"แกนนำเครือข่ายกะเหรี่ยงภาคเหนือ" สะท้อนมุมมองอุปกรณ์ดูแลช้าง ชี้การตายของช้างครั้งนี้ต้องเป็นประโยชน์ต่อช้างรุ่นหลัง

"พฤ โอโดเชา" โพสต์ข้อความสะท้อนมุมมองอุปกรณ์สื่อสารกับช้าง ชี้ชาวโลกยังขาดข้อมูลเกี่ยวกับวิถีช้างที่แท้จริง ระบุ การตายของช้างครั้งนี้ต้องเป็นประโยชน์ต่อช้างรุ่นหลังสูงสุดต่อไป

จากกรณีน้ำท่วมที่อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งส่งผลกระทบอย่างมาก โดยเฉพาะศูนย์บริบาลช้าง แม่แตง-เชียงใหม่ ซึ่งพบว่ามีสัตว์หลายตัวลอยไปกับน้ำ และมีช้างหลายเชือกล้มตาย และบางเชือกเคลื่อนย้ายไม่ทัน ทำเอาคนรักช้างเศร้าใจ ด้านทีมสัตวแพทย์หมอช้างได้ออกมาเผยปมน้ำท่วมเชียงใหม่กระทบหลายปางช้างจริง แต่มีหลายแห่งเคลื่อนย้ายช้างทัน ด้านโซเชียลฯ วิจารณ์สนั่นหลังพบข้อมูลมีปางช้างแห่งเดียวที่มีการเลี้ยงช้างแบบสุดโต่งทำให้เกิดข้อจำกัดในการย้ายช้าง ทำให้เกิดเหตุเศร้าตามมา ต่อมากลับมีดรามาตามมาถึงการจัดการซากช้างล้ม เนื่องจากพบว่าฝังตื้นมาก ใกล้แม่น้ำ และไม่ใส่ปูนขาวฆ่าเชื้อ ทำให้หลายคนเกรงว่าจะทำให้เชื้อโรคแพร่กระจายไปที่ปางอื่น ตามที่นำเสนอข่าวไปแล้วนั้น

ทั้งนี้ เมื่อวันที่ 8 ต.ค. ผู้ใช้เฟซบุ๊ก "พฤ โอโดเชา" แกนนำเครือข่ายกะเหรี่ยงภาคเหนือ และปราชญ์กะเหรี่ยง ได้ออกมาโพสต์เฟซบุ๊กแสดงความคิดเห็นกับดรามาเกี่ยวกับอุปกรณ์ที่ใช้ในการดูแลช้าง โดยได้ระบุข้อความว่า

"อุปกรณ์สื่อสารกับช้างเหล่านี้ทารุณช้างจริงหรือ หรือชาวโลกยังขาดข้อมูลเกี่ยวกับวิถีช้างที่แท้จริง จากคนเคยเลี้ยงช้าง

วิธีอุปกรณ์ 7 อย่างที่ชาวฝรั่งชาวเมืองกล่าวหาว่าทารุณช้าง ข้อ 1-7 ครับ
1. พ่อครูผู้ฝึกลูกช้างเข้าคอกให้รู้จักภาษาและเครื่องมือสื่อสารกับมนุษย์ (ข้อนี้ใช้ทั้งพลังกายใจของคนกับลูกช้างหนักที่สุด)
2. ขะโบ๊ะ (ตะขอ)
3. ดอ (มีด)
4. ปลีทะ (โซ่ที่ใช้ผูกช้างกับต้นไม้)
5. ข่าแบ๊ะ (ตะขอค้องหูช้างเพื่อจูง)
6. เซาะเกอะชอจื้อ (โซ่รัดแขนช้างเหมือนใส่กุญแจมือคนเพื่อมิให้ช้างเดินหากินจนไกลเกิน)
7. เซาะเกอะชอแสว่ (กระจับรัดแขน กันช้างบางเชือกที่ส่ายหลังให้คนขี่ตก)

เหตุการณ์ครั้งนี้ควรให้เกิดการจัดระบบ สวัสดิการให้
1). ช้าง (เช่น แก่ พิการ อื่นๆ)
2). พ่อครูที่สอนช้าง
3). ควาญช้างที่ต้องดูแลช้าง
4). สัตวแพทย์ที่คอยดูแลรักษาสุขภาพช้าง
4  กลุ่มนี้เป็นอย่างน้อยครับ

