ต้นตอปลาหมอคางดำเป็นประเด็นที่หลายฝ่ายจับตา และยังเต็มไปด้วยข้อสงสัย หลังจากที่มี NGO รายหนึ่งพุ่งเป้าไปที่บริษัทเอกชนที่ได้ขออนุญาตนำเข้าอย่างถูกต้อง แม้ว่ามีการชี้แจงข้อเท็จจริงอย่างไรก็ไม่ยอมรับฟัง ต่างจากคำกล่าวอ้างจากของ 11 บริษัทส่งออกปลาหมอคางดำ ที่บอกว่า เป็นการกรอกข้อมูลผิดของเจ้าหน้าที่ชิปปิ้ง กลับยอมรับและเชื่อได้ทันที ทั้งๆ ที่มีข้อสงสัยอีกมากมายว่ากรอกชื่อผิดได้อย่างไรตลอด 4 ปี และประเทศปลายทางพิจารณาจากชื่อวิทยาศาสตร์ และชื่อสามัญเป็นหลัก ถ้าชื่อไม่ถูกต้องแล้วยอมรับสินค้านั้นได้อย่างไร
เช่นเดียวกับหน่วยงานรัฐที่รับผิดชอบที่บอกว่า ได้ทำการตรวจสอบแล้วในปี 2560 แล้วพบว่า เจ้าหน้าที่ชิปปิ้งกรอกชื่อผิด แล้วเพราะเหตุใดจึงไม่แก้ไข ไม่สงสัยบ้างเลยหรือว่า ปลาที่ส่งออกนั้นเป็นปลาอะไรกันแน่ เพราะขณะนั้นมีการเปลี่ยนชื่อหลายครั้งจนเกิดความสับสน และปล่อยให้เอกสารการส่งออกไม่ตรงกันได้อย่างไร หากเป็นเช่นนี้ถือว่า เป็นการส่งออกไม่ถูกต้องตามกฎหมายหรือไม่ และเคยสงสัยบ้างหรือไม่ว่า บริษัทส่งออกเหล่านั้นเอาปลามาจากที่ไหน ได้ทำตาม พ.ร.ก.ประมง ปี 2558 ที่ระบุว่า ผู้ส่งออกต้องแจ้งแหล่งที่มา แล้วหน่วยงานได้รับข้อมูลนั้นหรือไม่ หรือได้มีการไปตรวจสอบบ้างไหม
ขณะที่บริษัทผู้ส่งออกแม้จะมีตัวแทนไปชี้แจงกับคณะกรรมาธิการแล้ว แต่ควรแสดงความบริสุทธิ์ใจด้วยการชี้แจงอย่างละเอียดว่า เพราะเหตุใดจึงปล่อยให้เจ้าหน้าที่ชิปปิ้งกรอกข้อมูลผิดมาตลอด 4 ปี แล้วถ้าชื่อในเอกสารผิดแล้วส่งออกไปอย่างไร ประเทศปลายทางรับสินค้าได้อย่างไร หรือเป็นวิธีหลบเลี่ยงการขออนุญาต เพื่อให้ส่งออกได้ง่ายขึ้น ตามที่ NGO รายเดิมได้อ้างถึงหรือไม่ ถ้าเป็นเช่นนี้ เรียกได้ว่าเป็นการขออนุญาตที่ไม่ถูกต้องหรือไม่ และเชื่อได้อย่างไรว่าปลาที่ส่งออกไปไม่ใช่ปลาหมอคางดำ เมื่อไม่มีการส่งออกแล้ว ปลาเหล่านั้นไปไหน มีการทำลายอย่างถูกต้องตามมาตรฐานหรือไม่
บริษัทผู้ส่งออกปลาหมอคางดำจำเป็นต้องได้รับการตรวจสอบข้อสงสัยต่างๆ ให้กระจ่าง ด้วยการแสดงหลักฐาน เช่นเดียวกับหน่วยงานรัฐต้องตอบให้ได้ว่า เพราะเหตุใดปล่อยให้ความผิดพลาดเกิดขึ้นต่อเนื่องตลอด 4 ปี โดยไม่ได้รับการแก้ไข หรือการปล่อยให้ชื่อในเอกสารขออนุญาตกับเอกสารการส่งออกไม่ตรงกันแล้วส่งออกได้อย่างไร เช่นเดียวกับการหาคำตอบว่า ปลาที่ส่งออกนั้นมาจากไหน มีการเพาะเลี้ยงหรือไม่ หลังจากเลิกส่งออกแล้วมีการทำลายอย่างถูกต้องไม่ มิฉะนั้น ข้อสงสัยว่าปลาสวยงามลักลอบเป็นต้นเหตุของปัญหาปลาหมอคางดำคงยังมีอยู่ และมีโอกาสเป็นไปได้สูงต่อไปแน่นอน
ที่สำคัญ ไม่สามารถปฏิเสธได้ว่าการลักลอบนำเข้าปลาสวยงามเป็นสิ่งที่มีอยู่ในประเทศไทย ยืนยันได้จากการพบปลาหมอบัตเตอร์ ซึ่งเป็นหนึ่งในปลาหมอต่างถิ่นห้ามนำเข้าของไทย ที่กำลังขยายพันธุ์ในเขื่อนสิริกิติ์ และเขื่อนวชิราลงกรณ ทั้งที่ไม่มีรายงานการนำเข้าเลย แสดงให้เห็นว่าขบวนการลักลอบนำเข้าปลาสวยงามน่าจะเป็นมูลเหตุสำคัญของปัญหาปลาต่างถิ่นรุกรานระบบนิเวศของไทย และที่ผ่านมาการลักลอบนำเข้านี้อาจไม่ได้รับการตรวจสอบอย่างจริงจัง แต่การสืบหาความจริงอาจทำได้ยาก โดยเฉพาะปลาหมอคางดำที่กำลังมีปัญหา การไปสอบถามว่ามีการลักลอบนำเข้ามาหรือไม่ คงไม่มีใครกล้าตอบแน่นอน เพราะกลัวจะได้รับผลกระทบ หรืออาจถูกตรวจสอบไปด้วย
การแก้ปัญหาปลาหมอคางดำจึงไม่อาจทิ้งประเด็น 11 บริษัทส่งออกปลาไปได้ และต้องไม่ละเลยเรื่องขบวนการลักลอบนำเข้าปลาที่อาจจะเป็นมูลเหตุปัญหาปลาหมอคางดำ ซึ่งหากไม่มีการสอบสวนกลุ่มปลาส่งออกที่มีการค้าต่อเนื่อง กลับเชื่อว่าข้อมูลประจักษ์ตลอด 4 ปี นั้นเกิดจากการกรอกข้อมูลผิดเหมือนกันมาเนิ่นนาน ไม่เคยต่างกันเลยแม้แต่ครั้งเดียว อาจทำให้การสืบหาต้นตอปัญหาปลาหมอคางดำไปผิดทาง และไม่อาจแก้ปัญหานี้ได้อย่างเบ็ดเสร็จเด็ดขาด ที่สุดจะกลายเป็นช่องว่างให้ปลารุกรานอื่นๆ เกิดขึ้นอีกได้ในอนาคต
ผู้เขียน : สมรัก สุขเกษ ที่ปรึกษาด้านการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