หลังมีการพูดถึงงานวิจัยที่ระบุว่าไม่พบความสัมพันธ์ระหว่างสาร serotonin กับ โรคซึมเศร้า จนกลายเป็นประเด็นถกเถียงในกลุ่มผู้ป่วย ล่าสุด “สมาคมจิตแพทย์ฯ” ออกมาชี้แจง ระบุโรคซึมเศร้าอาจจะไม่สัมพันธ์กับระดับเซโรโทนินในสมอง แต่ยาต้านซึมเศร้าก็ช่วยบรรเทารักษาโรคได้
จากกรณีประเด็นดรามาในโลกโซเชียล เมื่อพบบทความหนึ่งที่ระบุว่า “ยาต้านโรคซึมเศร้าอาจเป็นแค่การโฆษณาชวนเชื่อของบริษัทขายยา” ทำให้เกิดความกังวลในกลุ่มผู้ป่วยโรคซึมเศร้า อาจถึงขั้นปฏิเสธเข้ารับการรักษาจากแพทย์ได้
อย่างไรก็ตาม เมื่อวันที่ 31 ก.ค. เพจ “สมาคมจิตแพทย์แห่งประเทศไทย” ได้ออกมาโพสต์ข้อความชี้แจงในประเด็นดังกล่าว โดยได้ระบุข้อความว่า
“เกี่ยวกับโรคซึมเศร้า (ยาวหน่อยนะ..แต่อยากให้อ่าน )
เมื่อเร็วๆ นี้มีรายงานการศึกษาหนึ่งที่ตีพิมพ์เกี่ยวกับทฤษฎีของสาร serotonin กับ โรคซึมเศร้า และพบว่าไม่พบความสัมพันธ์ระหว่างสาร serotonin กับโรคซึมเศร้า และไม่มีหลักฐานสนับสนุนว่าโรคซึมเศร้าเกิดจากระดับของ serotonin ที่ต่ำลง และยังมีความเป็นไปได้ว่าในการใช้ยาแก้ซึมเศร้าระยะยาว อาจทำให้ระดับ serotonin ลดลง
ที่มาของการศึกษานี้มาจากการทบทวน วิเคราะห์ข้อมูลจากงานศึกษาต่างๆ 17 การศึกษาที่เกี่ยวกับเรื่องนี้แล้วนำมาสรุป
งานชิ้นนี้เป็นการศึกษาหนึ่งที่น่าสนใจ เพราะจะช่วยทำให้แพทย์เข้าใจสาเหตุของการเกิดโรคซึมเศร้าได้ลึกซึ้งขึ้น และมองความเป็นไปได้อื่นๆ ที่อาจส่งผลต่อการเกิดโรคซึมเศร้า
อย่างไรก็ตาม ในการอ่านชิ้นนี้ผู้เขียนขอแยกเป็น 2 ประเด็น
ประเด็นแรกเกี่ยวกับสาเหตุของการเกิดโรคซึมเศร้า
ปัจจุบันเชื่อว่าสาเหตุเกิดจากหลายปัจจัย
- ปัจจัยทางชีวภาพ (การเปลี่ยนแปลงในระดับ genes, การทำงานของสมอง, การทำงานของสารสื่อประสาทต่างๆ เช่น serotonin, dopamine, norepinephine และอื่นๆ)
- ปัจจัยทางด้านจิตสังคม (ความเครียด, การเลี้ยงดู และสิ่งแวดล้อม)
ปัจจัยทั้ง 2 ส่วนก็ส่งผลต่อกันจนปลายทางทำให้เกิดความเป็นโรคซึมเศร้าขึ้น และแน่นอนเรื่องสาเหตุของการเกิดโรคเป็นเรื่องที่ซับซ้อน และยังมีรายละเอียดอีกมากที่ยังต้องการการศึกษาเพิ่มเติมในอนาคต ไม่ได้เกิดจากปัจจัยใดปัจจัยหนึ่งเพียงอย่างเดียว
ประเด็นที่สองเกี่ยวกับการรักษา ซึ่งทางการแพทย์จะใช้การรักษาวิธีต่างๆ ร่วมกัน ได้แก่
- การใช้ยาแก้ซึมเศร้า ซึ่งไปปรับให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางด้านชีวภาพ ดังที่ได้กล่าวไปแล้ว และก็มีหลายการศึกษาที่ยืนยันประสิทธิภาพของยาแก้ซึมเศร้าในการใช้ยา ในส่วนของกลไกว่ายาช่วยได้อย่างไร ก็เป็นสิ่งที่ยังมีการศึกษาวิจัยเรื่อยๆ ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ซึ่งคำอธิบายถึงเรื่องนี้ก็เปลี่ยนแปลงไปตามองค์ความรู้ที่ค้นพบขึ้นเรื่อยๆ และยังคงเป็นเรื่องที่ต้องศึกษาเพิ่มเติมอยู่เรื่อยๆ
- การรักษาทางด้านจิตสังคม เช่น การทำจิตบำบัด การให้คำปรึกษา รวมถึงการแก้ปัญหาต่างๆ ที่ทำให้ผู้ป่วยเกิดความเครียด เป็นต้น
- การรักษาวิธีอื่นๆ เช่น การรักษาทางจิตเวชด้วยไฟฟ้า (Electroconvulsive therapy), การรักษาด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (Transcranial megnatic stimulation) เป็นต้น
ซึ่งวิธีการต่างๆ เหล่านี้มีงานวิจัยที่แสดงถึงประสิทธิภาพในการรักษาโรคซึมเศร้าอย่างชัดเจน
ดังนั้นหากท่านได้อ่านงานศึกษาที่เกี่ยวกับ serotonin กับโรคซึมเศร้าชิ้นนี้ อย่ารีบสรุปว่าการรักษาด้วยยาแก้ซึมเศร้าไม่มีประโยชน์ และสำหรับทางการแพทย์ก็ยังเป็นเรื่องน่าสนใจว่า กลไกที่แท้จริงของการเกิดโรค และยารักษาโรคยังมีเรื่องให้ศึกษาและทำความเข้าใจอีกมาก
หากท่านมีข้อสงสัยเกี่ยวกับการรักษา แนะนำให้พูดคุย และทำความเข้าใจร่วมกับจิตแพทย์ที่ดูแลรักษาอยู่นะครับ
#ซึมเศร้ารักษาได้”