ท่ามกลางวิกฤตขยะล้นโลก เมืองเล็ก ๆ บนเกาะชิโกกุของญี่ปุ่น ชื่อว่า คามิคัตสึ (Kamikatsu) กลับเลือกเดินเส้นทางตรงกันข้าม พร้อมประกาศเจตนารมณ์อันแน่วแน่ในการเป็น “เมืองไร้ขยะ (Zero Waste Town)” เมืองแรกของญี่ปุ่น
ปัจจุบัน เมืองคามิคัตสึ จังหวัดโทคุชิมะ เมืองเล็ก ๆ กลางหุบเขาเขียวขจี ที่มีประชากรราว 1,500 คน นำขยะกว่า 80% กลับมารีไซเคิล หนึ่งในไม่กี่แห่งบนโลกที่สามารถดำเนินนโยบายสิ่งแวดล้อมอย่างเข้มข้น จนเป็นวิถีแห่งความยั่งยืนแบบอย่างของโลก
จากการเผา สู่การแยก
ย้อนกลับไปเมื่อหลายสิบปีก่อน คามิคัตสึเผชิญปัญหาจากการกำจัดขยะด้วยเตาเผา ทำให้เกิดมลพิษและค่าใช้จ่ายสูง ภาครัฐและชุมชนจึงร่วมกันคิดหาทางออกด้วยการตั้งเป้าหมาย Zero Waste และยกเลิกการเผาขยะทั้งหมด หันมาใช้วิธีคัดแยกขยะมากถึง 45 ประเภท ซึ่งรวมถึงประเภทที่หลายเมืองไม่คัดแยก เช่น หลอดไฟ เสื้อผ้า โลหะชนิดต่าง ๆ
ความร่วมมือของชุมชนคือหัวใจสำคัญ
ในคามิคัตสึ ประชาชนต้องนำขยะไปที่สถานีแยกขยะด้วยตนเอง ซึ่งช่วยสร้างความเข้าใจและรับผิดชอบต่อการบริโภคและการทิ้งของตนเอง กระบวนการนี้ไม่เพียงช่วยลดปริมาณขยะที่ต้องกำจัด แต่ยังสร้างวัฒนธรรมใหม่ที่เคารพทรัพยากร และมองขยะเป็น “ทรัพยากรที่ยังมีค่า”
Zero Waste ไม่ใช่เรื่องไกลตัว
ที่สถานีรีไซเคิล มี Reuse Shop ให้ประชาชนมาหยิบของใช้ที่ผู้อื่นไม่ต้องการแบบไม่เสียค่าใช้จ่าย อีกทั้งยังมี Zero Waste Center ศูนย์การเรียนรู้และโรงแรมที่ออกแบบอย่างยั่งยืน สำหรับคนที่ต้องการมาเรียนรู้แนวคิดเมืองไร้ขยะแบบใกล้ชิด
จากเมืองเล็ก สู่แรงบันดาลใจใหญ่
แม้คามิคัตสึจะมีประชากรเพียงราว 1,500 คน แต่วิถีชีวิตที่พวกเขาร่วมกันสร้างขึ้น กำลังเป็นแรงบันดาลใจให้กับเมืองต่าง ๆ ทั่วโลก รวมถึงหลายพื้นที่ในประเทศไทยที่เริ่มให้ความสำคัญกับการแยกขยะ การลดการใช้พลาสติก และการรีไซเคิลอย่างจริงจัง
บทเรียนจากคามิคัตสึ
•เมืองไร้ขยะไม่ได้เกิดจากเทคโนโลยีล้ำหน้าเพียงอย่างเดียว แต่เกิดจากความร่วมมือ ความเข้าใจ และการลงมือทำของทุกคนในชุมชน
•การจัดการขยะเป็นเรื่องของวัฒนธรรม ไม่ใช่แค่หน้าที่ของรัฐ
•การเปลี่ยนแปลงเริ่มต้นจากเรื่องเล็ก ๆ ในชีวิตประจำวัน เช่น การพกถุงผ้า ใช้ของซ้ำ และคัดแยกขยะอย่างถูกต้อง
เมืองไร้ขยะในบริบทไทย...เป็นไปได้ไหม?
คำตอบคือ เป็นไปได้ หากมีการออกแบบระบบการจัดการที่เหมาะสม สื่อสารให้ประชาชนเข้าใจบทบาทของตนเอง และสร้างแรงจูงใจอย่างต่อเนื่อง หลายชุมชนในประเทศไทยเริ่มมีโมเดล ชุมชนปลอดขยะ หรือ ธนาคารขยะ ที่เป็นก้าวแรกสู่ความยั่งยืน
เมืองไร้ขยะจึงไม่ใช่เพียงอุดมคติ แต่คือเป้าหมายที่จับต้องได้ หากคนในครอบครัว ชุมชน เมืองร่วมกันเปลี่ยนมุมมองจาก “ขยะ” เป็น “โอกาส”
