เอพี - แอนโทนี บลิงเคน รัฐมนตรีต่างประเทศของสหรัฐฯ กล่าวกับบรรดาผู้นำประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ว่าสหรัฐฯ มีความวิตกกังวลเกี่ยวกับกิจกรรมอันตรายและผิดกฎหมายที่เพิ่มขึ้นของจีนในทะเลจีนใต้ ระหว่างการประชุมสุดยอดประจำปี และให้คำมั่นว่าสหรัฐฯ จะยังคงรักษาเสรีภาพในการเดินเรือในเส้นทางการค้าทางทะเลที่สำคัญแห่งนี้ต่อไป
ความคิดเห็นของเขาในที่ประชุมร่วมกับสมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (อาเซียน) เรียกเสียงประณามอย่างรวดเร็วจากปักกิ่ง ที่กล่าวโทษสหรัฐฯ และกองกำลังทหารอื่นๆ จากนอกภูมิภาคสำหรับความไม่มั่นคงในเส้นทางน้ำดังกล่าว ที่ปักกิ่งอ้างสิทธิเกือบทั้งหมด
จีนอ้างสิทธิทับซ้อนกับประเทศสมาชิกอาเซียนคือเวียดนาม ฟิลิปปินส์ มาเลเซีย และบรูไน รวมถึงไต้หวัน ราว 1 ใน 3 ของการค้าโลกดำเนินการผ่านทะเลแห่งนี้ ที่อุดมด้วยแหล่งปลา ก๊าซ และน้ำมัน การเผชิญหน้าอย่างรุนแรงระหว่างจีนกับฟิลิปปินส์และเวียดนามในช่วงไม่นานนี้ ทำให้เกิดความกังวลว่าการกระทำที่ก้าวร้าวมากขึ้นของจีนในทะเลจีนใต้อาจกลายเป็นความขัดแย้งเต็มรูปแบบ
ปักกิ่งปฏิเสธที่จะยอมรับคำตัดสินอนุญาโตตุลาการระหว่างประเทศในปี 2559 ที่ระบุว่าการอ้างสิทธิในดินแดนอย่างกว้างขวางของจีนเป็นโมฆะ
“เรากังวลเป็นอย่างมากเกี่ยวกับกิจกรรมที่อันตรายและผิดกฎหมายมากขึ้นเรื่อยๆ ของจีนในทะเลจีนใต้ ที่ทำให้ผู้คนได้รับบาดเจ็บ ทำอันตรายกับเรือของประเทศในอาเซียน และขัดแย้งกับคำมั่นสัญญาในการแก้ไขข้อพิพาทอย่างสันติ” บลิงเคน ที่เข้าประชุมสุดยอดสหรัฐฯ-อาเซียน แทนประธานาธิบดีโจ ไบเดน กล่าว
“สหรัฐฯ จะยังคงสนับสนุนเสรีภาพในการเดินเรือ และเสรีภาพในการบินเหนือน่านน้ำในภูมิภาคอินโดแปซิฟิกต่อไป” บลิงเคนระบุ
สหรัฐฯ ไม่ได้อ้างสิทธิในทะเลจีนใต้ แต่ส่งเรือรบและเครื่องบินขับไล่ลาดตระเวนในน่านน้ำดังกล่าวเพื่อท้าทายการอ้างสิทธิของจีน
ในปักกิ่ง โฆษกกระทรวงการต่างประเทศกล่าวว่า สหรัฐฯ และกองกำลังอื่นๆ จากนอกภูมิภาคเป็นสาเหตุหลักของความไม่มั่นคงในทะเลจีนใต้
“การเคลื่อนกำลังพลและกิจกรรมในทะเลจีนใต้ของสหรัฐฯ และประเทศนอกภูมิภาคอื่นๆ ก่อให้เกิดการเผชิญหน้าและความตึงเครียด เป็นสาเหตุหลักของความไม่มั่นคงต่อสันติภาพและเสถียรภาพในทะเลจีนใต้” เหมา หนิง โฆษกกระทรวงการต่างประเทศของจีน กล่าว
เรือจีนและฟิลิปปินส์ปะทะกันหลายครั้งในปีนี้ และเวียดนามกล่าวเมื่อสัปดาห์ก่อนว่ากองกำลังของจีนโจมตีชาวประมงในทะเลที่เป็นข้อพิพาท จีนยังส่งเรือลาดตระเวนไปยังพื้นที่ที่อินโดนีเซียและมาเลเซียอ้างว่าเป็นเขตเศรษฐกิจจำเพาะ
สหรัฐฯ เตือนหลายครั้งว่าสหรัฐฯ มีพันธะที่จะต้องปกป้องฟิลิปปินส์ ที่เป็นพันธมิตรตามสนธิสัญญาที่เก่าแก่ที่สุดในเอเชีย หากกองกำลัง เรือ หรือเครื่องบินของฟิลิปปินส์ถูกโจมตีด้วยอาวุธ รวมถึงในะเลจีนใต้
ประธานาธิบดีเฟอร์ดินานด์ มาร์กอส จูเนียร์ ของฟิลิปปินส์ได้ร้องเรียนต่อบรรดาผู้นำการประชุมสุดยอดว่า ประเทศของเขายังคงตกอยู่ภายใต้การคุกคามและการข่มขู่ จากการกระทำของจีน ซึ่งเขากล่าวว่าการกระทำดังกล่าวละเมิดกฎหมายระหว่างประเทศ เขายังเรียกร้องให้อาเซียน-จีน เร่งดำเนินการเจรจาเกี่ยวกับแนวทางปฏิบัติเพื่อกำกับควบคุมทะเลจีนใต้ เจ้าหน้าที่ได้ตกลงที่จะพยายามทำให้เสร็จภายในปี 2569 แต่การหารือถูกขัดขวางโดยปัญหาที่คลุมเครือ รวมถึงการเห็นต่างเกี่ยวกับว่าข้อตกลงควรมีผลผูกพันหรือไม่
อาเซียนได้ดำเนินการอย่างระมัดระวังในข้อพิพาททางทะเลกับจีน ที่เป็นพันธมิตรทางการค้ารายใหญ่ที่สุดและเป็นผู้ลงทุนรายใหญ่เป็นอันดับ 3 ของอาเซียน โดยไม่ได้ทำให้ความสัมพันธ์ทางการค้าเสียหาย โดยทั้งสองฝ่ายมุ่งเน้นที่การขยายเขตการค้าเสรีที่ครอบคลุมตลาดที่มีประชากร 2,000 ล้านคน
อันโตนิโอ กูเตอร์เรส เลขาธิการสหประชาชาติ ที่จัดการประชุมแยกต่างหากกับผู้นำอาเซียน ได้แสดงความกังวลต่อวิกฤตที่เลวร้ายลงในพม่า และเรียกร้องให้อาเซียนให้ความร่วมมือกับผู้แทนพิเศษของสหประชาชาติ เพื่อหาทางแก้ไข เขากล่าวว่าประชากรพม่า 1 ใน 3 ต้องการความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรมเป็นอย่างยิ่ง โดยมีผู้พลัดถิ่นเกือบ 3.5 ล้านคนเนื่องจากสงครามกลางเมือง นับตั้งแต่กองทัพโค่นล้มรัฐบาลที่มาจาการเลือกตั้งในปี 2564 และปฏิเสธที่จะปฏิบัติตามแผนสันติภาพของอาเซียน.