สัตว์น้ำลักลอบนำเข้ามีเยอะ...อย่าเพิ่งฟันธงที่มา “ปลาหมอคางดำ”

สัตว์น้ำลักลอบนำเข้ามีเยอะ...อย่าเพิ่งฟันธงที่มา “ปลาหมอคางดำ”
 
มีโอกาสไปแวะเขื่อนสิริกิติ์ จ.อุตรดิตถ์ ได้เห็น “ปลาหมอบัตเตอร์ (Zebra tilapia, Zebra cichlid)” ตัวใหญ่ ที่เจ้าถิ่นแนะนำว่า มันคือปลาเอเลี่ยนต่างถิ่นเหมือนปลาหมอคางดำที่กำลังโด่งดัง ปลาหมอบัตเตอร์มีถิ่นกำเนิดอยู่ในทวีปแอฟริกา เป็นปลาที่ไม่เคยมีประวัติการขออนุญาตนำเข้ามายังประเทศไทย ดังนั้น ที่พบการระบาดอยู่เต็มเขื่อนสิริกิติ์ ไปจนถึง จ.กาญจนบุรีนี่มีที่มาจากอะไร ก็คงคิดเป็นอื่นไม่ได้นอกจาก “การลักลอบนำเข้า”
 
ประมงจังหวัดอุตรดิตถ์เล่าว่า ปลาหมอบัตเตอร์พบที่อ่างเก็บน้ำเขื่อนสิริกิติ์ เมื่อปี 2546-2547 ไม่แน่ชัดว่าจะหลุดมาจากปลาที่ชาวบ้านนำมาเลี้ยงเป็นปลาสวยงามหรือนำมาเลี้ยงในกระชัง โดยใต้อ่างเก็บน้ำเขื่อนสิริกิติ์จะมีตอไม้เป็นจำนวนมาก เหมาะเป็นแหล่งที่อยู่อาศัย และขณะนี้ปลาหมอบัตเตอร์เข้าไปแทนที่ปลาพื้นถิ่น เช่น ปลาแรดและปลาหมอช้างเหยียบไปแล้ว จนทำให้ปลาหมอบัตเตอร์กลายเป็นเมนูอาหารจานเด็ดของร้านอาหารริมเขื่อนสิริกิติ์ไปแทนเป็นที่เรียบร้อย
 
“ปลาหมอมายัน (Mayan cichlid)” เป็นปลาอีกชนิดหนึ่งที่ไม่เอ่ยถึงไม่ได้ เพราะเป็น 1 ในปลา 3 ชนิดที่กรมประมงมีประกาศในปี 2561 ห้ามนำเข้า ส่งออก หรือเพาะเลี้ยง พร้อมๆ กัน ปลาหมอมายันมีถิ่นกำเนิดในเขตพื้นที่น่านน้ำแอตแลนติกตอนกลางของประเทศเม็กซิโก เบลีซ กัวเตมาลา ฮอนดูรัส และนิการากัว มีลักษณะเด่นคือแถบสีดำบนลำตัวจำนวน 7 แถบ พบรายงานการรุกรานครั้งแรกในฟลอริดา สหรัฐอเมริกา เมื่อปี 2526 และพบการรุกรานในประเทศไทยครั้งแรกเมื่อปี 2548 หลังถูกจับได้จากคลองที่เชื่อมกับแม่น้ำเจ้าพระยาในเขตบางขุนเทียน ก่อนจะหลุดเข้าไปในบ่อเลี้ยงปลาของเกษตรกรจนขยายพันธุ์เป็นจำนวนมาก แย่งอาหารปลา กินตัวอ่อนสัตว์น้ำชนิดอื่นจนหมด ทำให้ผลผลิตลดลง ปัจจุบันมีรายงานพบปลาหมอมายันในพื้นที่ ต.คลองด่าน อ.บ่างบ่อ จ.สมุทรปราการ และที่สำคัญ ปลาหมอมายันไม่เคยมีประวัติขออนุญาตนำเข้า หรืออีกนัยหนึ่งคือ เป็นปลาลักลอบนำเข้า เช่นเดียวกับปลาหมอบัตเตอร์
 
ขณะที่ปลา 2 ชนิดเป็นปลาลักลอบนำเข้า “ปลาหมอคางดำ (Blackchin Tilapia)” ก็คงยังไม่สามารถตัดทิ้งที่มาจากการลักลอบได้เช่นกัน การเพ่งเล็งเฉพาะผู้ขออนุญาตนำเข้า ว่าเป็นต้นเหตุของการระบาดจึงดูไม่เป็นธรรมนักหากข้อเท็จจริงคือผู้ลักลอบนำเข้าเป็นต้นเหตุที่แท้จริง
 
ถ้ายังจำกันได้ประเทศไทยมี “การส่งออก” ปลาหมอคางดำไป 17 ประเทศ จำนวนมากกว่า 3 แสนตัว รวม 212 ครั้ง ตลอด 4 ปี (2556-2559) ในขณะที่ธุรกิจส่งออกปลาเหล่านี้ มักจะมีฟาร์มเพาะเลี้ยงก่อนที่จะส่งออกได้ นั่นหมายความว่า น่าจะมีการลักลอบนำเข้ามาเลี้ยงจนได้จำนวนที่ต้องการ จึงค่อยส่งไปประเทศปลายทาง เรื่องนี้เป็นอีกเรื่องที่น่ากังขาเรื่อยมา
 
บางคนอาจถามว่าปลาหมอคางดำไม่ได้สวยงามขนาดนั้น ทำไมจึงมีการส่งออกปลาหมอคางดำ แหล่งข่าวจากวงการปลาสวยงาม ระบุว่า Blackchin Tilapia เป็นหนึ่งในกลุ่ม Exotic Freshwater Fish ที่นิยมเลี้ยงกันในต่างประเทศ รวมถึงติดอันดับกลุ่มปลาที่สามารถใช้เป็นอาหารได้ที่ถูกนำมาเลี้ยงเป็นงานอดิเรก จึงไม่น่าแปลกใจที่บริษัทไทยจะตอบสนองความต้องการในตลาดนี้ ซึ่งพบว่าสามารถสร้างรายได้จากการส่งออกปลาชนิดนี้ได้จริง
 
การเจาะจงจ้องจะหาผู้รับผิดเพียงรายเดียวอาจทำให้ไม่เห็นภาพรวมที่แท้จริงของปัญหานี้ และที่สำคัญคือการทำความเข้าใจว่าเหตุการณ์นี้เป็นผลจากการจัดการที่ไม่ถูกต้อง และการขาดการควบคุมที่มีประสิทธิภาพในการนำเข้าสัตว์น้ำต่างถิ่น จนทำให้ปัญหาการลักลอบนำเข้า “เรื้อรัง” มาจนถึงปัจจุบัน