จตุคามฯฉบับการ์ตูน อ่านไว้ไม่จน (ปัญญา)

ณ เวลานี้ท่ามกลางวิกฤตสังคมและการเมืองประเทศไทยมีอะไรเกิดขึ้นกับคำว่า “จตุคามรามเทพ” บ้าง

ชั่วพริบตากระแสจตุคามฯฟีเวอร์สร้างแรงศรัทธาของคลื่นมหาชนที่หลั่งไหลแห่กันเป็นเจ้าของอย่างท่วมท้น จนเมืองคอนต้องนั่งปั๊มเหรียญ ปัดทอง และจัดพิธีปลุกเสกกันแบบวันต่อวัน ท่าพระจันทร์กลายเป็นตลาดนัดของเซียนจตุคามฯ ร้านก๋วยเตี๋ยวหน้าปากซอยกลายเป็นโชว์รูมแสดงเหรียญกลมๆ ใหญ่ๆ การตั้งสโลแกนหรือชื่อรุ่นที่ล้วนแต่บันดาลความร่ำรวยได้อย่างไม่ต้องถามหาเหตุผล กรอบ และสายสร้อยที่กำลังกลายเป็นแฟชั่น และล่าสุดสำนักพิมพ์ต่างๆ แห่ตีพิมพ์หนังสือประวัติจตุคามฯ ออกวางแผงกันเป็นจำนวนมาก

แต่หากวันหนึ่งที่ลูกๆ ของคุณยิงคำถามขึ้นมาว่า “พ่อครับจตุคามฯคืออะไร” คุณจะอธิบายให้เด็กๆ ฟังอย่างไรดี ?

เจ้าโปรเจกต์การ์ตูนจตุคามรามเทพ

หลังจากตกตะกอนทัศนคติบางชนิด สำนักพิมพ์บูรพัฒน์ที่ล่าสุดเป็นผู้ผลิตหนังสือการ์ตูนอินเทรนด์ อินธรรม ว.วชิรเมธี ซึ่งได้รับความนิยมสูงมากอยู่ในปัจจุบัน กำลังกระทำการผลิตหนังสือการ์ตูนภายใต้โปรเจกต์ใหม่จตุคามรามเทพขึ้น โดยภายในได้บรรจุเรื่องราวประวัติความเป็นมาขององค์จตุคามรามเทพแบบเล่มเดียวจบ ซึ่งสามารถยืนยันหนักแน่นได้ว่า การ์ตูนเล่มนี้ย่อยเรื่องยากๆ ให้เข้าใจได้ง่ายอย่างน่าประหลาด

วรัชญ์ วานิชวัฒนากุล หรือ ตูน บรรณาธิการการ์ตูนไทย สำนักพิมพ์บูรพัฒน์ ผู้ดูแลในส่วนของข้อมูลและเนื้อเรื่องทั้งหมดในจตุคามฯฉบับการ์ตูนเล่มนี้เล่าให้ฟังว่า

“หลังจากจบโปรเจกต์ของท่าน ว.วชิรเมธี ทางสำนักพิมพ์ได้ช่วยกันคิดว่าจะทำอะไรต่อดี แล้วพบว่าปัจจุบันเรื่องราวของจตุคามฯเป็นที่สนใจมาก แล้วจะมีสักกี่คนที่รู้เรื่องราวขององค์ท่านอย่างแท้จริงว่าเป็นอย่างไร เพราะหลายคนให้ความสนใจกับเรื่องราวความขลัง การนำมาเป็นพุทธพาณิชย์ เป็นเรื่องของวัตถุมากกว่า ทางเราจึงอยากจะศึกษาตำนานที่แท้จริงของท่าน แล้วหยิบขึ้นมานำเสนอให้คนที่นับถือจตุคามฯหลายๆ คน ไม่ว่าจะเป็นเด็กหรือผู้ใหญ่ได้รับรู้ว่าที่มาที่แท้จริงเป็นอย่างไรกันแน่ ดังนั้นจึงเกิดเป็นประเด็นในเรื่องจตุคามฯขึ้นมา

“ซึ่งในความเป็นจริงบนแผงหนังสือก็มีประวัติเรื่องราวจตุคามฯอยู่เต็มไปหมด และการที่เราต้องนำเรื่องราวทั้งหมดมาย่อหรือมาผนวกให้กลายเป็นการ์ตูนเล่มเดียวนั้นถือว่าอยากเหมือนกัน เพราะธรรมชาติของเรื่องเล่ากับความเป็นการ์ตูนมันมีหลายอย่างที่แตกต่างกัน ทางเราก็เลยต้องเอาเรื่องมาตัดทอนและเสริมบางสิ่งเข้าไป สกัดให้เหลือแต่แก่นแท้แล้วเสริมภาพในการเล่าเรื่องแทน” ตูนกล่าว

