"หมอยง" เผยคนเคยปลูกฝีป้องกันฝีดาษวานรได้ ชี้หากจำเป็นต้องฉีดวัคซีนเข็มเดียวก็พอ

นพ.ยง ภู่วรวรรณ แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านไวรัสวิทยา เผยผู้ที่เคยปลูกฝีมาแล้วน่าจะปกป้องการติดเชื้อฝีดาษวานรได้ดีพอสมควร แต่หากจะต้องฉีดวัคซีนในเจเนอเรชันใหม่ก็ใช้วัคซีนเพียงเข็มเดียวก็เพียงพอไม่จำเป็นต้องฉีดถึง 2 เข็ม

วันนี้ (6 ก.ย.) นพ.ยง ภู่วรวรรณ หัวหน้าศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านไวรัสวิทยาคลินิก ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้ออกมาโพสต์ข้อความในประเด็น "ฝีดาษวานร ผู้ที่เคยปลูกฝีป้องกันไข้ทรพิษมาแล้ว" โดยได้ระบุข้อความว่า

"การปลูกฝีป้องกันไข้ทรพิษไม่ได้เป็นการใช้เชื้อของไข้ทรพิษโดยตรง แต่ใช้ vaccinia ไวรัส ซึ่งแต่เดิมเข้าใจว่าเป็นฝีดาษของวัวมาใช้ปลูกให้คน แล้วภูมิต้านทานข้ามไปป้องกันเชื้อไข้ทรพิษหรือฝีดาษของคน

เชื้อในกลุ่มฝีดาษเป็น DNA virus มีลักษณะพันธุกรรมและโครงสร้างที่คล้ายกันมาก จึงสามารถป้องกันข้ามสายพันธุ์ได้

ฝีดาษไม่ว่าจะเป็นฝีดาษคนหรือฝีดาษลิง มีระยะฟักตัวยาวนาน 7-14 วัน โดยเฉลี่ย 9 วันนับตั้งแต่เริ่มรับเชื้อจนถึงมีอาการ ซึ่งต่างกับ covid-19 ระยะฟักตัวที่สั้นมาก ค่าเฉลี่ยขณะนี้อยู่ที่ 3 วัน

โรคอะไรก็ตามแต่ที่มีระยะฟักตัวยาวนาน ถึงแม้ภูมิคุ้มกันจะตกลงไปแล้ว การตรวจวัดภูมิต้านทาน ระดับภูมิต้านทานอาจจะตรวจวัดไม่ได้หรือได้ต่ำมาก แต่ในทางป้องกันโรคสามารถยังคงมีหน่วยความจำและเมื่อได้รับเชื้อก็จะกระตุ้นขึ้นมาป้องกันการเกิดอาการได้

ยกตัวอย่างเช่นไวรัสตับอักเสบบี มีระยะฟักตัวยาวนาน 1-6 เดือน ดังนั้นเมื่อฉีดวัคซีนมีภูมิขึ้นแล้วถึงภูมิจะต่ำกว่าระดับความต้านทานในการป้องกันการเกิดโรค เมื่อได้รับเชื้อก็ไม่เกิดการติดเชื้อทั้งนี้เพราะเมื่อรับเชื้อเข้าไปในร่างกายจะกระตุ้นภูมิต้านทานขึ้นมาและสามารถปกป้องการเกิดอาการหรือการติดเชื้อได้ เช่นเดียวกันกับ HPV ที่ทำให้เกิดมะเร็งปากมดลูก ในปัจจุบันพบว่าการให้วัคซีนเพียงเข็มเดียวก็มีประสิทธิภาพที่ดีทีเดียว เพราะเมื่อภูมิขึ้นแล้ว ถึงแม้ระดับภูมิต้านทานจะน้อยกว่า 2 เข็มประสิทธิภาพก็ยังเพียงพอในการที่จะป้องกันการติดเชื้อได้ เพราะ HPV มีระยะฟักตัวยาวนาน

ดังนั้นคนที่เคยปลูกฝีมาแล้ว โดยใช้ vaccinia ไวรัสตั้งแต่เมื่อ 40 ปีที่แล้ว มาตรวจวัดขณะนี้จะตรวจวัดระดับภูมิต้านทานไม่ได้เพราะนานมาแล้ว แต่อย่างไรก็ตามร่างกายมีหน่วยความจำ และฝีดาษวานรมีระยะฟักตัวยาวนานถึง 7-14 วัน หรือถ้าจะเหลืออยู่ที่ 9 วัน ก็ยังมีเวลาเพียงพอที่ให้หน่วยความจำกระตุ้นสร้างภูมิต้านทานขึ้นมาปกป้องการติดเชื้อไวรัสได้ หรือถึงแม้จะติดเชื้ออาการก็จะไม่รุนแรง ดังนั้นระดับภูมิต้านทานที่ตรวจวัดได้จากคนที่ปลูกฝีมานานแล้วจึงไม่สามารถบอกได้ทางคลินิก ว่าไม่สามารถป้องกันโรคได้ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับระยะฟักตัวของโรค โดยเฉพาะโรคที่มีระยะฟักตัวยาวนาน ผู้ที่สัมผัสเชื้อฝีดาษวานร ภายใน 4 วัน การฉีดวัคซีนก็ยังสามารถป้องกันได้

ผู้ที่เคยปลูกฝีมาแล้ว จึงทำให้เชื่อได้ว่าน่าจะปกป้องการติดเชื้อฝีดาษวานรได้ดีพอสมควร และหรือถ้าจำเป็นจะต้องฉีดวัคซีนในเจเนอเรชันใหม่ ก็ใช้วัคซีนเพียงเข็มเดียวก็เพียงพอไม่จำเป็นต้องฉีดถึง 2 เข็ม เป็นเพียงกระตุ้นหน่วยความจำเดิม ตามหลักวิชาของวัคซีน"