8. ผมคนหนึ่งที่ต้องมีอุปกรณ์พวกนี้ ช่วงดูแลช้าง ทุกอย่างอธิบายได้ แต่ไม่อธิบายกัน ทำไม

9. อยากบอกอุปกรณ์เหล่านี้จำเป็น สำคัญ มันเป็นเครื่องหมายหรือภาษาที่จำเป็นต้องใช้สื่อสารกับช้าง
ได้มีการฝึกให้ช้างเขารู้จักอุปกรณ์จากครูสอนช้าง ช่วงช้างยังวัยเด็ก ช่วงอายุ 2 ปี เพราะถ้าช้างแก่จะยิ่งสอนยากขึ้น เพื่อให้ลูกช้างทำตาม โดยแลกกับอาหารหญ้ากล้วยอ้อย เพื่อให้ลูกช้างทำตาม จดจำสารที่เราจะบอกกับช้าง

10. คือยอมให้ช้างฝึกหนักเจ็บตอนเด็กอาทิตย์ 2 อาทิตย์ เมื่อตอนโตช้างจะได้อยู่ร่วมกับสังคมมนุษย์ได้ง่าย มีอิสระทั้งชีวิตของช้าง แม้จะถูกล่ามโซ่หมายถึงผูกโซ่ไว้กับข้อมือช้าง 1 ข้างแล้วนำปลายโซ่ไปผูกไว้กับต้นไม้หรือหลักสิ่งมั่นคงเพื่อมิให้ช้างต้องเพ่นพ่านตามใจ เหมือนเราทำกรงกั้นลูกเล็กของเราไว้เพื่อมิให้ลูกเราเผลอออกไปวิ่งเล่นที่ถนนยามเรากำลังทอดไข่หรือทำธุระบางเวลา เมื่อเราอยากปล่อยให้ช้างได้อิสระท่องเที่ยว เราก็แกะปลายโซ่ออกนำโซ่พับแล้วโยนโซ่ขึ้นพาดที่หลังหรือคอโซ่ ช้างก็เดินไปได้อิสระ

11. แต่ถามว่าทำไมไม่แกะโซ่ออกที่แขนต้องให้โซ่ติดตัวช้าง มีเหตุผลจำเป็น เหมือนเราเลี้ยงหมาทำไมต้องใส่ปลอกคอและผูกเชือกไว้ แล้วถึงจะกล้าพาเดินเที่ยวในที่สาธารณะ เพราะช่วงพาเที่ยว กลัวหมาจะวิ่งไปสร้างปัญหา แต่หมาตัวที่เชื่องอาจปล่อยเชือกที่ผูกหมาได้ แต่มีเชือกหรือปลอกคอติดหมาไว้จะดีปลอดภัยไว้ก่อนดีกว่า และยิ่งเป็นช้างยิ่งต้องจำเป็น

12. โซ่ที่ผูกไว้ที่แขนช้างต้องมีวิธีผูกต้องมิให้โซ่หลวมและหลุดออกและต้องไม่ให้โซ่รัดแขนช้างแน่นมาก และใช้เวลาขันเพื่อมิให้ช้างใช้ปลายงวงแกะได้

13. ทำไมใช้โซ่ที่เป็นเหล็ก เพราะเชือกธรรมดาจะขาดง่ายและไม่ทนมั่นคงเหมือนเหล็ก เหล็กโซ่หนักเก็บพับได้ง่ายให้สั้นยาวได้ตามใจเหมือนสร้อยไง โซ่แข็งแกร่งทนกว่าเชือก ควาญจะเลือกใช้ขนาดโซ่ใหญ่เล็กให้เหมาะตามแรงช้าง จริงๆ ควาญอยากใช้โซ่เส้นเล็กๆ ไม่หนักมากแต่แข็งแรง ควาญต่างหากที่ขี้เกียจยกโซ่เหล็กที่หนัก

14. แล้วทำไมต้องผูกโซ่ติดไว้ที่แขนช้างตลอด ถ้าเกิดเหตุอะไรฉุกเฉิน เราจับช้างได้ง่าย ลองคิดถ้าไม่มีเชือกผูกติดหมาไว้เกิดเหตุหมาวิ่งไปกัดหมาหมูของบ้านอื่นจะจับแยกให้เร็วทันเหตุการณ์อย่างไร มีน้ำท่วมมาเราจะจับหมาเพื่อย้ายหมาได้เร็วทันทีได้อย่างไร หรือทุกครั้งเราต้องเรียกแพทย์มายิงยาสลบแล้วถึงจะย้ายจับย้ายหมาได้ มันจะไม่ทันการณ์