โดยโปรเจกต์การ์ตูนจตุคามฯเล่มนี้ทางสำนักพิมพ์บูรพัฒน์ได้เลือกนักวาดการ์ตูนนามว่า ชัยณรงค์ วิริยานนท์ หรือ ปู เข้ามาร่วมงาน โดยให้เหตุผลว่างานของปูดูมีพัฒนาการที่ดีขึ้นเรื่อยๆ หลังจากผ่านงานการ์ตูนไทยอย่างแม่นาคพระโขนง และท่านว. วชิรเมธีมาแล้ว และนอกจากนี้ลายเส้นปูก็ยังสามารถตอบโจยท์การ์ตูนสำหรับเด็กได้อย่างดีทีเดียว

“ไม่นึกว่าจะได้มีโอกาสเขียนจริงๆ เพราะเรื่องนี้เป็นประเด็นที่สังคมกำลังจับตามองเลยรู้สึกว่ายากนิดหน่อย แต่ด้วยความที่เราได้วาดมาบ้างแล้วพอสมควรจึงทำให้เรารู้สึกมั่นใจมากขึ้น

“ในส่วนของงานนี้ต้องสร้างคาแร็กเตอร์ของตัวองค์จตุคามฯ และคาแร็กเตอร์ตัวละครที่ใช้ดำเนินเรื่องขึ้นมาใหม่เองหมดเลย โดยใช้วิธีการอ่านเนื้อหาแล้วก็จินตนาการว่าเอาหลายๆ อย่างมาประกอบรวมกัน

“ลายเส้น สไตล์ (ของท่านว.วชิรเมธี ก็จะออกโทนๆ นี้) เรื่องนี้ต้องปรับนิดหนึ่งเนื่องจากเนื้อหาค่อนข้างจะมีแฟชั่นมีการรบก็เลยปรับให้ลุคขึงขังมากขึ้น แต่จากคาแเร็กเตอร์ที่ผมวาดออกมานั้น ผมคิดว่าลายเส้นเป็นเพียงแค่ส่วนประกอบ หัวใจสำคัญของงานแบบนี้มันอยู่ที่ว่าเราจะเล่าอะไร พูดถึงใครมากกว่า ซึ่งตอนนี้ต้องเรียกว่า งานของผมกำลังอยู่ในขั้นพัฒนา ก็เหมือนกับศิลปินดารา นักร้องที่ต้องพัฒนาตัวเองขึ้นไปเรื่อยๆ เดี๋ยวจะโดนรุ่นหลังแซงหน้าได้” ปูเล่าให้ฟัง

ด้วยสโลแกนสื่อความแบบง่ายๆ

กระแสสังคมอาจจะมอง พร้อมกับมีคำถามว่า การ์ตูนจตุคามฯเล่มนี้เป็นการนำเรื่องราวความเชื่อ ความศรัทธา ที่คนกำลังสนใจมาทำเหมือนล้อเล่นเกินไปหรือเปล่า ปริทรรศน์ถือโอกาสตอบแทนได้ว่า เนื้อหาของการ์ตูนเรื่องนี้ไม่ได้สื่อความออกมาในทำนองล้อเลียน เสียดสี ขำขันหรือว่าประชดประชันอะไรทั้งสิ้น มีแต่มุมมองและเนื้อหาประวัติศาสตร์ตามกระบวนความเป็นจริงทุกประการ

“เริ่มต้นเล่าเข้าสู่เรื่องด้วยการใช้วิธีเหมือนกับปู่คุยกับหลาน เล่าที่มาแต่ละตำนานความเป็นมาสู่กันฟัง และปิดท้ายด้วยว่าการจะนับถือท่านก็ควรนับถือที่ความดีของท่านให้มากกว่าที่กระแสสังคมพาไป และยังมีคำสอนท้ายเรื่องว่า ต้องตั้งมั่นอยู่บนพื้นฐานของความดี แล้วก็ขยันขันแข็งในการการประกอบสัมมาอาชีพด้วยท่านถึงจะช่วยเราอีกแรงหนึ่ง

