กาฬสินธุ์-แม่คำสอน สระทอง ศิลปินแห่งชาติ ปี 2559 สาขาทัศนศิลป์ เปิดตำนานผ้าไหมทอมือผู้ไทย บ้านโพนกว่าจะเป็น “วิจิตร แพรวาราชินีแห่งไหม” ด้วยสายพระเนตรยาวไกลจากผืนผ้าเพียง 1 วา กลายเป็นแพรวาผืนผ้าแห่งแผ่นดิน ที่สร้างอาชีพเสริมรายได้ให้กับชาวผู้ไทยบ้านโพนและสร้างรายได้เข้าจังหวัดกาฬสินธุ์ ปีละกว่า 500 ล้านบาท
ที่วัดป่ารังสีปาลิวัน บ้านโพน ต.โพน อ.คำม่วง จ.กาฬสินธุ์ เป็นหนึ่งในเส้นทางเสด็จพระราชดำเนินของ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง โดยคุณแม่คำสอน สระทอง ในวัย 86 ปี (ศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์ ด้านประณีต ทอผ้า) ประจำปี 2559 เป็นชาวผู้ไทยบ้านโพน ได้นำสมาชิกกลุ่มสตรีทอผ้าไหมแพรวาบ้านโพน ออกตามรอยเสด็จพระราชดำเนิน
วัดแห่งนี้ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้เสด็จพระราชดำเนินมาพร้อมกับ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) ในปี พ.ศ.2520 จนเกิดพระราชดำริรังสั่งให้ ชาวบ้านโพน ทอผ้าแพรวาถวายและมีการพัฒนาจนกลายเป็นผ้าแพรวาที่ถูกขนานนามว่าเป็น “ราชินีแห่งไหม“ เป็นผืนผ้าแห่งแผ่นดินที่แต่ละผืนจะมีเพียงผืนเดียวในโลก
คุณแม่คำสอน สระทอง ในวัย 86 ปี (ศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์ ด้านประณีต ทอผ้า) ประจำปี 2559 เล่าให้ฟังด้วยความปลื้มใจด้วยพระบารมีปกเกล้าปกกระหม่อม ว่า จากการเสด็จของ 2 พระองค์ ในปี พ.ศ. 2520 ซึ่งได้ทรงเสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมพสกนิกรที่อำเภอคำม่วง จังหวัดกาฬสินธุ์ ครั้งนั้นชาวผู้ไทยบ้านโพนได้เข้าเฝ้ารับเสด็จ โดยแต่งกายชุดพื้นเมืองผู้ไทย และที่งดงามสะดุดตา เป็นอย่างยิ่ง คือ ผืนผ้าไหมแพรวาสีแดงที่พันเฉียงทับชุดพื้นเมืองของชาวผู้ไทย ในครั้งนั้นสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้ทรงทอดพระเนตรเห็นชาวผู้ไทยแต่งกายด้วยชุดอัตลักษณ์มาเฝ้ารอรับเสด็จจึงตรัสว่า “ผ้านี้มาจากไหน อยากได้ สวย มีไหม จะทำให้ได้ไหม” เมื่อชาวผู้ไทยตอบว่าได้เพคะ วันต่อมาสมเด็จพระนางเจ้าฯ จึงโปรดให้นางพระกำนัล นำเส้นไหมมาให้ชาวบ้านที่บ้านโพน
เมื่อชาวบ้านทอผ้าเสร็จได้นำไปทูลเกล้าฯถวายที่พระราชวังไกลกังวล โดยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ชาวบ้านเข้าเฝ้า เมื่อสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงเสด็จต่อหน้าชาวบ้านที่เข้าเฝ้า พระองค์ได้ทรงเอ่ยพระราชดำรัสออกมาว่า “ใครๆก็ชมว่าเราสวย” ซึ่งในครั้งนั้นพระองค์ได้ทรงฉลองพระองค์ด้วยชุดเดรสผ้าไหมมัดหมี่และทรงพาดผ้าไหมแพรวาที่ชาวบ้านนำมาทูลเกล้าถวาย ในวันนั้นมีการแสดงฟ้อนผู้ไทยถวาย โดยสตรีชาวผู้ไทยสวมใส่ชุดอัตลักษณ์ผู้ไทยกาฬสินธุ์ มีคุณแม่คำสอน สระทอง (ศิลปินแห่งชาติ) เป็นคนร้องหมอลำ