15. แล้วช้างตัวใหญ่แรงมากหากเกิดเหตุฉุกเฉินคนตัวเล็กแรงน้อยจะจับส่วนไหนไว้เพื่อหยุดช้าง จับมิให้ช้างวิ่งไปหาอัน จับมิให้ช้างไปทำอันตราย ไม่มีเชือกผูกไว้ที่แขนช้าง เราจะจับส่วนไหนของช้างเพื่อหยุดเหตุ

16. คนหมดทางที่จะจับช้างมือเปล่าอยู่แล้วหากช้างเสียสติ แล้วกว่าจะวิ่งไปจับช้างทันท่วงทีได้ก็เกิดเรื่องก่อน แล้วรู้ไว้ว่าถ้าช้างไม่คุ้นเคยหรือสอนให้รู้จะจัดการเอาเชือกไปผูก เช่นช้างป่าที่ไม่รู้จักคุ้นเคยกับเชือก ควาญเก่งมีคาถาอาคมขนาดไหน ช้างป่าก็ไม่ยอมให้ใครผูก คนจะจับช้างป่าถึงต้องมีกับดัก ใช้คนหลายสิบคนช่วยกันคล้องช้างป่าไงครับ

17. กลับกัน หากไม่ฝึกสอนช้างตอนเด็กพอช้างโตขึ้นต่างขึ้นต่างหาก ทั้งชีวิตช้างตัวนั้นจะต้องถูกจองจำ ไม่ขังก็ต้องผูกไว้ตลอด ถ้าเชือกหลุดหรือคอกพังวุ่นกันทั้งปางเพื่อจะไปจับช้างมาผูกไว้คืน เพื่อความปลอดภัยของตัวช้างเอง

18. การสอนฝึกช้างนั้น จึงมิใช่เรามีเจตนาที่จะทารุณกรรมช้างตามที่คนไม่รู้มองเห็นภาพ และกล่าวหาว่าวิธีการของควาญช้างหรือวิธีการสอนลูกช้างจากครูฝึกสอนช้างเหล่านี้เป็นการทารุณกรรมช้างอย่างที่เข้าใจผิดกัน เพราะการจะทารุณไม่ทารุณช้างนั้น อยู่ที่สำนึกหรือการเตรียมความเข้าใจให้ควาญช้างใหม่ให้มีจิตวิญญาณ สัญชาตญาณ มีวิธี เทคนิค คุมอารมณ์ตัวเองได้ดีเข้าถึงช้างด้วย

19. การทารุณช้างนั้นทำได้มีมากมาย การไม่ดูแลให้ช้างอย่างรอบคอบให้ปลอดภัยเพื่อช้างแล้วปล่อยให้ช้างไปเจออันตราย ไปทำร้ายสร้างความเสียหาย ก็คือการทารุณชนิดหนึ่งถึงแม้ไม่เจตนา เพราะการคำนวณรู้ล่วงหน้าและเตรียมการไว้ก่อนเหตุการณ์จะเกิด คือความปลอดภัยสูงของช้าง เพราะของมหึมาแต่เปราะบางมีชีวิตนั้นจะทำทันทีไม่ได้มันไม่เหมือนเครื่องจักร
และสำคัญมันขึ้นอยู่ที่สำนึกและจิตวิญญาณของคนคนนั้นต่างหาก เช่นความจำเป็นหรือการเห็นแก่ผลประโยชน์อีโก้ของตัวเอง หรือเห็นแก่ชีวิตช้างมากกว่ากัน ก็เป็นสิ่งสำคัญ แต่ที่สำคัญ วิธีการ ความรักที่ผิดหรือถูกทาง นำไปสู่อะไรก็สำคัญเช่นกัน ต้องรู้ล่วงหน้าจัดการบริหารล่วงหน้าคือสัญชาตญาณของควาญช้าง และความรู้แบบนี้จะทำให้ควาญช้างเป็นคนรอบคอบมากกว่าคนทั่วไป