“ผมมองว่าเรื่องเช่นนี้มันอยู่ที่ว่าเราต้องสื่อความหมายกับใครมากกว่า ถ้าเราจะสื่อกับผู้ใหญ่ก็ทำในรูปแบบหนังสือพระเล่าเรื่องที่มาตำนานหรือว่าเป็นลักษณะของวัตถุมงคล แต่อันนี้เราต้องการสื่อสารกับเด็กให้เด็กรู้ประวัติที่มา เด็กหลายๆ คนก็คงสงสัยเวลาดูทีวี ดูสื่อ แล้วอาจจะคิดตามได้ว่าจตุคามฯคืออะไร ทำไมคนถึงให้ความสนใจกันเต็มไปหมด เชื่อว่าเค้าก็อยากรู้ เราก็เลยทำสื่อขึ้นมาเพื่อซัปพอร์ตเด็กๆ เหล่านั้น ไม่ให้ไปหลงเชื่อในสิ่งที่งมงายอย่างเดียวว่ามีไว้กับตัวแล้วเราจะร่ำรวยเท่านั้นโดยไม่ทำอะไรเลย เราต้องการอยากจะตอบเด็กว่าอยากให้ยึดถือความดีงามของท่านเป็นแบบอย่าง และก่อนที่จะร่ำรวยได้ก็ต้องขยันขันแข็งทำงานทำการด้วย แล้วตั้งมั่นทำในสิ่งที่ดี” ตูนกล่าว

ทางด้านนักวาดการ์ตูนเสริมขึ้นด้วยว่า รู้สึกกังวลว่าอาจจะทำให้เนื้อเรื่องมันบิดเบือนหรือเปล่า กลัวว่ามันจะเป็นการสร้างความงมงายให้คนอื่นหรือไม่ ถ้ามองแค่แป๊บเดียวอาจจะเป็นเช่นนั้น ตรงนี้ก็เครียดพอสมควรก็พยายามปรึกษากันหลายๆ ฝ่าย จริงๆ แล้วอยากให้ทุกคนได้ทดลองอ่านกันมากกว่าก่อนตัดสินใจ

“โดยส่วนตัวเวลาเขียนสตอรี่บอร์ดผมจะมีหลักของผมอยู่อย่างหนึ่งว่า ผมจะทำอย่างไรก็ได้ให้ผู้อ่านรู้สึกว่ามันง่าย มุมมองจะต้องไม่ยาก คนดูแล้วเคลียร์อ่านจบรวดเดียวได้เลย ไม่ต้องมาเปิดย้อนแล้วถามว่ามันคืออะไร” ปูกล่าว

ตอบรับกระแสสังคม

“คิดว่าต้องมีคนมองว่าเราจับทางตลาดเอาประเด็นที่เป็นกระแสสังคมมาทำ ตอนนี้จตุคามฯดังก็ทำจตุคามฯ ต้องบอกตามตรงว่า ตลาดก็มีส่วนหนึ่ง ถ้าเราทำการ์ตูนโดยที่เลือกเรื่องที่ตัวเองอยากทำเท่านั้นโดยไม่สนใจใดๆทั้งสิ้นเลย แล้วมันไม่มีกระแสตอบรับมาก็คงไม่สามารถทำเล่มต่อๆ ไปได้ ถ้าทำไปแล้วไม่มีคนอ่าน ไม่มีคนซื้อ

“เราต้องคำนึงถึงการตลาดด้วยว่า อยากทำให้ใคร คนเขาสนใจเรื่องอะไร ต้องไม่เอาแต่ใจตนเองฝ่ายเดียว ทำในสิ่งที่คนอยากอ่าน เราคิดว่าเราเป็นคนอ่าน เราอยากอ่านเรื่องอะไร เราสนใจเรื่องอะไร เราก็มาคุยกันหลายๆ คน สภาวะประเทศ สังคม หรือว่าตอนนี้เค้าสนใจเรื่องอะไรกันอยู่ มันสามารถนำมาทำเป็นการ์ตูนได้ไหม ถ้าทำได้และเป็นที่สนใจก็ดี มันอยู่ระหว่าง Commercial กับ Art ไม่ใช่อาร์ตเพียวๆ อย่างเดียวถึงจะอยู่รอดในตลาดการ์ตูน แต่เราก็ไม่ได้ยึดหลักค้าขายอย่างเดียวเราก็คิดเสมอว่าถ้าเราต้องหยิบเงินซื้อหนังสือเล่มหนึ่งเราจะได้อะไรกลับมาบ้าง” ตูนกล่าว