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงทอดพระเนตรการแสดงและมีพระราชดำรัสว่า “คนที่รำดีดีออกมานี่หน่อย คำสอนนั่นแหละ” แม่คำสอนจึงเดินไปเข้าเฝ้าฯ พระองค์ได้ตรัสกับแม่คำสอนว่า “สวยนะ ชุดที่ใส่เอามาจากไหน ใครเป็นคนทำเอาผ้าจากไหน ผ้าซิ่นก็เข้ากัน” แม่คำสอนตอบว่า “ผ้าของย่าค่ะ แต่ผ้าซิ่นทำเองค่ะ เป็นชุดประจำเผ่า
“นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณ ที่องค์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีได้ทรงส่งเสริมให้ชาวผู้ไทยในพื้นที่จังหวัดกาฬสินธุ์ได้มีการพัฒนางานหัตถศิลป์ซึ่งเกิดจากภูมิปัญญาที่ได้รับการสืบทอดจนสามารถต่อยอดเป็นสินค้าที่มีชื่อเสียงทั้งในระดับประเทศและโด่งดังไปทั่วโลก พระองค์ทรงรับเอาการทอผ้าไหมแพรวาเข้าไว้ในโครงการศิลปาชีพ และทรงฉลองพระองค์ด้วยผ้าไหมแพรวา นำมาซึ่งความปลาบปลื้มให้กับชาวกาฬสินธุ์เป็นอย่างมาก” คุณแม่คำสอน เล่า
สำหรับพัฒนาการ ด้านการส่งเสริมผ้าไหมวิจิตรแพรวา ด้วยความโดดเด่นที่เป็นเอกลักษณ์ลายบนผืนผ้าโบราณของชาวผู้ไทยบ้านโพน ภายหลังจากที่มีการพัฒนาการจากผ้าด้วยมือที่มีขนาดเพียง 1 วา ปัจจุบันได้กลายเป็นผืนผ้าที่สามารถนำมาตัดเป็นชุด โดย ในปี พ.ศ.2560 ที่ เวสต์เกต ฮอลล์ ชั้น 4 เซ็นทรัลพลาซา เวสต์เกต จังหวัดกาฬสินธุ์ ได้รับอนุมัติงบกลุ่มจังหวัดร้อยแก่นสารสินธุ์ นำผ้าไหมแพรวาที่ผ่านการพัฒนาไปเปิดตลาดและจัดแสดง ภายใต้ ชื่องาน ว่า พราวพัสตรา แพรวาผืนผ้าแห่งแผ่นดิน ที่มีการนำดีไซน์เนอร์ทั่วฟ้าเมืองไทย ออกแบบเครื่องแต่งกายโดยใช้ผ้าไหมแพรวา
ถือเป็นการเปิดตลาดแฟชั่นแพรวาที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในประเทศไทย เกิดการซื้อขายสร้างรายได้หมุนเวียนให้จังหวัดกาฬสินธุ์ปีละกว่า 500 ล้านบาท การแสดงแบบมีการนำนายแบบ นางแบบชื่อดังเข้าร่วมถ่ายทอดความงดงามของผืนผ้าไหมแพรวา ครั้งนั้น คุณแม่คำสอน สระทอง ศิลปินแห่งชาติ ด้านทัศนศิลป์ ประณีต ทอผ้า ได้ร่วมแสดงเล่าตำนานไหมแพรวา ที่ถือเป็นการต่อยอดพระราชปณิธานของ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทำให้ผ้าไหมวิจิตรแพรวาชาวบ้านโพนเป็นที่สนใจของประชาชนทั่วโลก
กลายเป็นตำนานความสำเร็จที่ยิ่งใหญ่ของพระบรมราชชนนีพันปีหลวงที่มีพระอัจฉริยภาพและสายพระเนตรยาวไกล มอบให้กลายเป็นสมบัติของแผ่นดินที่ทรงคุณค่ายิ่ง
