“พระเจ้าอยู่หัวเป็นน้ำ ฉันจะเป็นป่า ป่าที่ถวายความจงรักภักดีต่อน้ำ พระเจ้าอยู่หัวสร้างอ่างเก็บน้ำ ฉันจะสร้างป่า” พระราชดำรัสในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ที่แสดงถึงพระราชปณิธานอันแรงกล้าที่จะทรงงานด้านการอนุรักษ์ป่า ซึ่งเป็นแหล่งต้นน้ำ เพื่อสนับสนุนการทรงงานของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ที่ทรงให้ความสำคัญกับการพัฒนาแหล่งน้ำ เพื่อช่วยให้พสกนิกรชาวไทยมีน้ำเพียงพอต่อการดำรงชีพและการทำการเกษตร
ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมาสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงทรงปฏิบัติพระราชภารกิจมากมายในการส่งเสริมคุณภาพชีวิต อาชีพ และความเป็นอยู่ของประชาชนผู้ยากไร้ อยู่ในชนบทห่างไกล จากการโดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ไปทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจในพื้นที่ทั่วทุกภูมิภาคของประเทศ ทรงริเริ่มโครงการต่าง ฯ โดยเฉพาะชาวนาชาวไร่ในท้องถิ่นชนบท ได้มีอาชีพเสริมจากเวลาว่างมาทำงานศิลปาชีพ จนราษฎรเหล่านั้นมีความรู้ความสามารถในการสร้างสรรค์งานศิลปาชีพ งานศิลปหัตถกรรมเป็นที่ยอมรับในประเทศและสากล เป็นการส่งเสริมอาชีพภายใต้แนวทางการอนุรักษ์และส่งเสริมงานศิลปะพื้นบ้านที่มีความงดงามหลายสาขาให้คงอยู่และได้รับการสืบทอดมาถึงทุกวันนี้
ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ และความหลากหลายทางชีวภาพของประเทศมาอย่างต่อเนื่องยาวนานเป็นที่ประจักษ์แก่สาธารณชนทั้งในและต่างประเทศ มีผลสำเร็จอย่างเป็นรูปธรรม เพื่อเป็นการน้อมสำนึกถึงพระมหากรุณาธิคุณในการอนุรักษ์ คุ้มครอง และฟื้นฟูความหลากหลายทางชีวภาพ อันเป็นฐานการดำรงชีวิตของราษฎร คณะรัฐมนตรีจึงได้มีมติเห็นชอบ เมื่อวันที่ 9 พฤศจิกายน พ.ศ. 2553 ถวายพระราชสมัญญา "พระมารดาแห่งการคุ้มครองความหลากหลายทางชีวภาพ" แด่พระองค์ เพื่อเป็นการแสดงกตเวทิคุณในพระมหากรุณาธิคุณที่มีต่อการคุ้มครองความหลากหลายทางชีวภาพของประเทศ โดยมีสำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ( สำนักงาน กปร. ) สนับสนุนงบประมาณให้แก่ส่วนงานที่เกี่ยวข้องดำเนินการสนองพระราชดำริในหลากหลายกิจกรรม ภายใต้แนวทางตามพระราชดำริ คนอยู่ร่วมกับป่า ผสมผสานการอนุรักษ์ทรัพยากรดิน น้ำ และป่าไม้ เพื่อให้คนอยู่ร่วมกับป่าอย่างยั่งยืน เสริมสร้างการพัฒนาคุณภาพชีวิตคนอยู่ร่วมกับป่าภายใต้กิจกรรมการสร้างป่าสร้างรายได้ เช่นการปลูกกาแฟของชุมชน ภายใต้ร่มเงาไม้ใหญ่เพื่อให้ป่าได้รับการฟื้นฟูควบคู่ราษฎรได้รับประโยชน์และมีรายได้จากป่า อันเป็นการเกื้อกูลและอำนวยประโยชน์ร่วมกันของคนและป่า
จากความสำเร็จของโครงการฯ เป็นผลให้องค์การอาหารและการเกษตรแห่งสหประชาชาติ (FAO) ได้ทูลเกล้าฯ ถวายเหรียญซีเรส เทิดพระเกียรติในฐานะที่ทรงยกฐานะของสตรีให้มีระดับสูงขึ้นและทรงเป็นผู้ "ให้โดยไม่เลือกที่รักมักที่ชัง" เมื่อวันที่ 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2522 และมูลนิธิคุ้มครองสัตว์ป่าของโลก สดุดีเทิดพระเกียรติ ในฐานะบุคคลดีเด่นด้านอนุรักษ์สัตว์ป่า เมื่อวันที่ 19 พฤศจิกายน พ.ศ. 2529 ขณะที่มหาวิทยาลัยจอนส์ฮอปกินส์ รัฐแมริแลนด์ สหรัฐอเมริกา ทูลเกล้าฯ ถวายปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์สาขามนุษยธรรม พระมหากรุณาธิคุณที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจเพื่อผืนแผ่นดิน ณ วันนี้ ด้วยโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ทั้งในด้านการพัฒนาคุณภาพชีวิต ศิลปาชีพ การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ การศึกษา และการสาธารณสุข ล้วนสร้างประโยชน์สุขและสร้างความเจริญงอกงามให้เกิดขึ้นบนผืนแผ่นดินไทยมาจวบจนถึงปัจจุบัน นับเป็นบุญแห่งพระบารมีที่ปวงชนชาวไทยมีพระบรมราชชนนีพันปีหลวง พระองค์ที่สองแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ต่อจากสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พระบรมราชชนนีในล้นเกล้ารัชกาลที่ 6
