กำลังเป็นกระแสร้อนแรงอยู่ในขณะนี้ที่กัมพูชาเป็นเจ้าภาพจัดซีเกมส์ ๒๐๒๓ ได้ประกาศให้ “กุน ขแมร์” หรือ “มวยเขมร” เป็นรายการแทน “มวยไทย” ที่เคยจัดกันมา โดยอ้างว่าเป็นกีฬาประจำชาติของกัมพูชาที่เป็นต้นกำเนิดของมวยไทย เลยทำให้เกิดกระแสต่อต้านและวิจารณ์กันสนั่น ชอบใจความเห็นของสามารถ พยัคฆ์อรุณ ที่บอกว่า
“...พวกเราชาวมวยไทยได้ผ่านอุปสรรค ได้ต่อสู้อะไรกันมามากมายกว่าจะถึงจุดนี้ จุดที่มวยไทยเป็นที่ยอมรับและได้รับความนิยมจากทุกมมโลก สำหรับความคิดผม พวกเรามาไกลเกินกว่าที่จะมาสนใจว่าใครจะใช้เราเป็นบันไดในการสร้างชื่อเสียงสร้างเครดิตให้พวกเขา มวยไทยเป็นกีฬาศิลปะการต่อสู้ที่มีเสน่ห์ มีศักดิ์ศรี มีเอกลักษณ์ มีความเคารพซึ่งกันและกัน ซึ่งหาได้ยากจากกีฬาทั่วไป และไม่มีใครเหมือนแน่นอนครับ”
นักมวยไทยที่มีส่วนสำคัญให้มวยไทยโด่งดังไปทั่วโลกคนหนึ่งในทุกวันนี้ ก็คือ บัวขาว บัญชาเมฆ แม้แต่กัมพูชาก็เอาไปอ้างว่าเป็นคนกัมพูชา แต่บัวขาวรีบปฏิเสธทันทีว่า เขาเป็นคนไทย เชื้อสายกุย ซึ่งเป็นชาวพื้นเมืองของจังหวัดสุรินทร์
นักมวยไทยที่โด่งดังในประวัติศาสตร์อีกคนก็คือ นายขนมต้ม คนบางบาล กรุงศรีอยุธยา
พงศาวดารได้บันทึกไว้ว่า
“เมื่อพระเจ้ามังระโปรดให้ปฏิสังขรณ์และก่อเสริมพระเจดีย์ชเวดากองในเมืองย่างกุ้งเป็นการใหญ่นั้น ครั้นงานสำเร็จลงในปี พ.ศ. ๒๓๑๗ พอถึงวันฤกษ์งามยามดี คือวันที่ ๑๗ มีนาคม จึงโปรดให้ทำพิธียกฉัตรใหญ่ขึ้นไว้บนยอดเป็นปฐมฤกษ์ แล้วได้ทรงเปิดงานมหกรรมฉลองอย่างมโหฬาร ขุนนางพม่ากราบทูลว่า นักมวยไทยมีฝีมือดียิ่งนัก พระเจ้ามังระจึงตรัสสั่งให้เอาตัวนายขนมต้ม นักมวยดีมีฝีมือตั้งแต่ครั้งกรุงเก่ามาถวาย พระเจ้ามังระได้ให้จัดมวยพม่าเข้ามาเปรียบกับนายขนมต้ม โดยจัดให้ชกต่อหน้าพระที่นั่ง ปรากฏว่านายขนมต้มชกพม่าไม่ทันถึงยกก็ชนะถึงเก้าคนสิบคน พระเจ้ามังระทอดพระเนตรยกพระหัตถ์ตบพระอุระตรัสสรรเสริญนายขนมต้มว่า คนไทยนี้มีพิษสงรอบตัว แม้มือเปล่ายังเอาชนะคนได้ถึงเก้าคนสิบคน นี่หากว่ามีเจ้านายดี มีความสามัคคีกัน ไม่ขัดขากันเอง และไม่เห็นแก่ความสุขส่วนตัว และโคตรตระกูลแล้ว ไฉนเลยกรุงศรีอยุธยาจะเสียทีแก่ข้าศึก ดั่งที่เห็นอยู่ทุกวันนี้”
หลังจากนายขนมต้มได้เอาชนะนักมวยพม่าแล้ว พระเจ้ามังระได้ปูนบำเหน็จโดยแต่งตั้งเป็นข้ารับใช้ในกรุงอังวะ แต่นายขนมต้มกลับปฏิเสธและขอให้ปลดปล่อยตนและเชลยคนไทยทั้งหมดให้เป็นอิสระเพื่อกลับบ้านเกิด พระเจ้ามังระก็ยอมทำตามความประสงค์ นี่เป็นเหตุให้เคยมีการประกาศว่าวันที่ ๑๗ มีนาคม เป็นวันมวยไทย
