ที่เราขนานพระนามมหาราชผู้กู้ชาติไทยในการเสียกรุงแก่พม่าใน พ.ศ.๒๓๑๐ ว่า “พระเจ้าตากสิน” ก็เพราะพระองค์มีพระนามเดิมว่า “สิน” เป็นอดีตเจ้าเมืองตาก
และที่เอ่ยพระนามพระองค์ท่านว่า “พระเจ้ากรุงธนบุรี” ก็เพราะเป็นผู้สถาปนากรุงธนบุรีขึ้นเป็นราชธานี และเป็นกษัตริย์พระองค์เดียวของนครหลวงแห่งนี้
แต่พระนามที่เป็นทางราชการของพระองค์คืออะไรแน่?
พระเจ้ากรุงธนบุรี - สมเด็จพระศรีสรรเพพชญ์ - สมเด็จพระบรมราชา – สมเด็จพระเจ้าตากสินกรุงธนบุรี - สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
ล้วนแต่มีเอกสารเอ่ยนามพระองค์แบบนี้กันทั้งนั้น
สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงนิพนธ์ไว้ในเรื่อง “ไทยรบพม่า” ในเชิงอรรถ ว่า
“...เมื่อเจ้าตากลงมาตั้งอยู่ที่เมืองธนบุรี ทำพิธีราชาภิเษกในปีกุน พ.ศ.๒๓๑๐ นั้น หนังสือพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขาขนานพระนามว่า “สมเด็จพระบรมราชา” นับเป็นที่ ๔ แต่ในหนังสือเก่าๆ เรียกว่า “ขุนหลวงตาก” บ้าง “เจ้ากรุงธนบุรี” บ้าง “พระเจ้ากรุงธนบุรี” บ้าง
มีคำกล่าวกันแต่ก่อนมาว่า เมื่อเจ้าตากทำพิธีราชาภิเษก หาพราหมณ์ทำพิธีราชาภิเษกไม่ได้ เห็นเป็นการบกพร่องไม่ต้องราชประเพณี จึงทรงไม่ใช้พระราชโองการจนตลอดรัชกาล แต่ความจริงหาเป็นเช่นนั้นไม่ ในหนังสือแต่งตั้งเจ้านครฯ ซึ่งพบสำเนาเมื่อสมัยรัชกาลที่ ๕ ใช้พระนามว่า “สมเด็จพระศรีสรรเพชญ์” และมีพระราชโองการตามแบบพระเจ้าแผ่นดินครั้งกรุงเก่าหมดทุกประการ
ในพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา มีพระนาม “สมเด็จพระบรมราชา” อยู่ ๓ พระองค์ พระองค์ที่ ๑ คือ พระเจ้าทรงธรรม “สมเด็จพระบรมราชา ที่ ๒” คือ พระเชษฐาธิราช และ “สมเด็จพระบรมราชาที่ ๓” คือ พระเจ้าเอกทัศน์ ซึ่งทั้ง ๓ พระองค์ไม่ได้เกี่ยวข้องกับพระเจ้าตากสินเลย
เมื่อปี พ.ศ.๒๔๙๗ รัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงคราม ได้ก่อสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้าตากสินขึ้นที่วงเวียนใหญ่ ได้กำหนดพระนามว่า “สมเด็จพระเจ้าตากสินกรุงธนบุรี” โดยในหนังสือลงวันที่ ๑๒ เมษายน ๒๔๙๗ ระบุว่า เรื่อง การเปิดพระบรมรูปสมเด็จพระเจ้าตากสินกรุงธนบุรี
ต่อมาในวันที่ ๒๗ ตุลาคม ๒๕๒๔ คณะรัฐมนตรีได้มีมติให้เทิดพระนามสมเด็จพระเจ้าตากสิน เป็น “สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช”