ผู้เชี่ยวชาญพิเศษฯ ศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ โพสต์ให้ความรู้เรื่อง “ลมประจำฤดูกาล” ช่วงเดือน พ.ค.

“พลเรือเอก เกาะหลัก เจริญรุกข์” ผู้เชี่ยวชาญพิเศษด้านการเตือนภัยจากศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ โพสต์ให้ความรู้ถึงเรื่องภูมิอากาศในช่วงเดือนพฤษภาคม อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนจากฤดูกาลหนึ่งไปสู่อีกฤดูกาลหนึ่งลมย่อมแปรปรวน

เมื่อวันที่ 7 พ.ค. เพจ “ศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ” โพสต์บทความจากพลเรือเอก เกาะหลัก เจริญรุกข์ ผู้เชี่ยวชาญพิเศษด้านการเตือนภัยจากศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ ได้เผยถึงเรื่องภูมิอากาศในช่วงเดือนพฤษภาคม โดยระบุข้อความว่า “พฤษภาคม- ลมแปรปรวน ที่ผ่านมา เราพูดถึง ฝน-พายุ อุทกภัยและภัยแล้งเสียเป็นส่วนใหญ่ แต่เราพูดถึงลมที่ไม่ใช่พายุน้อยมาก หรือเกือบไม่ได้พูดถึงกันเลย ความจริงแล้ว ลมต่างๆ เป็นปัจจัยสำคัญต่อลักษณะอากาศในแต่ละพื้นที่เป็นอันมาก ในทำนองเดียวกัน พื้นที่ก็มีอิทธิพลต่อกำลังแรงและทิศทางของลมเช่นกัน ยิ่งกว่านั้นลมในระดับความสูงจากพื้นดินแต่ละระดับก็อาจพัดไปในทิศทางเดียวกันหรือสวนกันหรือหมุนวนได้ วันนี้จะขอพูดถึงลมระดับผิวพื้นจนถึงสูงขึ้นไปประมาณ 500-1,000 เมตร ที่เราสามารถสัมผัสอาการหรือผลของมันได้

ถ้าจะพูดให้เป็นวิชาการหน่อย เขาแบ่งลมออกเป็น 3 ประเภท คือ ลมประจำฤดูกาล ซึ่งจะพัดมาตามฤดูกาล ลมประจำถิ่นซึ่งพัดในพื้นที่แล้วเรียกชื่อต่างๆ กันออกไป และลมประจำเวลาที่พัดตามเวลาของเขา เช่น ลมบก ลมทะเล ลมภูเขา และลมหุบเขา เป็นต้น เป็นที่สังเกตว่าในช่วงเดือน มีนาคมและเมษายน เป็นช่วงเวลาที่ลมกำลังเปลี่ยนทิศทางวนตามนาฬิกา

จากตะวันออกเฉียงเหนือมาตะวันออก และไปตะวันตกเฉียงใต้ นั่นคือ กระบวนการเปลี่ยนทิศทางพัดจากมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือมาเป็นตะวันตกเฉียงใต้นั่นเอง ดังนั้น ในเดือนพฤษภาคมจึงเป็นช่วงเปลี่ยนผ่านสำคัญ ที่ลมประจำถิ่นมีความชัดเจนขึ้น ลมประจำถิ่นนี้มีอิทธิพลสำคัญต่อการประกอบอาชีพและการดำรงชีวิตของคนในแต่ละท้องถิ่น โดยเฉพาะบริเวณพื้นที่ ที่อยู่ติดกับทะเล

เดือนพฤษภาคมลมใต้หรือลมร้อนซึ่งพัดตั้งแต่เดือนมีนาคมก็ยังคงพัดอยู่และกำลังจะต่อไปเป็นลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ (เข้าฤดูฝน) ในขณะเดียวกันมีลมประจำถิ่นคือ ลมตะเภาที่พัดจากตะวันออกเฉียงใต้พัดกลางวันถึงค่ำ ผ่านทะเลเข้าสู่อ่าวไทยเลยขึ้นไปทางตอนบนของประเทศสัมผัสกับลมเย็นทำให้เกิดพายุฝนฟ้าคะนองหรือพายุฤดูร้อนในช่วงเวลานั้น บัดนี้ลมตะเภานี้กำลังจะผ่านพ้นไป แล้วลมก็จะเปลี่ยนทิศไปเป็นลมพัดมาจากทิศใต้จนถึงเดือนมิถุนายน โดยเฉพาะในช่วงกลางคืนเรียกว่าลมสลาตัน ซึ่งพัดรุนแรงเป็นครั้งคราวในทะเล ส่วนพายุฤดูร้อนที่ลมกระโชกรุนแรงบนบกจะคอยบรรเทาลงไปกลายเป็นพายุฝนของต้นฤดูฝน