ตูนยังเล่าให้ฟังต่อไปอีกว่า ส่วนตัวแล้วนับถือองค์จตุคามฯ เหมือนกัน แต่ไม่ได้คิดว่าจำเป็นต้องเก็บสะสมไว้ทุกรุ่นทุกองค์หรือว่าเล่นตามความนิยมที่ออกมา เชื่อว่าคนมีสิ่งยึดถือยึดเหนี่ยวจิตใจเป็นสิ่งที่ดีจะเป็นองค์จตุคามฯ เป็นอะไรก็ได้ ทำให้เรามีลายมีแนวทางที่จะดำเนินชีวิตต่อไป

“อย่างน้อยเราทำความผิดเราก็รู้สึกความเกรงกลัวต่อบาป มีไว้เป็นสิ่งที่ดีแต่ต้องไม่งมงายจนเกินไป ตอนนี้บางทีมันก็เกินไปเหมือนกันนะที่เราเห็นออกมาหลายๆ อย่างในสังคมจากที่กระแสตอบรับมากๆ ตอนนี้ก็เริ่มแปรผกผันเป็นอีกอย่างเพราะเริ่มมีคนต่อต้าน อะไรที่มันมากเกินไปน้อยเกินไปมันไม่ดีเรื่องที่ฮอตแค่ไหนก็ตาม”

ภารกิจพิชิตใจเด็ก

สีสันของการ์ตูนเล่มนี้คือการย่อยเนื้อหาที่มันอาจจะยากๆ ให้มันง่ายลง เหมือนแบบเอายาขมมาเคลือบลูกกวาดมาเคลือบน้ำตาล แต่ว่าเป็นของหวานที่ไม่เป็นพิษเป็นภัยสามารถทำให้เด็กรับเข้าไปได้และได้รับประโยชน์จากยาด้วย ซึ่งจุดนี้อาจจะเป็นบันไดในการต่อยอดให้เด็กๆ กลายเป็นนักอ่านในอนาคต

“เมื่อเด็กๆ อ่านการ์ตูนเรื่องนี้เสร็จแล้วเขาอาจอยากหาหนังสือจริงๆ มาอ่านว่าเป็นอย่างไรต่อไป มันก็ปลูกฝังการรักการอ่านได้ในเบื้องต้น แล้วก็มันเข้าใจง่าย บางคนที่ไม่มีเวลาอ่านหนังสือเยอะหรือว่าผู้ใหญ่ก็ตาม ไม่ว่าจะเป็นคุณพ่อ คุณแม่ พี่ซื้อให้ลูกอ่านตัวเองก็อ่านได้ ไม่ได้เฉพาะเจาะจงกับเด็กเท่านั้น

“อย่าไปคิดว่าเรื่องราวจะดูหนักเกินไปสำหรับเด็กหากยังไม่ได้ทดลองอ่าน เพราะเราทำออกมาให้เป็นหนังสืออ่านเพลินๆ ได้ มีรูปการ์ตูนประกอบทุกหน้า เชื่อว่าอ่านหนังเรียนยังยากกว่าเล่มนี้เยอะ มันเหมือนให้เด็กๆ ซึมซับเข้าไปโดยไม่รู้ตัว เหมือนอ่านการ์ตูนไปเรื่อยๆ แต่ในความเป็นจริงได้ความรู้ และแง่คิด สุดท้ายจบด้วยคติสอนใจเล็กๆ น้อยๆ" ปูเล่าให้ฟัง

มาตรฐานการ์ตูนไทย

ถ้าจะย้อนกลับไปสมัยยังเด็ก วงการการ์ตูนบ้านเราได้รับอิทธิพลจากการ์ตูนญี่ปุ่นเต็มร้อย น้อยคนนักที่จะหันมาให้ความสนใจกับการ์ตูนที่มีเนื้อหา และกระบวนการผลิตอย่างไทยแท้ๆ

“เราเป็นคนไทยก็ควรจะหาเอกลักษณ์เข้ามาผสมผสานในเนื้องานด้วย แต่ก็ไม่ได้ต่อต้านงานของต่างชาติ ถ้าถามผมว่ามีมุมมองในเรื่องการ์ตูนไทยอย่างไร การ์ตูนญี่ปุ่นอย่างไร ต้องบอกว่าถ้าเรื่องคุณภาพภาพวาดยังมีอะไรหลายอย่างที่เราอาจจะยังสู้เค้าไม่ได้แน่นอน เนื่องจากเขามีการเริ่มต้นที่ยาวนานกว่าเรามาก” ปูกล่าว

