นพ.วัฒนพงศ์ ศุภมงคงชัยกุล ออกมาโพสต์ข้อความลงในเฟซบุ๊ก ไขข้อข้องใจถึงสาเหตุที่นักตบลูกยางสาวไทยติดเชื้อโควิด-19 รวดเดียว 26 คน ทั้งที่ผ่านการฉีดวัคซีนป้องกันแล้ว โดยอาจเกิดได้จาก 3 สาเหตุ ยังฉีดวัคซีนไม่ครบ 2 โดส, ภาวะที่เอื้ออำนวยต่อการติดเชื้อ และ ไม่มีวัคซีนไหน สามารถป้องกันการติดเชื้อโควิดได้ 100%
จากกรณีที่นักกีฬาวอลเลย์บอลหญิงทีมชาติไทยและทีมงาน ติดเชื้อโควิด-19 จำนวน 22 ราย หลังจากรับการฉีดวัคซีนเข็มแรกไปแล้วเมื่อวันที่ 13 พ.ค.ที่ผ่านมา นายแพทย์ วัฒนพงศ์ ศุภมงคลชัยกุล โรงพยาบาลสรรพสิทธิประสงค์ จ.อุบลราชธานี ได้ออกมาโพสต์ข้อความลงในเฟซบุ๊กส่วนตัว “Watthanapong Suphamongkholchaikul” มาไขข้อข้องใจถึงสาเหตุที่นักกีฬานักวอลเลย์บอลหญิงทีมชาติไทย ติดโควิดถึง 26 คน โดย ได้ระบุข้อความว่า
“ไขข้อข้องใจทำไม นักตบลูกยางหญิงทีมชาติไทย ติดโควิดรวดเดียว 26 คน ทั้งที่ฉีดวัคซีนแล้ว
เรียกได้ว่า ขึ้นข่าวหน้า 1 หลายสำนักพิมพ์เกี่ยวกับ ข่าวนักวอลเลย์บอลหญิงทีมชาติไทย ติดโควิดถึง 26 คน จนเกิดคำถามถึงเรื่องของประสิทธิภาพของตัววัคซีน ทำไมฉีดแล้ว ป้องกันไม่ได้ ทั้งที่เป็นนักกีฬาอายุไม่เยอะ ฉีดวัคซีนแล้วภูมิก็น่าจะขึ้นดี แต่ทำไมยังติดโควิดได้อีก
เรามาไล่เรียง timeline กัน จากข้อมูลใน กระทู้พันทิป พบว่า นักกีฬาวอลเลย์บอลไทยที่จะไปแข่ง vnl ได้ฉีดวัคซีนโควิดหรือยังคะ นักวอลเลย์บอลชุดนี้น่าจะได้ฉีดวัคซีนในวันที่ 29 เมษายน โดยที่วัคซีนที่ได้รับ น่าจะเป็น SinoVac
และมีนัดฉีดวัคซีนเข็มถัดไป หลังจากนั้น 2 สัปดาห์ ก็คือ วันที่ 13 พ.ค. นี้เอง แต่ตรวจพบว่าการติดเชื้อก่อนหน้าจะฉีด 1 วัน ตามข่าว ถามว่าทำไมฉีดวัคซีนก็แล้ว ยังติดได้ วัคซีนไม่ดีหรือเปล่า คำตอบ มี 3 ประการหลักๆ คือ
1. ประการแรก ที่เป็นสาเหตุหลัก ก็คือ เพราะยังฉีดวัคซีนไม่ครบ 2 dose นั่นเอง อ้างอิงจากรายงานศึกษาขั้นต้นจากประเทศชิลี พบว่า วัคซีนซิโนแวคเป็นวัคซีนที่ภูมิขึ้นช้า หลังจากฉีด dose แรกได้ 2 สัปดาห์ ประสิทธิภาพป้องกัน ได้เพียง 16% จาก ประสิทธิภาพเต็ม 67% เมื่อได้วัคซีนครบแล้ว 2 สัปดาห์ (Ref 2) Sinovac ต้องฉีดครบ 2 เข็มแล้วอย่างน้อย 2 สัปดาห์
ถึงจะถือว่ามีประสิทธิภาพในการป้องกันโรคได้ ตามเกณฑ์ของ WHO ที่ตัดที่ > 50% ขึ้นไป ซึ่งแตกต่างจาก Vaccine Astrazeneca และ Pfizer ที่มีผลการศึกษาใน UK (Ref 3) พบว่า Vaccine เพียง 1 เข็ม ของทั้ง 2 ยี่ห้อ ป้องกันได้ตั้งแต่หลังฉีดเข็มแรกเลย เพราะสามารถกระต้นภูมิคุ้มกันขึ้นได้เร็วกว่า โดยหลังฉีดเข็มแรก เพียง 3 สัปดาห์ สามารลดโอกาสในการติดเชื้อได้ถึง 60-70% คิดเป็น 70-75% ของประสิทธิภาพเต็ม เมื่อฉีดวัคซีนครบ 2 โดส
อ่านเพิ่มได้ที่
เราจะฉีด vaccine ตัวไหนดี
ประการที่ 2 คือ ภาวะที่เอื้ออำนวยต่อการติดเชื้อปกติแล้ว เชื้อ Covid จะเข้าสู่ร่างกาย ได้ 2 ทางหลัก คือ