ลมพัทยาเป็นลมประจำถิ่นอีกประเภทหนึ่งที่เริ่มต้นในเดือนนี้ ต่อเนื่องจากลมตะเภา เป็นลมร้อนชื้นพัดจากตะวันตกเฉียงใต้พัดในช่วงค่ำและเช้ามืด สลับกับลมสลาตันในช่วงดึก เป็นลมที่พัดไม่รุนแรง ชาวเรือสมัยก่อนได้อาศัยลมนี้ในการเดินเรือ (ใบ) ลมพัทยานี้จะพัดไปถึงประมาณเดือนกันยายน ในช่วงเวลาเดียวกัน หากลมพัทยานี้อ่อนกำลังลงหรือมีเหตุปัจจัยมาทำให้ลมเปลี่ยนทิศ ซึ่งโดยมากจะเปลี่ยนเป็นลมพัดมาจากทางตะวันตกของภาคใต้ตอนบน ออกทะเล

อ่าวไทยเรียกว่าลมเซิงพัทยา และหากลมนี้พัดเบาและเป็นลมเย็น ซึ่งส่วนใหญ่จะพัดมาจากเทือกเขาตะนาวศรีได้หอบเอาไข้ป่า (มาลาเลียมียุงเป็นพาหะ) มาด้วย ชาวบ้านจะเรียกว่าลมตะวันตก ลมนี้จะพัดเอื่อยๆ ตั้งแต่ตอนเย็นจนถึงรุ่งเช้าต่อเนื่องหลายๆวันหรือเว้นวันสลับแล้วก็หายไปตามเหตุปัจจัยที่เกิดลมประเภทอื่นมาแทน ยิ่งไปกว่านั้นลมตะโก้พัดหลวงและลมพัดหลวงจะปรากฏแซง เสริมมาได้ ในเดือนนี้ขณะที่ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ยังกำลังเริ่มตั้งตัวเข้ามา

ลมตะโก้พัดหลวง เป็นลมเย็นพัดมาจากทิศตะวันตกเฉียงเหนือ และลมพัดหลวงเป็นลมเย็นเช่นเดียวกันแต่ทิศทางที่พัดมาค่อนขึ้นไปทางเหนือ (NNV) มากกว่า เป็นที่น่าสังเกตว่าการเรียกชื่อลมนั้น ทางวิชาการแบ่งเรียกไปตามช่วงเวลาและทิศทางที่ลมพัด ส่วนประชาชนในพื้นที่เขายังพิจารณาความรุนแรงของลมและลักษณะการเกิดและการพัดของลมอีกด้วย เพราะชาวบ้านเขามองในด้านการดำรงชีวิตและการประกอบอาชีพของเขา ซึ่งแต่ละพื้นที่ไม่เหมือนกัน แล้วเรียกชื่อลมที่พัดผ่านเป็นลมประจำถิ่นของเขาไม่เหมือนกัน แต่ก็มีส่วนเหมือนและส่วนคล้ายกันมาก

โปรดอย่าลืมว่าลมก็คือ อาการเคลื่อนตัวของมวลอากาศอันเนื่องจากความร้อนของอากาศ เป็นลมที่พัดไปมาอยู่ตลอดเวลาไม่แบ่งเป็นรูปร่างของลมแตกต่างกัน ไม่แบ่งเป็นสีสันที่เรามองเห็นแยกแยะลมแต่ละประเภท แต่ชาวบ้านจะดูช่วงเวลาที่ลมพัด ทิศทาง ความรุนแรงและอาการพัดของลมเป็นตัวกำหนดชื่อ ดังนั้นลมประเภทหนึ่งที่กำลังพัดอยู่เมื่อเปลี่ยนทิศทางไป

