เมื่อพูดถึง “บัวบก” เราจะนึกถึงแต่แก้ช้ำในหรือช้ำชอกจากโรคอกหัก แต่บัวบกยังมีคุณค่ามหาศาลยิ่งกว่านั้นอีกมาก โดยเฉพาะเป็นอาหารของสมอง ในอเมริกาขณะนี้มีการสกัดใบบัวบกใส่แคปซูลขายเป็นอาหารเสริมบำรุงสมองกันแล้ว เช่นเดียวกับใบ “แปะก๊วย” หรือ “Ginkgo Biloba”
ในหนังสือ “ปลูกผักไทยได้ทั้งอาหารและยา” ของ รศ.ดร.วีณา เชิดบุญชาติ ได้จาระไนสรรพคุณและวิธีใช้บัวบกไว้ว่า
มีฤทธิ์ในการสมานแผลและลดการอักเสบ สารสกัดจากต้นบัวบกด้วยน้ำมีฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรียและเชื้อรา ใช้พอกรักษาโรคผิวหนัง (psoriasis) สารสกัดจากผลแห้งของบัวบกมีฤทธิ์ในการรักษาแผลในกระเพาะอาหาร และสารสกัดจากใบบัวบกมีฤทธิ์ยับยั้งการแบ่งตัวของเซลล์มะเร็งบางชนิด รักษาแผลเรื้อรังเพราะมีสาร เช่น เอเซียติโคไซด์ (asiaticoside) และกรดมาดิคาสสิก รักษาเยื่อหุ้มสมองอักเสบ ส่งเสริมการทำงานของสมอง สารสำคัญในใบบัวบกนี้มีฤทธิ์ในการเร่งสร้างเนื้อเยื่อและคอลลาเจน จึงช่วยสมานแผล และช่วยให้เลือดไหลเวียนดี แก้เส้นเลือดขอด เป็นยาบำรุงแก้อ่อนเพลีย รักษาแผลภายนอกโดยใช้ทา นอกจากนี้ยังมีรายงานที่ใช้รักษานิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะ ขับปัสสาวะ แก้หัด ลดความดันโลหิต แต่ควรระวังอย่าดื่มมากเกินไป โดยเฉพาะคนที่มีความดันต่ำอยู่แล้ว แก้ตับอักเสบ ช่วยทำให้ผมดก กันและแก้ศีรษะล้าน ทั้งเมล็ดยังแก้บิดและแก้ไข้ ปวดศีรษะได้อีกด้วย
ในคัมภีร์อายุรเวชของพราหมณ์ ซึ่งบันทึกไว้เป็นพันๆปีมาแล้ว กล่าวไว้ว่า บัวบกทำให้สมองส่วนที่เป็นสีเทาและขาวแข็งแรง
ส่วนจีนเรียกบัวบกว่า “น้ำพุแห่งความเยาว์วัย” คือชะลอความชราและทำให้อายุยืนยาว
กองโภชนาการ กรมอนามัย และสถาบันวิจัยโภชนาการมหาวิทยาลัยมหิดล ได้วิเคราะห์ออกมาแล้วว่า บัวบกอุดมด้วยวิตามินบี ๑ แคลเซียม ฟอสฟอรัส และเบต้า-แคโรทีน
บัวบกมีสรรพคุณมากมายมหาศาลถึงขนาดนี้ แต่ก็เป็นผักพื้นบ้านปลูกง่ายๆ เพียงแค่นำต้นที่มีรากติดเพียงเล็กน้อย จะใช้บัวบกที่ซื้อมาจากตลาดก็ได้ ฝังลงดินลึก ๑.๕ ซม. ให้ห่างกันราว ๒๐ ซม. หรือจะปลูกไว้ในกระถางแขวน เพียง ๑ เดือนบัวบกก็จะแตกกอขยายเต็มพื้นที่ จากนั้นก็ทยอยตัดทั้งต้นและใบไปรับประทานได้
บัวบกต้องการแสงรำไร มีแสงเพียงครึ่งวันก็พอ หรือจะปลูกไว้โคนต้นไม้ใหญ่ก็ได้
ยังมีพืชอีกชนิดหนึ่งที่มีลักษณะคล้ายบัวบกมาก จนหลายคนเชื่อว่าเป็นบัวบก แต่ไม่ใช่ ชื่อของพืชนิดก็นี้คือ “แว่นแก้ว” หรือบ้างก็เรียกว่า บัวแก้ว ผักหนอก ผักหนอกใหญ่ หรือผักหนอกเทศ มิถิ่นกำเนิดอยู่ในอเมริกาเหนือ อยู่ในวงศ์เดียวกับบัวบก เช่นเดียวกับ แครอท ผักชีฝรั่ง ผักชีลาว ผักชีล้อม ต่อมาถูกนำเข้ามาในประเทศไทยในฐานะเป็นไม้ประดับ เป็นไม้น้ำ เจริญเติบโตเร็ว และชอบแสงแดด
แว่นแก้วนิยมปลูกประดับในตู้ปลา อ่างปลา หรือในกระถาง แต่ก็ถือเป็นผักอย่างหนึ่งที่รับประทานได้เช่นกัน ใช้เป็นผักสดจิ้มเครื่องหลน รับประทานกับลาบ หรือนำไปคั้นเป็นน้ำดื่ม
ผักแว่นมีสรรพคุณเป็นยาแก้พิษไข้ แก้อาการตาแดง แก้บวม ช่วยแก้อาการท้องเสีย ท้องเฟ้อ ขับปัสสาวะ นำไปต้มน้ำดื่มก็ใช้เป็นยาแก้อาการช้ำในได้ ซึ่งสรรพคุณต่างจากบัวบกมาก
ส่วนบัวบก นิยมรับประทานกันสดๆจึงจะได้วิตามินครบถ้วน เป็นเครื่องเคียงอย่างดีของก๋วยเตี๋ยวผัดไทย ลาบ ส้มตำ หรือจะทำเป็นเครื่องดื่มก็ได้ โดยตัดรากออกใช้เฉพาะต้นและใบ นำไปปั่นให้ละเอียด แล้วต้มในน้ำให้เดือด กรองเอากากออก ปรุงรสหวานตามชอบด้วยน้ำตาลทรายหรือน้ำตาลกรวด กรอกใส่ขวดทิ้งไว้ให้เย็น แล้วเก็บเข้าแช่ในตู้เย็น อากาศร้อนก็ดื่มได้ชื่นใจ หรือร้อนใจ อกหัก บัวบกก็ช่วยได้จริงๆอย่างที่ลือกัน เพราะบัวบกมีสรรพคุณแก้อ่อนเพลีย บำรุงหัวใจ และบำรุงสมอง ทำให้ฉลาดจนคิดได้ว่า มัวเสียใจอยู่ทำไมวะ รีบหาใหม่ดีกว่า
บัวบกดีถึงขนาดนี้ รีบลงมือปลูกกันเถอะ อย่ารอให้อกหักก่อนเลย