แม้แต่พระมหากษัตริย์ไทยในสมัยกรุงศรีอยุธยาก็ทรงโปรดกีฬามวย ถึงกับปลอมพระองค์ออกไปประลองฝีมือกับชาวบ้าน ประวัติศาสตร์ได้บันทึกไว้ว่า กษัตริย์ที่ทรงโปรดกีฬามวยอย่างมากนี้ก็คือ พระเจ้าเสือ ทรงปลอมตัวเป็นสามัญชนออกไปประลองฝีมือกับนักมวยฝีมือดีของอำเภอวิเศษไชยชาญ และสามารถชกชนะนักมวยเอกถึง ๓ คน คือ นายกลาง หมัดตาย นายใหญ่ หมัดเหล็ก และนายเล็ก หมัดหนัก โดยทั้ง ๓ ได้พ่ายแพ้ไปอย่างบอบช้ำ
นอกจากนี้ยังทรงคิดท่าแม่ไม้มวยไทยขึ้นเป็นแบบฉบับของพระองค์เอง เรียกกันว่า “มวยไทยตำรับพระเจ้าเสือ” มีการฝึกมวยกันแพร่หลายในราชสำนักและขยายไปสู่บ้านและวัด โดยมีขุนศึกที่อายุมากมักบวชเป็นพระ ได้นำวิชาการต่อสู้นี้สอนให้ลูกศิษย์ นักมวยเด่นๆของยุคนั้นจึงมักเกิดจากการฝึกฝนมาจากวัด และสืบทอดตำรับมวยพระเจ้าเสือมาจนถึงทุกวันนี้
สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติได้ระบุเรื่องนี้ไว้ในหนังสือ “ศิลปะมวยไทย” และกระทรวงวัฒนธรรมได้ถือเอาวันที่พระเจ้าเสือ หรือ พระเจ้าสุริเยนทราธิบดี ขึ้นครองราชย์ในวันที่ ๖ กุมภาพันธ์ ๒๒๔๖ เป็น “วันมวยไทย” มาตั้งแต่ปี ๒๕๕๔
ในปลายสมัยกรุงศรีอยุธยา ประวัติศาสตร์ได้จารึกชื่อนักมวยไทยที่มีฝีมือยอดเยี่ยมไว้อีกคน คือ นายทองดี หรือ จ้อย ชาวเมืองพิชัย ซึ่งมีฉายาว่า “นายทองดีฟันขาว” ต่อมาได้เป็นเจ้าเมืองพิชัย เจ้าของฉายา “พระยาพิชัยดาบหัก” ทหารเอกของพระเจ้าตากสิน ซึ่งเป็นคนใฝ่ใจในเรื่องหมัดมวยมาแต่เด็ก และได้มีโอกาสแสดงฝีมือล้มครูมวยที่มีชื่อเสียงโด่งดังในยุคนั้นถึง ๒ คนต่อหน้าเจ้าเมืองตาก จึงถูกชวนให้เข้ารับราชการ ติดตามเจ้าเมืองตากด้วยความจงรักษ์ภักดี จนพระยาตากขึ้นครองราชย์เป็นพระเจ้ากรุงธนบุรี นับเป็นนักมวยในประวัติศาสตร์อีกคนหนึ่งที่มีโอกาสได้ทำงานสำคัญรับใช้ชาติจากฝีมือมวยไทย
นักมวยไทยที่ต้องจารึกชื่อไว้อีกคนก็คือ นายแพ เลี้ยงประเสริฐ เป็นมวยท่าเสา ตำรับมวยที่พระยาพิชัยดาบหักเป็นผู้คิดขึ้น ได้ขึ้นชกมวยคาดเชือกกับ เจียร์ พระตะบอง นักมวยฝีมือดีของเขมรซึ่งตัวใหญ่กว่ามากเมื่อวันที่ ๒๔ พฤศจิกายน ๒๔๗๑ และไม่แค่ชนะน็อคเท่านั้น แต่ยังทำให้นายเจียร์ถึงตาย นายแพจึงถูกจับในข้อหาฆาตกรรม แต่สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระนครสวรรค์ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย ทรงตรวจรายงานแล้วได้รับสั่งให้ระงับคดีไว้ เพราะการกระทำของนายแพเป็นวิถีทางของการต่อสู้บนสังเวียน ไม่มีเจตนาฆ่า นายแพจึงได้รับการปล่อยตัว จากนั้นมาทรงให้ระงับการต่อสู้แบบมวยคาดเชือก ให้สวมนวมแบบมวยสากลแทน
