ในบรรดาพืชสมุนไพรที่มีอยู่มากมายนั้น มีพืชสมุนไพรอยู่ 2 ชนิดที่สัตว์เลี้ยง เช่น แมว เมื่อรับประทานเข้าไปแล้วมีผลต่อพฤติกรรมของน้องแมว ได้แก่ "กัญชาแมว" (Catnip) ที่คนรักแมวรู้จักหรืออาจจะเคยใช้กันบ้างแล้ว
พืชสมุนไพรอีกชนิดหนึ่งคือ "ตำแยแมว" (Acalypha indica) ซึ่งมีคุณสมบัติคล้ายคลึงากับกัญชาแมวคือช่วยกระตุ้นความรู้สึกพิเศษ ทำให้น้องแมวรู้สึก “เคลิ้ม” บรรเทาความเครียดได้ แม้จะมีคุณสมบัติที่คล้ายคลึงกันแต่สมุนไพรทั้งสองชนิดนี้มีความแตกต่างที่สำคัญอยู่หลายประการ
รศ.สพ.ญ.ดร.อุตรา จามีกร ภาควิชาสัตวบาล คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ ได้ให้ความรู้รวมทั้งไขข้อข้องใจเกี่ยวกับ “กัญชาแมว”และ”ตำแยแมว” เพื่อการนำมาใช้ให้เหมาะสมและปลอดภัยต่อสัตว์เลี้ยงแสนรัก “กัญชาแมว” หรือที่รู้จักในชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Nepeta cataria เป็นพืชในตระกูลมิ้นต์ที่มีชื่อว่า Catmint กัญชาแมวไม่เกี่ยวข้องกับกัญชาแต่อย่างใด ส่วน“ตำแยแมว” เป็นพืชที่มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Acalypha indica L. จัดอยู่ในวงศ์ยางพารา (EUPHORBIACEAE) พบได้ในเขตร้อนและมีการกระจายพันธุ์อย่างแพร่หลายในหลายประเทศ รวมถึงประเทศไทย
รศ.สพ.ญ.ดร.อุตราอธิบายว่า กัญชาแมวและตำแยแมวมีกลิ่นที่ดึงดูดเหล่าแมวเหมียว ซึ่งเป็น กลิ่นของสารในกลุ่มอิริดอยด์ (iridoid) โดยพืชสมุนไพรทั้งสองชนิดจะปล่อยสาร “Nepetalactone” ออกมา เมื่อแมวได้กลิ่นสารดังกล่าวจะเข้าไปเลียและถูไถ โดยตำแยแมวมีการระเหยของกลิ่นบริเวณราก แต่แมวบางตัวก็ชอบที่จะกินหรือเล่นกับใบ ส่วนกัญชาแมว จะมีกลิ่นบริเวณใบ ซึ่งมักถูกนำมาสกัดเป็นน้ำมันหรือใส่ไว้ในของเล่นแมว
สาร “Nepetalactone” จะออกฤทธิ์ได้ดีโดยเฉพาะกับสัตว์ตระกูลแมว เพราะเป็นสารออกฤทธิ์คล้ายฟีโรโมนซึ่งเป็นกลิ่นเฉพาะตัวที่แมวผลิตออกมา ทำให้เจ้าแมวเหมียวสดชื่น มีอาการเคลิ้ม มีความสุขเมื่อสูดดมหรือกัดกินเข้าไป อย่างไรก็ตาม สารชนิดนี้มีความปลอดภัยสำหรับแมว เพราะมีฤทธิ์นานประมาณ 10-15 นาทีเท่านั้น
คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับ “กัญชาแมว” และ “ตำแยแมว”
๐ กัญชาแมวและตำแยแมวเป็นสารเสพติดหรือไม่?
แม้จะมีผลทำให้แมวเคลิ้ม แต่ไม่ใช่สารเสพติดอย่างที่หลายคนเข้าใจ เป็นเพียงสารที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาท ทำให้มีความสุขชั่วขณะเท่านั้น และไม่เป็นอันตรายต่อแมว
๐ แมวทุกตัวจะมีปฏิกิริยาต่อกัญชาแมวและตำแยแมวเหมือนกันหรือไม่?
ไม่จำเป็น แมวแต่ละตัวอาจมีปฏิกิริยาแตกต่างกันไป บางตัวอาจชอบมาก บางตัวอาจไม่สนใจเลย และบางตัวอาจแพ้ได้ ควรสังเกตอาการเวลาให้แมวสัมผัสกับกัญชาแมวหรือตำแยแมว
๐ ใช้กัญชาแมวหรือตำแยแมวบ่อยเกินไปจะเป็นอันตรายหรือไม่?
หากใช้ในปริมาณที่เหมาะสมก็ไม่เป็นอันตราย และไม่ควรใช้บ่อยจนเกินไป เพราะอาจทำให้แมวติดและไม่สนใจอย่างอื่นได้ ควรใช้เป็นครั้งคราวก็เพียงพอแล้ว
รศ.สพ.ญ.ดร.อุตรากล่าวย้ำว่า กัญชาแมวและตำแยแมว แม้จะมีผลต่อแมวคล้ายกัน แต่เป็นพืชคนละชนิดกัน สารในพืชทั้งสองชนิดมีความปลอดภัยสูงสำหรับแมว อย่างไรก็ตาม เจ้าของควรติดตามดูอาการแพ้หรือปฏิกิริยาที่ไม่พึงประสงค์จากแมวเมื่อได้รับสารเหล่านี้ การเข้าใจความแตกต่างและการใช้งานที่ถูกต้องจะช่วยให้แมวมีความสุขและสุขภาพดีได้