เปลี่ยนพฤติกรรมการพัดไปด้วยเหตุปัจจัยอะไรก็แล้วแต่ เขาก็จะเรียกอีกชื่อหนึ่ง เปลี่ยนชื่อเรียกไปตามอาการดังกล่าว เพราะชื่อลมแต่ละประเภทบอกให้ชาวบ้านรู้ว่าลมนั้นจะมีอิทธิพลหรือส่งผลอะไรต่อการประกอบอาชีพและการดำรงชีวิตของเขา โดยเฉพาะในสมัยก่อน เมื่อยังต้องใช้ลมเป็นพลังงานหลักในการเดินเรือ และในการทำประมงที่บ่งบอกถึงความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรในทะเล ณ ช่วงเวลานั้นๆ อนึ่งยังมีลมอีกประเภทหนึ่งที่เริ่มพัดประมาณเดือนกันยายนถึงตุลาคม เป็นลมที่พัดจากทิศเหนือผ่านลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาลงมาทางใต้ พัดต่อเนื่องโดยเฉพาะเวลากลางวันจะพัดแรงกว่าเวลากลางคืนชาวบ้านเรียกว่า ลมว่าว หรือลมข้าวเบา ก็เป็นลมประจำถิ่นของคนภาคกลาง

ส่วนลมอีกประเภทหนึ่ง ที่เรียกว่าลมประจำเวลา คือ เมื่อถึงเวลานั้นๆ ลมก็จะพัดมาเป็นต้น ว่าลมทะเลที่พัดจากทะเลเข้าหาฝั่งในเวลากลางวัน ตั้งแต่ตอนสายๆ ไปถึงค่ำ หรือลมบกเป็นลมที่พัดจากบกไปสู่ทะเลในเวลากลางคืนตั้งแต่ประมาณค่ำๆ ไปจนถึงเช้ามืด นี่สำหรับพื้นที่ริมทะเลชายฝั่งที่มีโอกาสสัมผัสลมนี้โดยตรง สำหรับพื้นที่ที่เป็นป่าเขาสูงอยู่ในหุบหรือในช่องเขา เช่น ในภาคเหนือหรือภาคตะวันออกเฉียงเหนือก็จะมีลมหุบเขาพัดจากพื้นราบเชิงเขาขึ้นไปสู่ยอดเขาในเวลากลางวัน และพัดจากยอดเขาลงมายังหุบหรือพื้นที่หว่างเขาในเวลากลางคืน เรียกลมภูเขาซึ่งเป็นที่น่าสนใจ เพราะหากลมนี้มีกำลังแรงและเกิดสม่ำเสมอก็อาจจะช่วยพัดพาเอามลภาวะในอากาศในชุมชนหรือในพื้นที่เชิงเขาให้กระจายออกไปได้เป็นการลดภาวะมลพิษในอากาศได้เป็นอย่างดี กรณีเช่นนี้ในแต่ละพื้นที่น่าจะลองศึกษาและวิจัยดู เพื่อว่าอาจทำให้การทำนายมลพิษในอากาศมีความแม่นยำมากขึ้น

โดยสรุปลมที่พัดผ่านตลอดปีเป็นไปตามลมตามฤดูกาล การเปลี่ยนจากฤดูกาลหนึ่งไปสู่อีกฤดูกาลหนึ่งลมย่อมแปรปรวน การแปรปรวนนั้นเรียกกันว่าลมแทรกหรือลมแซง เป็นไปตามพื้นที่และเมื่อมีลักษณะประจำจึงเรียกว่าลมประจำถิ่น และลมประจำเวลา ซึ่งมีชื่อเรียกเฉพาะดังกล่าวแล้วลมเย็นพัดมารู้สึกสบายกาย ลมร้อนพัดมาพร้อมความชื้นนำฝนมาให้ ลมแรงพัดมาเราได้อาศัยเป็นพลังงานในการผลิตกระเเสไฟฟ้า ในการเดินเรือ ลมพายุพัดมานอกจากจะทำความเสียหายแก่สิ่งก่อสร้าง อาคารบ้านเรือนแล้ว แต่ก็จะทำให้ต้นไม้ใหญ่น้อย (ไม่แข็งแรง) โค่นล้ม กิ่งไม้แห้งผุจะหักหลุดเป็นการสร้างสมดุลตามธรรมชาติของป่า ลมมีผลต่อเรามากมายที่เราควรรู้จักลมเอาไว้อย่างน้อยเพื่อประดับสติปัญญา แต่ขณะนี้คงต้องช่วยกันป้องกันและบรรเทา “ลมโควิด” ที่กำลังรุนแรงขึ้นให้ได้ก่อน ก่อนที่มันจะกลายเป็นลมประจำฤดูกาล ช่วยกันนะครับ ขอบคุณครับ”