คราครั้งที่ผมเป็นที่ปรึกษาส่วนตัวของ 'น้าชาติ' พลเอกชาติชาย ชุณหะวัณ ทำให้ผมได้รู้จักและพบปะกับนักการเมืองมากหน้าหลายตา
หนึ่งในนั้น มีชายร่างเพรียว-อารมณ์ดี-สุภาพอ่อนโยน-สุขุมลุ่มลึก-ใจดี-ใจกว้าง-ใจใหญ่ ฯลฯ 'พี่เพชร' หรือ คุณสุรัตน์ โอสถานุเคราะห์
พี่เพชรเป็นรัฐมนตรีมาแล้วหลายกระทรวง แต่ไม่น่าเชื่อ...กลับเป็นคนง่ายๆ ไม่ถือตัว เป็นกันเองอย่างที่สุด ที่สำคัญ...นักการเมืองทุกคนล้วนรักเคารพพี่เพชรทั้งนั้น
ผมได้มีโอกาสทำงานกับพี่เพชรหลายเรื่อง ได้รับรู้ทั้งแง่คิดและมุมมองทางการเมืองที่ลุ่มลึกจากพี่เพชรเสมอมา และนั่นเป็นหนึ่งในสมบัติล้ำค่าที่ได้รับจากพี่ชายคนนี้
หลัง 'น้าชาติ' จากไป...พี่เพชรกับผมยังพบกันอยู่เสมอ มีทั้งกินข้าวแบบง่ายๆ สบายๆ สองคนที่บ้านนวธานีบ้าง ที่ห้องทำงานโอสถาสภาบ้าง เพื่อแลกเปลี่ยนสถานการณ์บ้านเมืองอยู่เนืองนิจ
ต้องยอมรับว่า...พี่เพชรนั้น มีน้องๆ เพื่อนๆ พี่ๆ ในวงการเมืองมากมายเหลือเกิน แม้จะวางมือจากวงการเมือง แต่พี่เพชรก็ไม่เคยละวางการรับรู้สถานการณ์บ้านเมืองอย่างใกล้ชิด เรียกว่าบ้านเมืองจะเกิดอะไรขึ้น..พี่เพชรจะรู้ก่อนเสมอ
แต่สิ่งที่ผมชื่นชมและภาคภูมิใจพี่เพชรเป็นการส่วนตัว เห็นจะเป็นฝีมือการถ่ายภาพขั้นปรมาจารย์เลยทีเดียว เพราะพี่เพชรถ่ายภาพสมบูรณ์แบบทั้งมุมมอง ที่คมทั้งความคิดและคมด้วยความงามแห่งศิลปะ
ที่น่าทึ่งมากๆ ในฝีมือพี่เพชร คือ การถ่ายภาพขาวดำ ซึ่งต้องถือว่า...วันนี้หาคนทำงานทำนองนี้น้อยมาก พี่เพชรใช้มิติแห่งขาว-ดำบันทึกภาพ สะท้อนวิถีชีวิตแบบติดดินของคนไทยได้อย่างกินใจ ซึ่งผมยอมรับว่า...นึกไม่ถึงเลย ว่าจะมีมหาเศรษฐีคนหนึ่งของเมืองไทย ซึ่งควรจะถ่ายภาพสิ่งสวยๆ งามๆ แบบสบายๆ ถ่ายภาพแบบนี้
ทว่า...การณ์กลับตรงกันข้าม พี่เพชรชอบเดินท่อมๆ ตากแดดตากฝน โดยมีผ้าขาวม้าลายหมากรุกผืนหนึ่งเคียนพุงไว้เช็ดเหงื่อเท่านั้น พี่เพชรจะตะลอนๆ ถ่ายภาพชีวิตบรรดาคนที่จนแสนจน ตามริมถนน ริมคลองน้ำเน่า ตามตลาดเก่าที่กำลังจะร้าง ชีวิตร่าเริงของเด็กๆ ริมแม่น้ำลำคลอง ชีวิตแสนว้าเหว่ของคนชรากับบรรยากาศอันแสนเหงาเศร้าสร้อย แม้กระทั่งชีวิตสุนัขและแมวที่พบเห็น ฯลฯ
พี่เพชรบันทึกภาพชีวิตเด็ก ผู้ใหญ่ ผู้เฒ่า ผ่านภาพถ่ายออกมาได้อย่างน่าสะเทือนใจ ทว่า...น่าทึ่งตรงที่ ภาพของพี่เพชรนั้นมากด้วยเรื่องราว และมีชีวิตชีวาทุกอณูอย่างเหลือเชื่อ
ภาพถ่ายผลงานจากฝีมือของพี่เพชร-สุรัตน์ โอสถานุเคราะห์ ระบือลือลั่น จนเป็นที่ยอมรับกันว่า พี่เพชรเป็นหนึ่งในตากล้องคนไทยที่มีฝีมือสุดยอดเลยทีเดียวเชียวแหละ นั่นทำให้พี่เพชรได้รับคำเชิญนับครั้งไม่ถ้วน ให้ไปเปิดการแสดงนิทรรศการภาพถ่าย ทั้งในและต่างประเทศอย่างต่อเนื่อง
