“แฉด้วยแชต-รุมด้วยคลิปเสียง” การละเมิดที่สังคมคุ้นชิน แต่จริงๆ กว่าครึ่ง “ผิดกฎหมาย”

“คลิปเสียง-คลิปวิดีโอ-แชตข้อความ” หลักฐานดรามายอดนิยมที่สื่อชอบแฉ แต่ถามว่า “เรื่องส่วนตัว”ขนาดนี้ จริงๆ แล้วหยิบมาเผยได้เหรอ? กูรูชี้เข้าข่าย “ละเมิดสิทธิ” ฟ้องได้ถ้า “ไร้จรรยาบรรณ”

** ผิดไหม? วัดที่ “ระบุตัวตนได้” **

เปิด “คลิปวิดีโอ” เผย “แชตส่วนตัว” ไหนจะแฉด้วย “คลิปเสียง” เรื่องพวกนี้ประชาชนพบเห็นกันบ่อย ผ่านการนำเสนอข่าว โดยเฉพาะ “ข่าวดรามา”

อย่างเคสล่าสุด “นักร้องหนุ่มนอกใจดาราสาว” มีทั้ง “แชตหลุด” กับ “คลิปเสียง” ที่คุยกับหญิงอื่น แน่นอนว่ามันก็เป็นหลักฐานชั้นดี ยืนยันเรื่องการนอกใจ

แต่ผู้ชมส่วนใหญ่กลับดูเหมือนว่าจะลืมประเด็นนี้ไป คือไม่ว่าจะคลิปเสียง หรือแชตข้อความที่พูดคุยกัน ล้วนแล้วแต่เป็น “ข้อมูลส่วนตัว”

คำถามคือ “สื่อ” สามารถเอามา “เปิดเผยต่อสาธารณะ” ได้จริงหรือ? เกี่ยวกับเรื่องนี้ “ดร.อุดมธิปก ไพรเกษตร” ประธานเจ้าหน้าที่บริหาร บริษัท ดีบีซี กรุ๊ป จำกัด และผู้ก่อตั้งสื่อ PDPA Thailand ช่วยวิเคราะห์เอาไว้ให้แล้ว

ระบุชัดเจนว่า การเปิด “แชตข้อความ” หรือ “คลิปเสียง” ในสื่อแบบนี้ไม่ผิด “พระราชบัญญัติคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล (PDPA)” เพราะมันไม่ใช่ข้อมูลที่ใช้ระบุตัวตนได้

แต่ถ้าในข้อความ หรือคลิปเสียงนั้นๆ มีการพูดถึง “ชื่อ” “ที่อยู่” หรือ “ข้อมูลส่วนบุคคลอื่นๆ” การเอาไป “เผยแพร่โดยไม่ได้รับความยินยอม จากเจ้าของข้อมูล” จึงจะถือว่า “ผิดกฎหมาย PDPA”

ประเด็นนึงที่น่าสนใจคือ ในเมื่อมันเป็น “บทสนทนาระหว่างคน 2 คน” การเอามาเผยแพร่ก็ต้อง “ได้รับอนุญาต” จากทั้งคู่ ไม่ใช่แค่ใครคนใดคนนึง

และถ้าไม่ได้รับอนุญาต ทั้ง “สื่อ” และ “คนที่เอาข้อมูลไปให้” ก็ถือว่า “ละเมิดสิทธิส่วนบุคคล” อยู่ดี เพราะเป็นการกระทำโดยพลการ ทั้งที่อีกฝ่ายไม่รับรู้มาก่อน และยังก่อให้เกิดความเสียหาย ไม่ว่าจะเป็นทางกายหรือทรัพย์สิน

และต่อให้คลิปเสียงหรือข้อความแชต จะไม่ผิด PDPA แต่การเปิดเผยข้อมูลพวกนี้ อาจไปผิดกฎหมายอื่นๆ ได้ ทั้ง “พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์” หรืออาจลามไปถึง “ข้อหาหมิ่นประมาท” ได้ด้วย

ทั้งนี้ การแฉด้วยแชต หรือคลิปเสียงส่วนตัว จากเคสดรามาเรื่องผัวๆ เมียๆ เคสที่ไม่เข้าข่าย “ผิดกฎหมาย PDPA” เพราะ “ความเสียหาย”เหล่านั้นไม่ได้เกิดจากข้อมูลที่หลุดไปแต่มันเกิดจาก “เนื้อหา” ที่อยู่ข้างใน

“เนื้อหาที่อยู่ในเสียงต่างหาก ที่ทำให้ฉันเสียหาย ซึ่งไอ้เนื้อหาตรงนั้น มันไม่ใช่ PDPA นะ มันคือเรื่องแพ่งปกติเลย”

