“หมอยง” ห่วงวิธีจัดเก็บวัคซีน ห้ามโดนน้ำแข็ง และหากเป็นวุ้นหรือแข็งตัวคือเสียทันที

ศ.นพ.ยง ภู่วรวรรณ ผู้เชี่ยวชาญด้านไวรัสวิทยา ห่วงวิธีการจัดเก็บวัคซีน ห้ามโดนน้ำแข็งเด็ดขาด และหากพบเป็นวุ้นหรือแข็งตัวคือเสียให้ทิ้งทันทีห้ามใช้ ย้ำเสียเฉพาะในชุดที่จัดเก็บนั้น ไม่ใช่เสียทั้งล็อต

จากกรณี อย.ส่งหนังสือด่วนที่สุดถึง สสจ.และ ผอ.โรงพยาบาลทั่วประเทศ แจ้ง “วัคซีนซิโนแวค” รุ่นการผลิต C202105079 มีลักษณะรวมตัวเป็นเจลใสติดในขวด เผยเจลไม่หายไปหลังการเขย่า คาดเกิดจากกระบวนการเก็บรักษา หากพบให้ระงับการฉีดวัคซีนรุ่นการผลิตที่พบและแจ้งให้ อย.ทราบ

ต่อมา นายแพทย์ ศุภกิจ ศิริลักษณ์ อธิบดีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ เผยว่า จากการตรวจวิเคราะห์ตัวอย่างวัคซีนต้องสงสัยผิดปกติของสถานบริการที่ดูดไว้ในกระบอกฉีดยาแล้ว 7 กระบอก และวัคซีนที่อยู่ในขวดจำนวน 15 ขวดที่ได้รับมาพร้อมกัน พบว่าวัคซีนมีลักษณะทางกายภาพเป็นปกติ คือเป็นวัคซีนน้ำ มีสีขาวขุ่นเมื่อเขย่าให้เข้ากัน และเมื่อตั้งทิ้งไว้จะตกตะกอนแยกชั้น ชั้นบนสีใส ด้านล่างสีขาว สามารถเขย่าให้เข้ากันเป็นเนื้อเดียวได้ง่าย ระยะเวลาการตกตะกอนแยกชั้นประมาณ 3-4 นาทีเริ่มเห็นการตกตะกอน และตกตะกอนอย่างสมบูรณ์ใช้เวลาประมาณ 10 นาที ไม่พบตะกอนผิดปกติ การทดสอบนี้ได้ทดสอบไปพร้อมกับวัคซีนที่มีลักษณะปกติที่เก็บไว้ที่สถาบันชีววัตถุ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์

สำหรับวัคซีนที่อยู่ในกระบอกฉีดยาหากเขย่า หรือดีดกระบอกฉีดโดยไม่มีช่องอากาศเลยวัคซีนจะไม่กระจายตัว จะต้องดึงอากาศเข้าไปในกระบอกฉีดก่อนเขย่าวัคซีนจึงละลายเป็นเนื้อเดียวกัน ลักษณะกายภาพที่ปรากฏนี้เป็นลักษณะปกติของวัคซีนที่มีส่วนผสมของอะลูมิเนียมเจล เนื่องจากวัคซีน CoronaVac มีอะลูมิเนียมเจลเป็นส่วนประกอบจึงมีลักษณะกายภาพดังกล่าวซึ่งถือว่าเป็นลักษณะปกติ นอกจากนี้ สถาบันชีววัตถุยังได้ตรวจสอบความเป็นกรด-ด่างในวัคซีนดังกล่าว ผลพบว่าอยู่ในเกณฑ์ยอมรับ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้ตรวจสอบในเรื่องอุณหภูมิการขนส่ง และเก็บรักษาวัคซีนรุ่นการผลิตนี้ตั้งแต่การขนส่งระหว่างประเทศและภายในประเทศแล้วพบว่าอยู่ในช่วงอุณหภูมิความเย็นที่เหมาะสม จึงสรุปได้ว่า วัคซีน CoronaVac รุ่นการผลิต C202105079 เป็นวัคซีนที่มีคุณลักษณะทางกายภาพที่ปกติ สามารถนำไปใช้ได้

อย่างไรก็ตาม เมื่อวันที่ 30 มิ.ย. ศ.นพ.ยง ภู่วรวรรณ หัวหน้าศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านไวรัสวิทยา คลินิกภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โพสต์ข้อความผ่านเฟซบุ๊ก “Yong Poovorawan” เกี่ยวกับการเก็บรักษาวัคซีน วัคซีนที่เป็นวุ้น โดยมีใจความว่า

“วัคซีนที่ใช้ ถ้าเป็นน้ำ หรือ alum (ขาวขุ่น) จะต้องเก็บที่ 2-8 ๐C วัคซีนห้ามสัมผัสน้ำแข็งโดยตรงเด็ดขาด และถ้าเย็นจัดจะเป็นวุ้นและแข็งตัว จะเสียทันที

การนำพาวัคซีน หรือเคลื่อนย้ายต้องระวังไม่ให้วัคซีนสัมผัสน้ำแข็งโดยตรง เมื่อเย็นจัดถึงจุดเยือกแข็งที่ 0 ๐C จะเป็นวุ้นขึ้นมา ไม่ว่าจะเป็นวัคซีนไวรัสตับอักเสบ เอ ไวรัสตับอักเสบ บี หรือไข้หวัดใหญ่ รวมทั้งวัคซีนโควิด-19 ชนิดเชื้อตาย จะเสียทันที โดยเสียเฉพาะในชุดที่จัดเก็บนั้น ไม่ใช่เสียทั้ง Lot วัคซีนที่ใกล้จุดเยือกแข็งเป็นวุ้นหรือเป็นน้ำแข็ง จะถือว่าห้ามใช้ และเสียเฉพาะชุดนั้นเท่านั้น ชุดอื่นที่ไม่ได้แช่แข็งถือว่ายังใช้ได้ ไม่เกี่ยวกัน

ดังนั้น บุคคลที่ฉีดใน Lot เดียวกัน และไม่ได้ถูกแช่จนเป็นวุ้น หรือเป็นน้ำแข็ง ก็ขอให้สบายใจได้ จึงขอแนะนำว่าการเคลื่อนย้ายวัคซีน ระวังอย่าให้วัคซีนสัมผัสน้ำแข็งโดยตรง หรือทำให้เกิดการแช่แข็งเด็ดขาด”