20. คุณรู้ไหม สิ่งที่ควาญช้างกลัวคืออะไร สำหรับผมคือกลัวช้างจะตกใจจนขาดสติ ทำให้ช้างไม่มีสติที่ช้างจะตัดขาดการรับรู้การสื่อสารจากผม เพื่อความปลอดภัยหากมีเชือกหรือโซ่เส้นหนึ่งได้ผูกติดไว้กับแขนช้าง นั่นคือฟางเส้นสุดท้ายที่ผมจะเลือกคว้าเชือกมาผูกช้างไว้กับเสาหรือหลักขอนไม้ไว้ก่อน ถ้าไม่มีโซ่ที่ผูกติดไว้กับช้าง มันไม่ต่างจากคุณเห็นน้ำหลากที่กำลังพัดรถของคุณจมลอยไปกับน้ำที่เชี่ยวกรากต่อหน้าต่อตาเลย คุณจะจับหรือดึงรถที่ถูกพัดไปไว้คนเดียวได้อย่างไร ช้างไร้เชือกขาดสติก็เช่นนั้นแหละ

21. เมื่อช้างโตเรี่ยวแรงเยอะ สามารถตกใจขาดสติ จะทิ้งตัวไปทางไหนก็เกิดอุบัติเหตุ ทำให้คนเล็กๆ อย่างเราเสียชีวิตได้ ผมเข้าใจว่าเกิดจากอะไรสักอย่างทำให้ช้างตกใจจนหูตาจมูกถูกลบ ควาญช้างไหวตัวทันก่อนช้างเสมอ และต้องนิ่งไม่แสดงอาการตื่นตูมให้ช้างเอะใจรับรู้ เพราะถ้าควาญช้างตกใจช้างจะรับรู้และตกใจตามและมันจะส่งความตกใจให้ตัวอื่นที่ขี้ตกใจพากันตื่นตูมไปด้วย หากช้างหลุดหนีวิ่งจะเกิดปัญหาเอาช้างไม่อยู่

เพราะสัญชาตญาณสัตว์ที่แท้หลบอยู่ในตัวเผยออกมา เหมือนอารมณ์คนโกรธจนขาดสติ จะไม่รับคำสั่งใดๆแม้มีอุปกรณ์ต่างๆ เหล่านี้อยู่ในมือควาญช้างก็ตาม

22. การมีอุปกรณ์รีโมตต่างๆ เหล่านี้ไว้ติดตัวควาญช้าง ของเหล่านี้จะใช้หรือช่วยเตือนเรียกสติให้ช้างกลับมาอยู่กับควาญช้าง อย่างไรก็ตามอุปกรณ์เหล่านี้จะช่วยได้ระดับหนึ่งเท่านั้นมิใช่ร้อยเปอร์เซ็นต์ อยู่ที่อาการช้างตกใจขาดสตินั้นจะอยู่ในระดับไหน ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความเคยชินเชื่องของช้างแต่ละเชือกอด้วยซึ่งมีระดับไม่เท่ากัน เคยเห็นช้างตกมันไหมครับ นั่นแหละ ฮอร์โมนทำให้เขาไม่สามารถมีสติฟังคนได้ ฮอร์โมนทำให้เขาสติหลุด เหมือนคนหลับละเมอ จึงอันตรายและต้องค่อยๆ ทำให้ช้างมีสติฟังคำคนสื่อสารจากควาญได้

ดังนั้น สติ เสียง กลิ่น ภาพที่ช้างคุ้นเคยที่ช้างไว้ใจจึงสำคัญ คือควาญช้างที่กินนอนกับช้างไงครับ

23. สิ่งประจำเมื่อเกิดเรื่องวุ่นวายขึ้นกับช้าง จึงต้องไปตามควาญช้างหรือผู้มีประสบการณ์ที่เข้าถึงช้างให้มาแก้สถานการณ์มาทุกครั้ง ก็คือควาญช้างก่อน ขาดสติก็ตามหาแพทย์คนวางยาสลบ ทั้งช้างบาดเจ็บตามแพทย์มารักษา

24. ที่จริงอุปกรณ์เครื่องมือเหล่านี้ไม่สามารถกันหรือต้านทานแรงช้างยามตกใจหรือช่วงช้างขาดสติแล้วเข้ากระโจนใส่อะไรที่ขัดแย้งกับสัญชาตญาณของช้างได้เลย คนที่ใกล้ขวางทางช้าง คนที่ใกล้ชิดช้างคือควาญช้าง ควาญช้างจึงมักจะถูกช้างกระทำ หรือคนรอบๆ ช้างที่อยู่บริเวณเกิดเหตุนั้นๆ หากมีโซ่เป็นเชือกที่ติดกับช้างก็จะไปจับผูกช้างไว้ ช่วยเซฟเหตุการณ์ที่อาจเลวร้ายลงได้