มวยไทยเป็นมรดกทางวัฒนธรรมของคนไทยที่สืบทอดกันมายาวนาน ปรากฏในประวัติศาสตร์และพงศาวดารทุกยุคสมัย เป็นการใช้อวัยวะของร่างกาย ๙ อย่างเป็นอาวุธ ได้แก่ มือ ๒ เท้า ๒ เข่า ๒ ศอก ๒ และศีรษะ ๑ นับเป็นศิลปะการต่อสู้ที่เก่าแก่ประเภทหนึ่งของโลก เป็นทั้งการต่อสู้ป้องกันตัวและการกีฬา ไม่ปรากฏหลักฐานว่าเกิดขึ้นมาแต่สมัยใด
ศิลปะการต่อสู้แบบนี้มีด้วยกันทุกชาติ อย่าง กังฟูของจีน ยูโดและคาราเต้ของญี่ปุ่น เทควันโดของเกาหลี ลัดเว่ยของพม่า “มวยลาว” ซึ่งมาจาก “มวยลายลาว” การต่อสู้แบบโบราณ แม้แต่ก่อนที่จะสรุปเป็นมวยสากลอย่างในวันนี้ ชาติต่างๆในยุโรปต่างก็มีมวยในรูปแบบต่างๆกัน แม้จะใกล้เคียงกันบ้างก็ตาม
ที่สำคัญก็คือ ในวันนี้ทั่วโลกต่างยอมรับว่ามวยไทยและการไหว้ครูเป็นศิลปะการต่อสู้ที่งดงาม แต่รุนแรงและเฉียบขาด จึงนิยมมาเรียนกัน และกระจายแพร่หลายออกไปอย่างกว้างขวาง เมื่อวันที่ ๑๑ มกราคม ๒๕๖๖ เพิ่งผ่านมานี้ คณะกรรมการโอลิมปิกและพาราลิมปิกแห่งสหรัฐอเมริกา ได้รับรองมวยไทยเป็นสมาชิกใหม่อย่างเป็นทางการ และมีลุ้นต่อยอดที่จะบรรจุในโอลิมปิก ๒๐๒๘ ที่สหรัฐอเมริกาเป็นเจ้าภาพ
สำหรับซีเกมส์ได้บรรจุมวยไทยเข้าในการแข่งขันเป็นครั้งแรกเมื่อปี ๒๕๔๘ ที่ฟิลิปปินส์เป็นเจ้าภาพ โดยใช้ชื่อว่า “มวย” และใช้กติกาของมวยไทย ต่อมาในปี ๒๕๕๐ ที่ไทยเป็นเจ้าภาพ จัดที่จังหวัดนครราชสีมา ใช้คำว่า “มวยไทย” ในปี ๒๕๕๒ สปป.ลาวเป็นเจ้าภาพ จะใช้คำว่า “มวยลาว” แต่สมาคมมวยของไทยเรียกร้องให้เปลี่ยนชื่อ ในที่สุดก็กลับไปใช้คำว่า “มวย” เฉยๆ แต่ในปี ๒๕๖๖ นี้กัมพูชาจะใช้คำว่า “กุน ขแมร์” ซึ่งเป็นมวยเขมร สหพันธ์มวยนานาชาติยืนยันว่า กีฬามวยไทยและคิกบ็อกซิ่งในซีเกมส์จะต้องใช้ชื่อว่า “มวย” เท่านั้น พร้อมประกาศว่าหากชาติใดส่งนักกีฬาเข้าแข่งขันรายการดังกล่าว ก็จะถูกตัดสิทธิส่งเข้าแข่งขันกีฬามวยในปีต่อๆไป เพราะไปแข่งขันในกีฬามวยที่สหพันธ์ไม่ได้รับการรับรอง
ซีเกมส์ครั้งนี้ ถ้ากัมพูชาต้องการจะส่งเสริม “กุน ขแมร์” หรือ “โบกาตอร์” ศิลปะการต่อสู้กับสัตว์ป่าของเขมรที่สืบทอดมาตั้งแต่ครั้งสร้างนครวัด ก็อาจเสนอเป็นรูปกีฬาสาธิต ให้ชาติต่างๆเห็นว่ามวยแบบเขมรเป็นอย่างไร ถ้าได้รับความสนใจมีผู้ฝึกซ้อมกัน ก็อาจจะบรรจุเข้าเมื่อเป็นเจ้าภาพในสมัยหน้า หรือชาติอื่นเห็นดีเห็นชอบก็อาจเป็นผู้บรรจุก็ได้ อย่างมวยไทยฟิลิปปินส์ก็เป็นผู้บรรจุเข้าแข่งขัน
ตอนนี้มีคนเอาคลิปการแข่งขันกุน ขแมร์ออกมาโชว์ในสื่อออนไลน์หลายรายการ ดูแล้วก็ไม่เลว “ตลกดี” ดีที่ไทยเราตัดสินใจไม่ส่งไปร่วมแข่งขัน ไม่งั้น ๑๒ เหรียญของทองกุน ขแมร์ที่กัมพูชาหวังไว้ ไม่รู้จะเหลือซักกี่เหรียญ
