“เสน่ห์งานศิลป์ วิถีถิ่นเกาะศาลเจ้า” ณ ชุมชนเกาะศาลเจ้า-วัดจำปา

สัมผัสวิถีถิ่นชุมชนเก่าแก่ขนาดเล็กเกาะกลางน้ำชานเมืองกรุง ถูกโอบล้อมไปด้วยผืนน้ำของคลองบางระมาดกับคลองบางไทรในย่านตลิ่งชัน ที่มีเรื่องเล่าของวัดจำปาแก่าแก่ตั้งแต่ครั้งสมัยกรุงศรีอยุธยาเมื่อ 200 กว่าปี และวิถีชุมชนที่เปี่ยมไปด้วยความรักและศรัทธาร่วมสืบสานงานศิลป์ ในงานประจำปีศาลเจ้าพ่อจุ้ย-เจ้าพ่อกุมกรรณ์ และ งานวัฒนธรรมชุมชนวัดจำปา “เสน่ห์งานศิลป์ วิถีถิ่นเกาะศาลเจ้า” ณ ชุมชนเกาะศาลเจ้า-วัดจำปา ที่นับวันจะหาชมได้ยาก...

เมื่อวันที่ 21 เมษายน 2561 ที่ผ่านมา การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย สำนักงานกรุงเทพมหานคร ร่วมกับชุมชนเกาะศาลเจ้า-วัดจำปา กำหนดจัดงานวัฒนธรรมชุมชนในพื้นที่แหล่งท่องเที่ยวเกาะศาลเจ้า-วัดจำปา แขวงบางระมาด เขตตลิ่งชัน กรุงเทพฯ ซึ่งกำหนดจัดขึ้นเป็นประจำทุกปี ในปีนี้ จัดขึ้นในวันที่ 20-22 เมษายน 2561 ณ ชุมชนเกาะศาลเจ้า-วัดจำปา แขวงบางระมาด เขตตลิ่งชัน กรุงเทพฯ

ใช้ชื่อว่า “เสน่ห์งานศิลป์ วิถีถิ่นเกาะศาลเจ้า” โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อสืบทอดและรักษาเอกลักษณ์พื้นถิ่นของชุมชนวัดจำปา ซึ่งเป็นชุมชนดั่งเดิมตั้งแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา เป็นชุมชนในพื้นที่ย่านบางระมาดที่เก่าแก่ที่สุด 1 ใน 8 ของกรุงเทพมหานคร เป็นพื้นที่ทางวัฒนธรรม และเป็นพื้นที่ท่องเที่ยว 1 ใน 10 ชุมชนเก๋ไก๋สไตล์ลึกซึ้ง ประจำปี 2560 ซึ่งจัดโดยการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย นอกจากนั้น บ้านสองบุตรีซึ่งเป็นเรือนไม้เก่าแก่ในชุมชนได้ขึ้นทะเบียนเป็น 1 ใน 55 บ้านปราชญ์ชุมชน อีกด้วย

การจัดงานแบ่งเป็น 2 ส่วน คือ ส่วนที่ 1 การจัดงานบวงสรวงไหว้ศาลเจ้าพ่อจุ้ย-เจ้าพ่อกุมกรรณ์ ซึ่งเป็นศาลศักดิ์สิทธิ์คู่กับชุมชนมาช้านาน บริเวณศาลเจ้าพ่อจุ้ยนี้ในอดีตเป็นจุดที่เจริญเป็นจุดสุดท้ายของชุมชน เป็นแหล่งการค้าริมคลอง เป็นที่ขนส่งสินค้าทางน้ำ เป็นศูนย์รวมจิตใจชาวชุมชน ชาวชุมชนจึงพร้อมใจกันจัดพิธีบวงสรวงศาลเจ้าพ่อจุ้ย-เจ้าพ่อกุมกรรณ์ เป็นประจำทุกปี เพื่อแสดงความกตัญญูต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำชุมชน และส่วนที่ 2 คือการสาธิตศิลปะประจำชุมชนที่หาดูได้ยาก เป็นงานศิลป์ประเภทต่างๆ ประกอบด้วย งานเครื่องสดแทงหยวก งานเครื่องหอม แป้งร่ำ แป้งพวง งานตัดกระดาษ เครื่องแขวนพวงมโหตร เครื่องสานทางมะพร้าว และงานทำขนม เครื่องทองของหวาน