25. ความไว้ใจเชื่อใจ การมีสติของช้างจึงสำคัญกว่าใดๆ เมื่อช้างรู้สึกปลอดภัย คือช้างอยู่ใกล้อะไร แล้วอะไรที่ช้างไว้ใจอยากอยู่ใกล้เป็นที่พึ่งทางใจของช้างยามกลัวคือเพื่อนช้างของโขลงเขา แล้วควาญช้างที่เขาไว้ใจกันจนผูกพัน แล้วรู้สึกปลอดภัยนั่นคือความสุขของสัตว์ที่ชื่อว่าช้างไง
ผมว่าคงรวมทั้งสัตว์อื่นๆ และสัตว์คนอย่างเราด้วย

26. สิ่งสำคัญที่อยากขอคือควาญช้างหรือผู้รู้ที่อยู่กับโลกความเป็นจริง ที่เกี่ยวกับช้าง จะต้องมาศึกษาแล้วพยายามหาวิธีบอกกับสังคมหรือเพื่อนต่างแดนชาวโลก ว่าความจริงคืออะไร เขาจะได้เข้าใจความเป็นจริงที่คนช้างเข้าใจ แต่ดูแล้วเงียบไป
ถ้ามิได้สร้างความเข้าใจ เหมือนยิ่งหลอกให้ผู้ที่เข้าใจผิดรับข้อมูลผิดๆ ต่อ ให้ผู้ประกอบธุรกิจ Rating จากช้างทำงบหาเงินกับช้างต่อ แล้วทำให้ช้างต้องมาตายจากการไม่มีเจตนาเพื่อช้างอย่างแท้จริง แต่เอาช้างมารับใช้เจตนาของมนุษย์นิยมเป็นศูนย์กลาง

27. การเอามนุษย์เป็นศูนย์กลางโดยรู้หรือไม่รู้ตัวเกินไป กำลังสร้างปัญหาให้โลกให้กับธรรมชาติอีกหลายเรื่องหลายราวได้ก่อปัญหา ปรากฏปัญหาจะค่อยๆ ทยอยเผยออกมา แต่เราจะเห็นหรือกลบเกลื่อนโยนความผิดที่ปลายเหตุกันแบบนี้ ขึ้นอยู่กับว่าเราจะรู้ตัวและแก้ไขหลักการใหญ่นี้ได้เร็วหรือช้า ระหว่างคนเป็นศูนย์กลางหรือธรรมชาติเป็นศูนย์กลางนะครับ

28. การขาดข้อมูลที่จริงถูกต้องรอบด้าน จึงซ้ำเติมให้นักท่องเที่ยวไม่เห็นโลกช้างที่เป็นจริง เช่นเห็นว่าช้างคือของเล่นที่ปลอดภัย ไม่ควรมีอุปกรณ์ที่จะต้องมีข้อต่อสื่อสารกับช้าง อย่างที่เกิดขึ้นจนเกิดเหตุในทุกวันนี้มันเลยเถิดไป

29. ผมก็ยังสงสัยว่าทำไมม้าตัวเล็กกว่าช้างหลายเท่า แต่คนขึ้นนั่งขี่ทั้ง 1 คนและ 2 คนแถมมีทั้งเบาะหลังคาบเหล็ก ให้วิ่งกระโดดข้ามโน่นนี่แล้วไม่บอกกันว่าเป็นการทารุณทรมานสัตว์กันบ้างล่ะครับ เราน่าจะมีทางออกหรือคำอธิบายช้างได้นะ

30. ความจริงตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันมนุษย์เราได้จับช้างมาเป็นตัวประกัน หรือหาประโยชน์จากช้างมาเนิ่นนาน ยุคช้างออกศึกรบสงครามใช้ประดับบารมีผู้นำ มาถึงยุคช้างกับอุตสาหกรรมลากไม้ขายให้อังกฤษ ยุคช้างเพื่อการท่องเที่ยวสร้างเศรษฐกิจให้ประเทศ ยุคปิดป่าชาวบ้านปล่อยช้างไม่ได้ ยุคพืชเศรษฐกิจแย่งพื้นที่ช้าง ค่าปรับช้างเข้าสวนแพง ฯลฯ