นอกจากตัวพี่เพชรจะชอบถ่ายภาพแล้ว พี่เพชรยังอยากให้ผู้คนที่รู้จักจับกล้องถ่ายภาพอีกด้วย พี่เพชรมักมีวิธีแยบยลในการโน้มน้าวให้ผู้คนจับกล้องถ่ายภาพ ซึ่งผมยังเจอด้วยตนเองเข้าเต็มเปา
พี่เพชรจะเริ่มด้วยการชวนผมให้ชมกล้องถ่ายภาพที่พี่เพชรสะสมไว้มากมายทั้งชีวิต มีทั้งกล้องโบราณ กล้องแปลกๆ ที่หายาก กล้องมากมายเหล่านั้นจะถูกเก็บอย่างระมัดระวัง ไว้ในห้องคุมอุณหภูมิที่บ้านนวธานี
ทำให้แขกเหรื่อที่มีโอกาสมาเยือนบ้านพี่เพชร รู้ได้ในทันทีว่าพี่เพชรรักกล้องถ่ายรูปยิ่งนัก
สุดท้าย...พี่เพชรได้มอบสมบัติล้ำค่าให้ผม นั่นคือ กล้องถ่ายภาพแคนนอนระดับโปรรุ่น 10 ดี พร้อมเลนส์ หลังจากนั้นพี่เพชรก็ยังคอยแนะแนวแนะนำ แนะเทคนิคการถ่ายภาพให้ผมอยู่เสมอ
นั่นทำให้ผมได้สร้างผลงานหนังสือพ็อกเกตบุ๊กเกี่ยวกับการท่องเที่ยวทั้งในประเทศและต่างแดนออกมาหลายเล่ม ภายหลังผมเองมารู้จากเพื่อนๆ ว่า นอกจากผมที่พี่เพชรลงมือสร้างแรงบันดาลใจ จนทุกวันนี้แล้ว พี่ชายแสนดีที่ชื่อเพชร-สุรัตน์ โอสถานุเคราะห์ คนนี้ ยังควักสตางค์ในกระเป๋าครั้งแล้วครั้งเล่า เพื่อซื้อกล้องระดับโปรแจกจ่ายให้เพื่อนพ้องน้องพี่มากหน้าหลายตา เพื่อจะได้สร้างผลงานภาพถ่ายเฉกเช่นเดียวกับผมอีกด้วย
เมื่อพี่เพชรเป็นนายกสมาคมถ่ายภาพแห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์ นอกจากพี่เพชรจะยังคงถ่ายภาพที่ตนชื่นชอบเป็นประจำแล้ว ในนามสมาคมถ่ายภาพฯ พี่เพชรยังทำงานตัวเป็นเกลียว เพื่อบริการสังคมด้วยการถ่ายภาพงานต่างๆ ให้แก่หน่วยงานภาครัฐมากมายหลายแห่งอีกด้วย
ผมเอง ตอนเป็นที่ปรึกษา ดร.สุรเกียรติ์ เสถียรไทย รัฐมนตรีว่าการกระทรวงต่างประเทศในขณะนั้น ก็ยังเคยขอให้พี่เพชรและตากล้องของสมาคมถ่ายภาพฯ ช่วยกันบันทึกภาพงานการประชุมใหญ่เอเปค คราครั้งมาจัดประชุมใหญ่ที่เมืองไทยอีกด้วย
ภาพถ่ายครั้งนั้นแสดงให้เห็นอย่างชัดเจนว่า พี่เพชรและตากล้องคนไทยทุกคนของสมาคมถ่ายภาพฯ นั้น มีฝีมือการถ่ายภาพเฉียบฉมังในระดับสากล จนได้ภาพถ่ายแง่มุมต่างๆ ที่ยิ่งใหญ่อลังการ ไม่ว่าจะเป็นภาพถ่ายบรรยากาศก้าวแรกของผู้นำโลกสัมผัสผืนดินไทย ภาพถ่ายบรรยากาศผู้นำโลกเข้าเฝ้าฯ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ภาพถ่ายบรรยากาศพระราชพิธีขบวนเห่เรือแบบโบราณกลางแม่น้ำเจ้าพระยาที่สง่างามสวยงามตระการตายิ่งนัก ฯลฯ
