เจ้าฟ้าพระองค์นี้ก็คือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักพรรดิพงษ์ พระอนุชาร่วมพระราชบิดาพระมารดากับพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ทรงรับสั่งเรียกว่า “ท่านกลาง” รองจากสมเด็จพระปิยมหาราชเท่านั้น จึงทรงเป็นเจ้าฟ้าอันดับ ๑ ส่วนสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังสีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช “วังบูรพา” ทรงเรียกว่า “ท่านเล็ก” เป็นที่รู้กันตั้งแต่ทรงพระเยาว์ว่า “ท่านกลางพูดอะไรไม่เท็จ” และเมื่อเจริญวัยขึ้นก็ทรงมีพระอุปนิสัยสงบเสงี่ยมและจริงจังกับการทรงงานมาก
เมื่อครั้งที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯเสด็จประพาสยุโรปครั้งแรกใน พ.ศ. ๒๔๓๙ โปรดเกล้าฯแต่งตั้งให้สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ พร้อมกับโปรดเกล้าฯตั้งผู้ปรึกษาของผู้สำเร็จราชการ คือ
สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักรพรรดิพงษ์
สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระภาณุพันธุวงศ์วรเดช
พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงเทวะวงศ์วโรปการ
พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงดำรงราชานุภาพ
เจ้าพระยาอภัยราชาสยามานุกูลกิจ (โรลัง ยัคมินส์)
ในระหว่างที่ทรงเป็นที่ปรึกษาผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ กรมพระจักรพรรดิพงษ์ยังทรงได้รับโปรดเกล้าฯเป็นเสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติพระองค์แรก ทรงวางรากฐานของกระทรวงพระคลังฯ และทรงดำรงตำแหน่งสภาที่ปรึกษาในพระองค์ ซึ่งต่อมาเรียกว่า “องคมนตรี” และดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีสภา ทรงมีบทบาทสำคัญมากในการปกครอง แต่กระนั้น “ท่านกลาง” มักจะเสด็จออกตรวจตราตามท้องถนนอยู่เสมอ โดยเฉพาะในเวลากลางคืนที่มีอาชญากรรมฉกชิงวิ่งราวกันมาก
หนังสือพิมพ์สยามไมตรี ศิริออบเซอร์เวอร์ ซึ่งเป็นหนังสือพิมพ์ของชาวอังกฤษได้เสนอข่าวว่า ในคืนวันที่ ๑๑ กรกฎาคม ๒๔๓๙ เวลาราวสองยาม นักข่าวได้พบชายคนหนึ่งเดินท่อมๆคนเดียวอยู่ที่สะพานหก มุมวัดราชประดิษฐ์ ซึ่งเป็นสถานที่ค่อนข้างเปลี่ยว มีเหตุฉกชิงวิ่งราวและทำร้ายคนเดินถนนอยู่เป็นประจำ เมื่อเข้าไปใกล้จึงต้องแปลกใจ ใครจะคิดว่าผู้ที่กำลังตรวจถนนอยู่กลางดึกนั้นก็คือ พระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าจตุรนรัศมี กรมพระจักรพรรดิพงษ์
อีกครั้งหนึ่งที่เป็นข่าว เมื่อตอน ๑๗.๐๐ น.ของวันที่ ๒๓ กรกฎาคม ๒๔๓๙ ขณะที่พระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าจตุรนรัศมี เสด็จมาตามถนนเจริญกรุงโดยรถม้ากับสารถี อันเป็นปกติที่ทรงเสด็จตรวจถนนจากเสร็จงานในพระบรมมหาราชวัง พอผ่านประตูสามยอดถึงสะพานพิทยเสถียรก็ทอดพระเนตรเห็นสิ่งที่ชวนสลดพระทัย จึงรับสั่งให้สารถีหยุดรถแล้วเสด็จลงจากรถพระที่นั่ง ตรงไปที่ชายคนหนึ่งซึ่งร่างกายทุพพลภาพ ตามตัวมีแผลตะปุ่มตะป่ำอยู่ทั่วและอยู่ในอาการเจ็บปวด แม้จะมีคนเดินผ่านไปมาก็ไม่มีใครแยแส มีแต่เบือนหน้าด้วยความขยะแขยงแล้วเดินหลีกหนี
พระเจ้าน้องยาเธอทอดพระเนตรดูชายผู้นั้นอยู่สักครู่ ก็ทรงเหลียวไปเห็นพลตะเวนคนหนึ่งกำลังมองดูพระองค์อยู่ จึงทรงกวักพระหัตถ์เรียกเข้ามาแล้วรับสั่ง
“รีบจัดการนำคนเจ็บไปส่งโรงพยาบาลเดี๋ยวนี้ ไปหารถมาเอาตัวไปรักษาเสีย”
พลตระเวนก็ทำความเคารพรับคำสั่ง เพราะจำได้ดีที่เสด็จผ่านถนนช่วงนี้เป็นประจำ ทั้งยังประทานเงิน ๑ บาทให้มหาดเล็กเอาไปให้แก่ชายทุพพลภาพผู้นั้นด้วย
เงิน ๑ บาทยุคนั้นมีค่าต่างกว่ายุคนี้มากนะครับ
สยามออปเซอร์เวอร์ยังรายงานว่าบางครั้งทรงม้าพร้อมพระราชโอรสและข้าราชการอีก ๓ นายขี่ม้าตามเสด็จ เหยาะย่างจากถนนเจริญกรุงออกไปทางถนนสีลม ไปจนถึงศาลาแดง เพื่อตรวจดูความเรียบร้อยของบ้านเมือง และลงท้ายของข่าวว่า
“การที่ทรงเป็นพระธุระเช่นนี้ ต้องนับว่าพระบารมีปกเกล้าฯของชาวสยาม เป็นพระเดชพระคุณหาที่สุดมิได้”
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักพรรดิพงษ์ สิ้นพระชนม์ขณะพระชันษาเพียง ๔๔ ปี เมื่อวันที่ ๑๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๔๓ ณ พระราชวังเดิมของกรุงธนบุรี
ที่ระลึกเฉลิมเกียรติของพระองค์ นอกจาก “ถนนจักรพรรดิพงษ์” ในเขตป้อมปราบศัตรูพ่าย ที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯโปรดเกล้าให้สร้างขึ้นและพระราชทานนามเพื่อเป็นเกียรติแก่พระองค์แล้ว ยังมีเหรียญกษาปณ์ที่ระลึกเนื่องในโอกาสวันประสูติครบ ๑๕๐ ปีใน พ.ศ. ๒๕๔๙ ด้วย
ในวาระวันที่ ๑๑ เมษายนนี้ เป็นวันคล้ายวันสิ้นพระชนม์ของพระองค์ จึงขอระลึกถึง สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักพรรดิพงษ์ ด้วยความเคารพ ในฐานะที่ทรงงานดูแลทุกข์ของประชาชนด้วยความห่วงใยอย่างจริงจัง ตามหน้าที่ของผู้ที่เข้ามารับผิดชอบดูแลบ้านเมืองและประชาชน