ดังนั้น ต่อให้ในข่าว “เบลอชื่อ” หรือ “ดัดเสียง” คนในคลิปที่นำเสนอ “ก็ยังสามารถถูกฟ้องหมิ่นประมาทได้อยู่ดี” เพราะคนที่อ่านหรือฟัง เขารู้ว่าเจ้าของเรื่องที่เกิดขึ้นคือใคร

{ “ดร.อุดมธิปก”จาก PDPA Thailand }

** “ทำได้-ไม่ได้” ดูที่ประโยชน์สาธารณะ **

การเปิดข้อมูลส่วนบุคคล เพื่อแฉเคสใดเคสหนึ่งในฐานะสื่อมวลชน ไม่ว่ายังไงก็คงมีคนเสียหาย โดยเฉพาะเคส “นักการเมืองทุจริต” ที่อาจจำเป็นต้องแสดงหลักฐานต่างๆ ในการยืนยันข้อมูล

ดังนั้น จึงมี “ข้อยกเว้น” สำหรับสื่อที่ไม่ต้องรับโทษ สำหรับการแฉความผิดของผู้ที่เกี่ยวข้อง คือในกรณีที่พิจารณาแล้วว่า “เป็นประโยชน์ต่อสาธารณะ” แต่กับเรื่อง “ดรามาผัว-เมีย” บอกเลยว่าไม่ได้มีประโยชน์ต่อส่วนรวม

“คุณนำเสนอแชตของผัว หรือแชตของเมีย เมียน้อย ถามว่ามีคนได้ประโยชน์สาธารณะไหม”

หลักสำคัญที่จะตอบได้ว่า การเผยข้อมูลแบบนี้ของสื่อ ผิดกฎหมายหรือเปล่า คือมันตั้งอยู่บน “ประโยชน์สาธารณะ” ไหม และ “ทำตามจรรยาบรรณวิชาชีพสื่อ” หรือเปล่า?

“คุณต้องตั้งประเด็นว่า 1.มันอยู่ในจรรยาบรรณวิชาชีพสื่อไหม 2.ได้ประโยชน์สาธารณะไหม ถ้าไม่ได้ คุณก็เตรียมรับการฟ้องร้อง”

ใน “ข้อบังคับว่าด้วยจริยธรรมแห่งวิชาชีพสื่อมวลชน” ของ “สภาการสื่อมวลชนแห่งชาติ” พ.ศ.2564 ก็มีการระบุเอาไว้ว่า สื่อต้องเสนอข่าว โดยคิดถึงประโยชน์สาธารณะ

ไม่เสนอข่าวชวนเชื่อ หรือ “เร้าอารมณ์ให้คนสนใจ ในเรื่องที่ไม่เป็นประโยชน์ต่อสาธารณะ” และสื่อมวลชนต้องไม่ล่วงละเมิดสิทธิส่วนบุคคล เว้นแต่เพื่อประโยชน์สาธารณะ

ดังนั้น สิ่งที่ ดร.อุดมธิปก ขอตั้งคำถามเอาไว้คือ “จรรยาบรรณพวกนี้ มันถูกใครเอาไปกำหนดไหม เอาไปใช้ไหม และเป็นที่ยอมรับไหม”

แต่เอาเข้าจริง การละเมิดและเปิดเผยข้อมูลแบบนี้ ในประเภทข่าวการเมือง หรือข่าวชาวบ้าน ไม่ค่อยมีปัญหาเท่าไหร่ แต่มักเกิดกับข่าวที่เกาะกระแสดรามามากกว่า

“ถ้าคนเสนอแบบปกติ มันจะมีดรามาไหม มันก็ไม่มี พอไม่มีดรามา ถามว่าสื่อตอนนี้ ก็อยากให้เกิดดรามาถูกปะ เพราะถ้าไม่มีดรามา ก็ไม่มีคนอ่าน ไม่มีคนดูไง”

อีกด้านนอกจากการละเมิดสิทธิคนในข่าว เพื่อขายดรามาแล้ว สื่อเองก็อาจจะไม่ได้กลัวการฟ้องขนาดนั้น ส่วนคนที่ถูกละเมิดเอง ส่วนใหญ่ก็มักไม่ไปฟ้อง เพื่อเรียกร้องสิทธิของตัวเอง

ทั้ง “ดารา” ที่ไม่ฟ้อง เพราะกลัวไม่มีคนทำข่าวให้ ส่วน “ชาวบ้าน” นี่ไม่ต้องพูดถึง เพราะไม่มีทุนมากพอ ที่จะไปเสียเวลาดำเนินคดีกับสื่อ จะเห็นก็มีแต่ “นักการเมือง” เท่านั้นแหละ ที่ฟ้องสื่อบ่อยๆ