31. ตอนนี้พ่อค้ากวาดซื้อช้างจากชาวบ้านเกือบจะหมดแล้ว ทั้งกลุ่ม ศูนย์หรือมูลนิธิต่างๆ ที่ระดมหาเงินทุน และซื้อช้างสะสมไว้ เพื่อหาเงิน เพราะคนในโลกรักและชอบความงามของช้างกันไม่เสื่อมคลาย

32. ช้างในภาคเหนือที่อยู่ในมือชุมชนที่ผมรู้จักก็ยังมีช้างอยู่มากในชุมชนของชาวปกาเกอะญอ หรือกะเหรี่ยงทางอำเภอแม่แจ่ม บ้านห้วยผักกูด บ้านห้วยบง บ้านนากลาง และไปทาง อ.อมก๋อย และจังหวัดตาก จ.แม่ฮ่องสอน

33. จะแย่งกันอย่างไรเนื้อก็ไม่หลุดลงมาถึงกลุ่มช้างที่อยู่กับชุมชน ไม่กลุ่มใดก็กลุ่มหนึ่งได้ประโยชน์ ชาวบ้านเพียวๆ ควาญช้างเพียว ที่อยู่ในชุมชน หรือเป็นลูกจ้าง ก็ยังไม่กล้าส่งเสียง ท้ายที่กังวลประโยชน์ สวัสดิการความปลอดภัยที่ยั่งยืนจะตกมาถึงช้างจริงๆ กันไหม

34. ผมคิดว่าปางช้างมากมายทำไมถึงเงียบ ต้องมีจุดกลัวหรือเกรงใจอะไรบางอย่างแน่ เช่น กลัวถูกกล่าวหาว่าตอนนี้ทารุณช้างแล้วนักท่องเที่ยวรู้แล้วจะไม่มาเที่ยว จึงปิดปากเงียบดีกว่า ซึ่งไม่เป็นประโยชน์ต่อช้าง ที่ชีวิตจริงจะต้องอยู่ในโลกแห่งความเป็นจริงอย่างไรเลย

35. สรุปเรื่องช้างยังมีอีกมากมายที่ถูกกดทับ ที่ยังไม่ปรากฏความจริงให้เห็นหลบเหมือนใต้ภูเขาน้ำแข็ง
แต่ถ้าจะให้ดีทั้งกลุ่มคนโลกสวยและกลุ่มคนที่อยู่ในโลกของความเป็นจริง ไม่ควรจะมาขัดแย้งกันอย่างนี้ เพราะไม่เป็นประโยชน์ต่อช้างหรือควาญช้าง หรือระบบสวัสดิการของช้างเลย รวมทั้งภาพลักษณ์ของประเทศไทยด้วยครับ

ความจริงอย่างไรก็ว่าไปอย่างนั้นจะดีกว่า และม้ายังสามารถนั่งได้ทำไมช้างจะมีอุปกรณ์หรือเครื่องมือสื่อสารกับช้างในการดูแลเพื่อที่คนกับช้างจะได้อยู่ร่วมกันบ้างไม่ได้ ผมอยากชวนคิดถึงเครื่องมือเทคโนโลยีอะไรที่จะทำให้มนุษย์มีเครื่องมือสื่อสารกับช้างเช่นใช้ AI ได้หรือเปล่า

36. คนที่ควรจะฟังเสียงของเขาก็คือควาญช้างกับแพทย์ช้าง พ่อครูฝึกช้าง เพราะเวลาเกิดเรื่องอะไรกับช้างเราก็จะเรียกหา 3 คนนี้ก่อนว่าเขาอยู่ไหนเพื่อให้เขามาช่วยแก้ปัญหา ขอให้ฟัง 3 คนนี้ดีๆ ครับ

37. นี่เพียงมุมเกร็ดเล็กๆ น้อยๆ ของเรื่องช้าง จากชนพื้นเมืองชาวปกาเกอะญอที่เคยเลี้ยงอยู่กับช้างมาแบ่งปัน ถ้าพอมีประโยชน์บ้าง เพื่อนท่านใดเขียนอังกฤษเป็นช่วยแปลแล้วโพสต์แชร์ต่อด้วยครับ

38. ส่งกำลังใจให้ชาวช้าง ต้องไม่ให้ช้างที่ตายสูญเปล่า การตายของช้างครั้งนี้ต้องเป็นประโยชน์ต่อช้างรุ่นหลังสูงสุดต่อไปครับ"