ตูนช่วยอธิบายให้ฟังว่า เป็นเพราะญี่ปุ่นเขาทำกันเป็นอุตสาหกรรมไม่ต่างจากที่เราทำหนังทำละครโทรทัศน์ การ์ตูนของเขาไม่ใช่สื่อสำหรับเด็ก แต่เป็นสื่อสำหรับทุกคนในประเทศ มีบริษัทเป็นตึกใหญ่ๆ แบบว่าใจกลางโตเกียวเลย คนญี่ปุ่นขึ้นรถไฟฟ้าไม่ว่าจะเป็นคนทำงาน คนแก่อ่านการ์ตูนกันหมด แต่ว่าบ้านเราอาจจะมองว่าการ์ตูนเป็นเรื่องสำหรับเด็กเท่านั้น ค่อนข้างจะจำกัดหน่อยซึ่งทำให้ตลาดการ์ตูนไม่เจริญเติบโตไปไกลเท่าที่ควร ซึ่งก็มองว่าจะเป็นไปในทางที่ดีขึ้นเรื่อยๆ

“สำหรับการ์ตูนจตุคามฯเล่มนี้ ส่วนตัวคิดว่าอยากให้ทุกคนได้อ่านกัน ไม่ได้คาดหวังกับยอดขายหรือว่าจะต้องได้รับการตอบรับดีขนาดไหน คิดว่าน่าจะเป็นที่สนใจ เพราะเราพยายามกันทุกฝ่ายไม่ใช่ผมกับปูเท่านั้น เนื่องจากมันยังใหม่ หนึ่งคือเป็นเรื่องที่ทุกคนสนใจ สองไม่เคยมีใครทำเป็นการ์ตูน มันเป็นอะไรที่แปลกใหม่บนแผงหนังสือซึ่งน่าจะให้อะไรดีๆ กับคนอ่านได้ และยังบ่งบอกเป็นความก้าวหน้าของการ์ตูนไทยได้ด้วย

“ราคาเล่มละ 129 บาท อาจจะเป็นหนังสือการ์ตูนที่ผู้ปกครองต้องซื้อให้ลูกอ่าน มากกว่าที่เด็กจะเดินมาซื้อเอง เพราะว่าถ้าเทียบกับการ์ตูนเล่มละ 45 บาท ก็อาจจะแพงหน่อย แต่ว่าเราต้องดูหลายๆอย่าง คือการ์ตูนแบบนี้เราก็จะมีตลาดการ์ตูนแบบนี้วางขายตามแผงหนังสือการ์ตูนทั่วไป เรื่องของคุณภาพกระดาษเรื่องของการระดมความคิดทำงาน ค่าลิขสิทธิ์อะไรหลายๆอย่าง พี่ว่ามันอยู่ในราคาที่เหมาะสม

“ทางเราตั้งใจขายหนังสือเล่มนี้ในชั้นเทียบกับพ็อกเกตบุ๊กเลย ถ้าอยากให้ลูกหลานอ่านการ์ตูนที่สนุกแล้วมีประโยชน์ด้วยก็อยากให้อ่านการ์ตูนไทยในส่วนนี้ เพราะมันไม่มีพิษมีภัยแน่นอน และเชื่อว่าราคานี้คุ้มเหมือนซื้อหนังสือเก็บไว้เล่มหนึ่ง หนังสือการ์ตูนเล่มนี้มีคุณภาพรับรองว่าเราตั้งใจทำออกมาดี พิมพ์ด้วยกระดาษปอนด์อย่างดี มีหน้าสี่สี มีสปอตยูวี เหมือนหนังสือพ็อกเกตบุ๊กทั่วไป แล้วสามารถเก็บได้ยาวนานกว่าหนังสือการ์ตูนธรรมดา เอามาอ่านได้ตลอดมันไม่จำกัดด้วยเงื่อนไขของเวลา” ตูนกล่าวทิ้งท้าย

แล้วพบกับจตุคามฯฉบับการ์ตูนของสำนักพิมพ์บูรพัฒน์ได้ในงานเทศกาลหนังสือเด็ก ครั้งที่ 5 ที่กำลังจะมาถึงในวันที่ 25 - 29 กรกฎาคม นี้ ณ ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์

อย่าคิดว่านี่เป็นการโฆษณาหนังสือ แต่อยากให้มองว่าเป็นปรากฏการณ์ในการสร้างนักอ่านหน้าใหม่ในภาวะที่เด็กไทยอ่านหนังสือเฉลี่ยปีละแค่ 8 บรรทัด แต่กลับเล่นอินเทอร์เน็ตวันละกว่า 3-5 ชั่วโมงต่อวัน

**************

เรื่อง – นาตยา บุบผามาศ