เจดีย์ เป็นสิ่งก่อสร้างที่สำคัญอย่างหนึ่งของพระพุทธศาสนา แสดงถึงความเคารพบูชาบุคคลที่ควรแก่การเคารพ เป็นที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ พระอัฐิธาตุของพระอรหันต์ พระบรมธาตุของพระมหากษัตริย์ พระจักรพรรดิ หรือบูรพาจารย์ ตลอดจนบรรพบุรุษ จึงได้เห็นเจดีย์อยู่ทุกแห่งที่พระพุทธศาสนาแพร่ไปถึง และเป็นวัฒนธรรมที่ปฏิบัติกันต่อมามาตั้งแต่ครั้งพุทธกาล
เมื่อพระสงฆ์เดินทางไปประกาศพระพุทธศาสนา หากได้นำพระบรมสารีริกธาตุไปด้วย ก็จะนำไปบรรจุไว้ในเจดีย์ที่สร้างขึ้น เพื่อประกาศว่าพระพุทธศาสนาได้แพร่มาถึงดินแดนนั้นแล้ว และเพื่อยึดเหนี่ยวจิตใจให้พุทธศาสนิกชนให้ระลึกถึงสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ซึ่งสิ่งก่อสร้างนี้จะยั่งยืนอยู่เป็นพันๆปี อย่างพระปฐมเจดีย์ที่จังหวัดนครปฐม ก็ประกาศให้รู้ว่า พระพุทธศาสนาได้มาถึงดินแดนย่านนี้ตั้งแต่ครั้งยังเป็นเมืองทวาราวดี
ด้วยเหตุนี้จึงมีเจดีย์อยู่ทุกวัด และในยุคนี้ที่สังคมมีความสับสนวุ่นวาย วัดจึงกลายเป็นท่องเที่ยวที่นิยมอีกแห่งหนึ่ง เพราะมีความสงบร่มรื่นและสวยงาม ทั้งเจดีย์และพระพุทธรูปที่สัญลักษณ์แทนองค์พระพุทธเจ้า จึงนิยมนำมาสร้างให้ใหญ่โตโอฬารหรืองดงามสดุดตา ให้เป็นจุดเรียกความสนใจจากนักท่องเที่ยว แม้แต่ในประเทศจีนขณะนี้แม้จะเป็นดินแดนคอมมิวนิสต์ ก็ยังแข่งขันการสร้างพระพุทธรูปขนาดใหญ่เป็นจุดขายการท่องเที่ยว ส่วนในไทยเราก็มีพระพุทธรูปองค์ใหญ่ที่ติดอันดับโลก และมีเจดีย์ที่แปลกตา เป็นศิลปะที่ดึงดูดผู้คนให้มากราบไว้
อย่างเช่นเจดีย์แปลกตาของ “วัดป่าเทพนิมิตเจดีย์สามัคคี” ที่อำเภอนาแก จังหวัดนครพนม ที่มีความสูง ๑๐ เมตร ฐานกว้าง ๕ เมตร ความแปลกตาที่แรกเห็นก็คือ มีพญานาค ๘ องค์ ที่แฝงมาอุปสมบทจนตรัสรู้เป็นพระโพธิสัตว์ เลื้อยพันอยู่รอบเจดีย์ตั้งแต่ฐานจนเกือบถึงยอด คอยปกป้องพระพุทธศาสนา โดยเชื่อว่าสถานที่นี้เป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ดินแดนของพญานาค ส่วนพญานาคมีสามเศียร หมายถึง ศีล สมาธิ และปัญญา เกล็ดพญานาคที่ทาเป็นสีเขียวเพื่อความสวยงามนั้น ก็คือเปลือกหอยแครงนับแสนเปลือก ที่ชาวบ้านมีศรัทธาระดมกันช่วยหามาประดับ
ตัวองค์เจดีย์ยังน่าทึ่ง ที่ไม่ได้ฉาบปูนราบเรียบเหมือนเจดีย์ทั่วไป แต่ประดับด้วยเจดีย์เล็กๆเป็นสีทอง เรียงรายจากฐานสู่ยอดถึง ๒๘,๐๐๐ องค์ เปรียบเป็นคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทั้งหมด ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขันธ์ ดูแปลกตาและมีความขลังอยู่ในตัว
วัดที่มีเจดีย์สวยงามแปลกตาอีกแห่งหนึ่งก็คือ “วัดป่าสว่างบุญ” อยู่ที่ตำบลชะอม อำเภอแก่งคอย จังหวัดสระบุรี ที่นักท่องเที่ยวเรียกกันว่า “วัดพระเจดีย์ ๕๐๐ ยอด” สร้างมาเมื่อเดือนกันยายน พ.ศ.๒๕๓๔ ซึ่งเป็นเจดีย์อีกแห่งหนึ่งซึ่งหาชมได้ยาก และเป็นจุดเด่นของวัด มีชื่อว่า “พระมหารัตนโลหะเจดีย์ศรีศาสนโพธิสัตว์สว่างบุญ”
เจดีย์ประธานองค์ใหญ่เป็นปูนปั้นเคลือบด้วยสีทองเหลืออร่าม รอบองค์มีเจดีย์องค์เล็กเรียงรายอยู่รอบฐานลดหลั่นกันรอบทิศถึง ๕๐๐ องค์ เป็นปูนปั้นเคลือบสีทองเช่นกัน ภายในเจดีย์ประธานตกแต่งด้วยกระจกทับทิมอย่างวิจิตรตระการตา ตรงกลางห้องโถงภายในยังมีเจดีย์อีกองค์ ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุที่อัญเชิญมากจากอินเดีย ลังกา และเนปาล ทั้งยังมีสิ่งศักดิ์สิทธิ์ต่างๆมาบรรจุไว้ด้วย
เจดีย์ ๕๐๐ ยอดของวัดป่าสว่างบุญจึงงามด้วยพุทธศิลป์และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่นักท่องเที่ยวสายบุญไม่ควรพลาด