นาวาตรี วรวิทย์ เตชะสุภากูร เลขานุการรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา เผยว่า “ รัฐบาลและการท่องเที่ยวและกีฬา โดย ท่านวีระศักดิ์ โควสุรัตน์ มีความตั้งใจอย่างยิ่งที่จะใช้การท่องเที่ยวเป็นกลไกลหรือเครื่องมือในการลดความเหลื่อมล้ำ ซึ่งแนวทางหลักที่เรากำลังทำอยู่ก็คือการส่งเสริมการท่องเที่ยวเมืองรอง ซึ่งการท่องเที่ยวเมืองรองจะนำไปสู่การท่องเที่ยวตามวิถีชุมชน ซึ่งการท่องเที่ยวชุมชนเป็นสิ่งสำคัญมากที่จะกระจายรายได้ไปสู่ท้องถิ่นและชุมชนได้เป็นอย่างมาก ในส่วนนี้ปัจจุบันนักท่องเที่ยวให้ความสนใจในการที่จะมาท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม เชิงศิลปะ และ วิถีชัวิตชุมชน ซึ่งในส่วนวัฒนธรรมของไทยได้ถูกจัดอันดับโลกว่าเป็นวัฒนธรรมที่มีอิทธิพลในลำดับที่ 17 ของโลก เพราะฉะนั้นในเรื่องของการส่เสริมต่างๆ รัฐบาลก็ได้ออกมาตรการไม่ว่าจะเป็นการลดหย่อนภาษี 15,000 บาท ในการท่องเที่ยวเมืองรอง ซึ่งถือว่าเป็นกลไกลหลักที่จะดำเนินการอย่างจริงจังอย่างต่อเนื่องในหนึ่งรอบปีนี้

ส่วนในระยะยาวการท่องเที่ยวชุมชนเราจำเป็นต้องทำความเข้าใจกับชุมชนว่า การท่องเที่ยวในลักษณะนี้จะต้องเป็นการท่องเที่ยวที่ไม่มีการต้องเปลี่ยนวิถีชีวิตของชุมชนไปเพื่อรองรับนักท่องเที่ยว อาจจะมีการปรับบ้างเล็กน้อยเพื่อให้สามารถรองรับนักท่องเที่ยวได้บ้างแต่ไม่ควรที่จะต้องมีการเปลี่ยนหรือยกเลิกวิถีถิ่น วิถีชีวิตที่เป็นปกติของชุมชนนั้น เพราะถ้ามีการเปลี่ยนแล้วจะทำให้สิ่งต่างๆ ที่มีคุณค่าหรือสิ่งต่างๆ ที่มีความงดงามนั้นสูญหายไป ถ้าเราสามารถที่จะดำรงหรือรักษาสิ่งที่ความเป็นวิถีชุมชนอย่างนี้ได้ต่อไป จะนำไปสู่ความยั่งยืนได้ในอนาคตซึ่งสิ่งเหล่านี้จะเป็นสิ่งที่อยู่และสามารถถ่ายทอดไปสู่รุ่นลูกรุ่นหลานในระยะยาวในอนาคตได้ครับ” นาวาตรี วรวิทย์ กล่าว

ด้าน นางรติวัณณ บุญประคอง ผู้อำนวยการ ททท.สำนักงานกรุงเทพมหานคร กล่าวว่า “ททท. มีความยินดีในการเป็นส่วนหนึ่งในการร่วมกับทางชุมชนเกาะศาลเจ้า-วัดจำปา ในการสืบสานงานวัฒนธรรมชุมชน “เสน่ห์งานศิลป์ วิถีถิ่นเกาะศาลเจ้า” ให้คงอยู่คู่กับชาวชุมชน ซึ่งตรงกับการส่งเสริมการท่องเที่ยวผ่านวิถีชุมชนในปีท่องเที่ยววิถีไทย เก๋ไก๋อย่างยั่งยืน โดยจุดเด่นของการจัดงานในปีนี้ นอกจากการบวงสรวงศาลเจ้าพ่อจุ้ย-เจ้าพ่อกุมกรรณ์ ที่เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์คู่ชาวชุมชนวัดจำปาแล้ว อยากเชิญชวนให้ทุกท่านร่วมกันมาสัมผัสงานวัฒนธรรมชุมชนผ่านการสาธิตงานศิลป์ต่างๆ เช่น งานเครื่องสดแทงหยวก สืบทอดโดย นายทวีศักดิ์ หว่างจันทร์ ผู้นำชุมชนวัดจำปา การสืบทอดได้มาจากสมัยยุคสงครามโลกครั้งที่ 2 มีช่างจากราชสำนักลี้ภัย ชื่อหลวงวัฒนศิลป์ มาอยู่ที่ชุมชนวัดจำปา ได้นำความรู้แบบราชสำนักมาถ่ายทอดให้กับช่างวัดจำปา และสืบทอดมาถึงปัจจุบันโดยบ้านทวีจันทร์ ซึ่งงานเครื่องสดแทงหยวก มีทั้งการแกะผักผลไม้ การแทงลายเฉพาะของกลุ่มคือ ลายแข้งสิงห์เปลว และ ลายเฟื้องกระจัง

นอกจากงานเครื่องสดแทงหยวกที่เป็นเอกลักษณ์แล้ว ยังมีงานเครื่องหอมบ้านสว่างจันทร์เกิดจากครูที่ได้เรียนเครื่องหอมจากในวังมาถ่ายทอดความรู้โดยการศึกษานอกโรงเรียน (กศน.) เป็นผู้จัดหลักสูตร. และเมื่อเรียนแล้วได้นำความรู้มาประยุกต์กับงานดอกไม้สดของคนในครอบครัวจึงเกิดงานเครื่องแขวนจากแป้งพวง นี่คือจุดเด่นของเครื่องหอมบ้านสว่างจันทร์ ผลิตภัณฑ์มีทั้งน้ำอบ น้ำปรุง แป้งพวง แป้งร่ำ และอื่นๆ พร้อมกันนี้ ยังมีงานสาธิตเครื่องทองของหวาน โดยช่างของหวาน และงานตัดเครื่องกระดาษการทำพวงมโหตรที่น่าสนใจ”