จนในที่สุด กระทรวงการต่างประเทศได้ตัดสินใจ จัดนิทรรศการแสดงภาพถ่ายการประชุมใหญ่เอเปก ให้ประชาชนได้ชื่นชมขึ้นที่ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์
ตลอดเวลาที่พี่เพชรหิ้วกล้องออกถ่ายภาพให้หน่วยงานรัฐนั้น บางครั้งผมอดห่วงพี่เพชรไม่ได้ พี่เพชรจะทุ่มเททำงานให้แก่บ้านเมือง โดยส่วนตัวจะไม่ได้ผลตอบแทนแม้แต่บาทเดียว แถมส่วนใหญ่พี่เพชรกลับต้องควักเงินส่วนตัวใช้จ่ายเป็นหลัก เพื่อหน่วยงานของรัฐจะได้ผลงานภาพถ่ายที่ดีที่สุดไว้ใช้งาน
ที่สำคัญ พี่เพชรมากด้วยความรับผิดชอบอย่างสูง พี่เพชรจะไม่คำนึงและไม่สนใจว่าหนทางที่ต้องไปถ่ายภาพจะมีอันตรายมากน้อยแค่ไหน
ครั้งหนึ่ง ผมมีโอกาสตามพี่เพชรไปถ่ายภาพโครงการอันเกี่ยวเนื่องมาจากพระราชดำริ ในสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ ที่จังหวัดปัตตานี บนพื้นที่อันตรายเช่นนั้น แทนที่พี่เพชรจะกังวลกับอันตรายจากภัยที่มองไม่เห็น
ผมกลับเห็นพี่เพชรนั่งรถ ขึ้น ฮ. อย่างมีความสุข ตาพี่เพชรจะจับจ้องภาพที่ผ่านหน้า มือที่ถือกล้องก็พร้อมกดชัตเตอร์ในสิ่งที่เห็นและต้องการบันทึกภาพทันทีทันใด
ผมเองยังนึกในใจว่าจะมีมหาเศรษฐีสักกี่คนนะ ที่เต็มใจและตั้งใจทำงานให้แก่สังคม จนถึงกับเอาตัวเองเดินทางเสี่ยงภัยลงสู่ภาคใต้ พื้นที่แสนอันตราย...อันตรายจนทหารบางคน ยังไม่อยากแผ้วพานเข้าไปในบางพื้นที่ แม้ว่าการเดินทางของคณะพวกเราจะมีรถปิกอัพขับนำหน้าโดยมีทหารนั่งถือปืนป้องกันภัยให้ก็ตามที
แต่ใครจะรับประกันได้เล่าว่า ระหว่างทางบนถนนคดเคี้ยวและแสนเปลี่ยวบางช่วงบางตอน อะไรๆ ที่ไม่ดีก็พร้อมเกิดขึ้นได้ทุกวินาที
“พี่...ผู้ชายที่มีผ้าเคียนพุงน่ะ คุณสุรัตน์จริงหรือ? แก...เอ่อ...แกกล้าเนอะ กล้ามาเสี่ยงถ่ายภาพแถวนี้ อันตรายจะตายไป”
ทหารคนหนึ่งกระซิบถาม ก่อนจะพึมพำกับผม ด้วยความชื่นชมถึงความกล้าหาญของ พี่เพชร-สุรัตน์ โอสถานุเคราะห์ มหาเศรษฐีที่จริงจังกับการสร้างงานถ่ายภาพเพื่อสังคม และชมชอบที่จะใช้ชีวิตบางห้วงติดแนบกับแผ่นดินไทยผืนนี้อย่างน่ายกย่อง แทนการอยู่อย่างสุขสบายบนกองเงินกองทอง
ต้องยอมรับครับว่า พี่เพชร-คุณสุรัตน์ โอสถานุเคราะห์ นั้น เป็นเพชรเม็ดเอกอันล้ำค่าของวงการถ่ายภาพ ทั้งของประเทศไทย และสากลอย่างแท้จริง
ผมเป็นหนึ่งในคนโชคดี โชคดีที่ได้รู้จักกับเพชรล้ำค่า
เพชร-สุรัตน์ โอสถานุเคราะห์ เพชร-ที่คมความคิด-คมนิ้วที่คลิก...สู่...คมภาพแห่งศิลปะ อันมากคุณค่าให้แก่แผ่นดิน
*********************
เรื่อง/ภาพ-ชัชวาลย์ ชาติสุทธิชัย อุปนายกสมาคมถ่ายภาพแห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์
