภาพแวดล้อม ทำให้ยากต่อการควบคุม
ทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง นำโดยหน่วยงานรัฐได้ใช้หลายมาตรการในการลดจำนวนปลาหมอคางดำ ทั้งการเร่งจับออกมาแปรรูปเป็นอาหาร ปลาป่น หรือทำปุ๋ยหมัก ควบคู่กับการปล่อยปลานักล่า และพัฒนาพันธุ์ปลาหมอคางดำให้เป็นหมัน เพื่อลดการขยายพันธุ์ในระยะยาว
เรื่องนี้ยังมีประเด็นที่ค้างคาใจสังคม คือ “ต้นตอ” ของปลาชนิดนี้ว่ามาจากไหน ทำไมจึงหลุดรอดเข้าสู่แหล่งน้ำธรรมชาติได้ จนเกิดการตั้งข้อสงสัยต่อกลุ่มบริษัทเอกชนบางแห่งที่เคยได้รับอนุญาตให้นำเข้าอย่างถูกกฎหมาย รวมถึง 11 บริษัทส่งออกปลาที่ถูกตั้งข้อสงสัยว่าอาจมีส่วนเกี่ยวข้องกับการแพร่ระบาดของปลาหมอคางดำ
นั่นเพราะเหตุผลที่ให้ต่อสังคมว่ามีการ “กรอกข้อมูลผิด” จากเจ้าหน้าที่ชิปปิ้งตลอด 4 ปี ซึ่งเป็นประเด็นที่หลายฝ่ายมองว่ายังชวนเคลือบแคลง เช่น หากเป็นการกรอกชื่อผิดจริง เหตุใดจึงเกิดขึ้นซ้ำซากถึง 4 ปีโดยไม่มีการแก้ไข เอกสารส่งออกชื่อไม่ตรงกับใบอนุญาต ทำไมจึงผ่านด่านส่งออกไปได้ ประเทศปลายทางยอมรับสินค้าได้อย่างไร หากชื่อวิทยาศาสตร์ไม่ถูกต้อง แล้วจะมั่นใจได้อย่างไรว่าปลาที่ส่งออกไปเป็นชนิดใด และแหล่งที่มาของปลาที่ส่งออกมาจากไหน เคยแจ้งและมีการตรวจสอบตาม พ.ร.ก.ประมง ปี 2558 หรือไม่ ข้อสงสัยเหล่านี้ยังไม่ได้รับคำอธิบายที่ชัดเจนจากหน่วยงานรัฐหรือบริษัทที่เกี่ยวข้องดังกล่าว
ขณะเดียวกัน การตรวจสอบย้อนหลังเมื่อปี 2560 กลับพบว่าไม่มีการติดตามแก้ไขข้อผิดพลาด ทั้งที่เกิดความสับสนหลายครั้งจากการเปลี่ยนชื่อปลาไปมา และอาจยืนยันไม่ได้ว่า ปลาที่ส่งออกไปนั้นเป็นชนิดใดกันแน่
นอกจากนี้ ยังมีข้อกังวลต่อไปว่า หลังยุติการส่งออกแล้ว ปลาที่เหลืออยู่ถูกทำลายอย่างถูกต้องหรือไม่? หรือหลุดรอดสู่ธรรมชาติ จนกลายเป็นปัญหาในปัจจุบัน
และอีกประเด็นที่น่าจับตา คือ “ขบวนการลักลอบนำเข้าปลาสวยงาม” ซึ่งเชื่อว่าอาจเป็นต้นเหตุที่แท้จริงของการแพร่พันธุ์ปลาต่างถิ่นในไทย โดยเฉพาะเมื่อมีการพบ “ปลาหมอบัตเตอร์” อีกหนึ่งสายพันธุ์ปลาต่างถิ่นต้องห้าม ที่กำลังแพร่พันธุ์ในแหล่งน้ำธรรมชาติ ทั้งที่ไม่มีข้อมูลการนำเข้าอย่างเป็นทางการ ยิ่งตอกย้ำว่าการลักลอบนำเข้ายังมีอยู่จริง และอาจไม่เคยถูกตรวจสอบอย่างเข้มงวด
วันนี้ไม่อาจปล่อยผ่านเรื่องการแพร่กระจายของปลาหมอคางดำได้อีกต่อไป ภาครัฐและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจำเป็นต้องเร่งตรวจสอบทุกข้อสงสัยให้กระจ่าง เพื่อไม่ให้ปัญหานี้ลุกลามเกินควบคุม และเพื่อรักษาทรัพยากรธรรมชาติให้ยั่งยืน