1. ทางการหายใจ
2. ทางการสัมผัส
ซึ่งทางหลักก็คือ การหายใจเอาเชื้อเข้าไป ปกติแล้วเมื่อ ผู้ป่วย Covid ไอ หรือ ตาม หรือหายใจ เชื้อจะถูกปล่อยออกมากับ ไอน้ำ เสมหะ น้ำมูก น้ำลาย จากลมหายใจ ด้วยขนาดของสิ่งคัดหลั่งออกมา มีขนาดใหญ่ (droplet) ทำให้มักจะตกลงสู่พื้นในระยะไม่เกิน 1 เมตร ส่งผลให้คนที่อยู่ใกล้ผู้ป่วย Covid <1 เมตร เป็นกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูง ปกติเชื้อจะไม่สามารถลอยได้ ทำให้เมื่อเชื้อตกอยู่พื้น การสูดเอาเชื้อเข้าไปยาก ถ้าเอาไม่ก้มลงไปสูดดมรับเชื้อที่พื้น แต่ถ้ามีภาวะที่ส่งเสริม ให้เกิดการติดเชื้อแบบฟุ้งกระจาย (Aerosol) ที่ละอองฝอยที่ถูกปล่อยมามีขนาดเล็กมาก จนสามารถลอยฟุ้งค้างอยู่ในอากาศได้เรียกว่า ทั้งเชื้อเยอะ แถมยังอยู่นาน อยู่ทนและกระจายได้ไกล ทำให้เพิ่มโอกาสในการแพร่เชื้อได้ ซึ่งก็คือ ภาวะนั้น ก็คือ ภาวะ 3 C ของ US-CDC อันได้แก่ (Ref 6)
1. Closed Space หมายถึง ห้องปิด ห้องแอร์ ที่มีการระบายอากาศไม่ดี อากาศไม่ถ่ายเท
2. Crowded แออัด เช่น ในเธค concert
3. Closed Contact อยู่ใกล้ชิดกัน
จากลักษณะกีฬาวอลเลย์บอล ที่เวลาเล่นอาจจะมีการตะโกนต่างๆ ทำให้มีโอกาสที่จะเกิดละอองฝอยจากการตะโกน slide ไถลไปกับพื้น ทำใหมีการเปื้อนละอองฝอยที่อยู่บนพื้น และสภาวะแวดล้อมในสนามกีฬาที่อยู่ในสภาวะแวดล้อม อากาศปิด การระบายอากาศไม่ดี เรียกว่า ครบทั้ง 3 C 3 แซบ สำหรับ Covid และการกินนอนอยู่ด้วยกัน เปรียบเสมือนคนบ้านเดียวกัน ซึ่งเวลานอนหรือกิน คงน่าจะไม่ได้ใส่ mask หรือตั้งการ์ดระวังได้ ซึ่ง Sinovac ไม่มีข้อมูลเกี่ยวกับเรื่องประสิทธิภาพในการป้องกันการติดเชื้อภายในบ้านได้อยู่แล้ว ซึ่งต่างจาก astrazeneca + pfizer ซึ่งมีข้อมูลเรื่องประสิทธิภาพในการลดการติดเชื้อภายในบ้านได้ ลงได้ถึง 50% (Ref 5) จากเหตุผลข้างต้น ทำให้แม้ว่าจะได้รับวัคซีนแล้ว เนื่องจากปริมาณเชื้อที่อาจจะได้รับปริมาณมาก และได้เชื้อซ้ำๆ ทุกวัน วัคซีนก็รับมือไม่ไหว เอาไม่อยู่ ทำให้นักกีฬาที่แข็งแรงดี ติดเชื้อ ถึง 26 คนภายในคราเดียวกัน
ประการที่ 3 ตอบแบบกำปั้นทุบดินง่ายๆ ก็คือ ไม่มีวัคซีนไหน สามารถป้องกันการติดเชื้อโควิดได้ 100% ดังจะเห็นในข่าวที่สิงคโปร์ Cluster บุคลากรในสนามบินซางฮี ที่มีการติดเชื้อ ทั้งที่ได้ vaccine pfizer ครบ 2 เข็ม รวมถึง 16 คน (Ref 7)
ถ้าต้องไปอยู่ในสถานที่เสี่ยงต่อการติดเชื้อสูง เพราะมีสภาพครบ 3C ก็ยังมีโอกาสติดเชื้อได้จึงต้องทำ DMHTT ร่วมด้วยเสมอ เวลาไปสถานที่เสี่ยงเพื่อลดโอกาสในการติดเชื้อให้มากที่สุดจาก เหตุผล ข้อที่ 1 และ 2 เป็นที่น่ายินดีว่าตามแผนการกระจายวัคซีน 100 ล้าน โดยที่เราจะฉีดนั้นทัพหลัก เป็นวัคซีนของ astrazeneca ถึง 61 ล้านโดส ที่สามารถปิดจุดอ่อน ของ Sinovac ได้เป็นอย่างดี