นายทวีศักดิ์ หว่างจันทร์ ประธานชุมชนวัดจำปา ผู้สืบทอดฝีมือและเอกลัษณ์งานแทงหยวกกล้วยกลุ่มวัดจำปา เจ้าของบ้านหว่างจันทร์ กล่าวถึงงการจัดงานครั้งนี้ว่า “การจัดงาน “เสน่ห์งานศิลป์ วิถีถิ่นเกาะศาลเจ้า” ประจำปี 2561 ครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อฟื้นฟูวัฒนธรรมของชุมชนให้เป็นแหล่งท่องเที่ยว นำเสนอภูมิปัญญาชุมชนให้เป็นที่รู้จักแพร่หลาย กิจกรรรมประกอบด้วยการบวงสรวงเจ้าพ่อจุ้ย-เจ้าพ่อกุมกรรณ์ การแสดงเพลงทรงเครื่อง การแสดงละครชาตรี การสาธิตงานศิลป์ประเภทต่างๆ เช่น งานเครื่องหอม งานตัดกระดาษ งานแทงหยวก งานทำขนม เป็นต้น

ศาลเจ้าพ่อจุ้ยเป็นศาลเก่าแก่ประจำชุมชนวัดจำปามากว่า 100 ปี ดังปรากฎชื่อชุมชนว่าชุมชนตรอกศาลเจ้าแสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ของสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ตามความเชื่อของชาวชุมชนแห่งนี้ อีกทั้งยังมีหลักฐานยืนยันที่ตั้งศาลนับตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 เสด็จมา ความศรัทธาในความศักดิ์สิทธิ์ของเจ้าพ่อจุ้ยทำให้ชุมขนของเราจัดงานบวงสรวงขึ้นในวันขึ้น 11 ค่ำ เดือน 6 ของทุกปี แต่เพื่อสะดวกต่อการทำบุญจึงได้กำหนดใหม่ในภายหลังให้เป็นข้างขึ้นเดือน 6 เพื่อเป็นการบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์และเพื่อความเป็นศิริมงคลแก่ชาวชุมชน จึงได้ปฏิบัติต่อเนื่องกันมาโดยตลอดจนนับได้ว่าเป็นประเพณีและพีธีกรรมอันดีงามที่ทุกคนจะได้ร่วมมือกันจัดงานประจำปีทุกครั้ง

การจัดงานในครั้งนี้ได้รับความร่วมมือเป็นอย่างดียิ่งจากหลายภาคส่วน แสดงให้เห็นถึงน้ำใจอันอบอุ่นในการร่วมแรงร่วมใจกันพัฒนาชุมชน การอนุรักษ์วัฒนธรรมวิถีถิ่นดั้งเดิมให้คงอยู่สืบไป เชื่อเหลือเกินว่าไม่เพียงแต่กิจกรรมเชิงอนุรักษ์ในชุมชนวัดจำปาเท่านั้น หากเป็นกิจกรรมอื่นของชุมชนแต่ละแห่งในโอกาสหน้าก็ย่อมได้รับการสนับสนุนอย่างเต็มที่จากทุกท่านเช่นเดียวกัน และแน่นอนผมและชุมชนวัดจำปายินดีอย่างยิ่งที่จะได้มีโอกาสตอบแทนเพื่อนๆ เครือข่ายในชุมชนต่อไป หวังเป็นอย่างยิ่งว่าการจัดงานครั้งนี้จะทำให้ทุกท่านได้ประจักษ์ในประเพณี วัฒนธรรม วิถีความเป็นอยู่และความงดงามในศิลปะแขนงต่างๆ ซึ่งพวกเราพยายามอย่างยิ่งที่จะดูแลรักษาสืบทอดสิ่งดีงามเหล่านี้ในคงอยู่สืบต่อไปครับ”

นอกจากนี้ในเขตตลิ่งชันยังมีสถานที่ท่องเที่ยวที่น่าสนใจอีกหลายแห่ง อาธิ สวนกล้วยไม้ลุงนิยม ตลาดน้ำคลองลัดมะยม และพิพิธภัณฑ์สุขสะสม เป็นต้น

สนใจสัมผัสเอกลักษณ์งานศิลป์สืบสานวัฒนธรรมชุมชนของชุมชนเกาะศาลเจ้า-วัดจำปา สามารถเดินทางมาที่พุทธมณฑลสาย 1 ซอย 22 เขตตลิ่งชัน กรุงเทพฯ สามารถจอดรถได้ที่ลานวัดจำปา หรือสามารถนั่งเรือมาเที่ยวในงานหรือเที่ยวชุมชนได้โดยลงเรือท่องเที่ยวจากตลาดน้ำคลองลัดมะยม เขตตลิ่งชันในราคาท่านละ 60 บาท