ปัญหา “สารตกค้างในผักและผลไม้” เป็นภัยใกล้ตัวในชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะสารเคมีที่รู้จักกันในนามของ “ยาฆ่าแมลง” และ “ยาฆ่าหญ้า” สารทั้งสองประเภทนี้จัดเป็นสารเคมีกำจัดศัตรูพืชซึ่งเป็นสารที่มีการใช้ในภาคเกษตรกรรมเพื่อกำจัดสิ่งมีชีวิตอื่นที่เป็นอันตรายหรือก่อความเสียหายต่อผลผลิตทางการเกษตร เช่น แมลง วัชพืช หนู สัตว์แทะ หอย และปู เป็นต้น นอกจากยาฆ่าแมลงและยาฆ่าหญ้าแล้วยังมีสารเคมีอีกหลายชนิดที่ถูกนำมาใช้เพื่อกำจัดศัตรูพืช โดยสามารถแบ่งสารเคมีเหล่านี้ตามชนิดของสิ่งมีชีวิตที่ต้องการควบคุมหรือกำจัด ดังตารางนี้
สารเคมีดังกล่าวนอกจากจะมีประโยชน์ต่อทางเกษตรกรรมแล้ว แต่ในอีกแง่มุมหนึ่งก็เป็นสารเคมีอันตรายที่มีผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชนทั้งเกษตรกรและผู้บริโภค หากสัมผัส สูดดม หรือรับประทานเข้าสู่ร่างกาย โดยสารบางชนิดก่อให้เกิดพิษเฉียบพลันและพิษเรื้อรัง “พิษเฉียบพลันที่พบบ่อย” ได้แก่ ก่อให้เกิดการระคายเคืองต่อระบบทางเดินหายใจ ระบบทางเดินอาหาร ระบบประสาทและกล้ามเนื้อ เป็นต้น ส่วน“พิษเรื้อรัง” ได้แก่ ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรม ก่อมะเร็ง และก่อให้เกิดความพิการแก่ทารก เป็นต้น
ผลกระทบเหล่านี้นำไปสู่การยกเลิกการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชบางชนิดในหลายประเทศทั่วโลก เช่น การยกเลิกการใช้พาราควอตในประเทศในสหภาพยุโรป กัมพูชา จีน คูเวต ลาว เกาหลีใต้ ศรัลังกา ซีเรีย สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ และเวียดนาม เป็นต้น สำหรับในประเทศไทยมีความพยายามยกเลิกการใช้พาราควอต ไกลโฟเซต และคลอร์ไพริฟอส เนื่องจากสารดังกล่าวเป็นสารเคมีอันตรายสะสมที่ก่อให้เกิดโรคต่างๆ เช่น โรคไต โรคมะเร็ง โรคตับ รวมทั้งส่งผลต่อความผิดปกติเกี่ยวกับต่อมไร้ท่อ และพัฒนาการทางสมองของเด็ก เป็นต้น
แต่ระหว่างนี้การป้องกันตนเองเพื่อให้เกิดความปลอดภัยในการบริโภคผลิตผลทางการเกษตรจึงจำเป็น เพื่อลดปริมาณสารเคมีตกค้าง เป็นการ“ลดความเสี่ยง”ก่อนที่จะบริโภค ซึ่งทำได้โดย “การล้าง” พืชผักผลไม้ให้สะอาดก่อนนำไปรับประทานหรือประกอบอาหาร โดยมี 10 วิธีล้างที่นำไปใช้ได้ตามตารางด้านล่างนี้
ทั้งนี้ เครือข่ายเตือนภัยสารเคมีกำจัดศัตรูพืช หรือไทยแพน (Thai-PAN) เปิดเผยผลการตรวจสารเคมีกำจัดศัตรูพืชตกค้างในผักและผลไม้ ประจำปี 2562 เมื่อปลายเดือนมิถุนายนที่ผ่านมา พบว่าผักผลไม้ในห้างค้าปลีกมีสารพิษตกค้างเกินมาตรฐานมากกว่าตลาดสด โดยพบมากถึง 44% (พบ 52 ตัวอย่างจาก 118 ตัวอย่าง) ขณะที่ในตลาดสดพบ 39% (66 จาก 168 ตัวอย่าง) สำหรับผักที่พบสารเคมีตกค้างเกินมาตรฐานในตัวอย่างมากที่สุดคือกวางตุ้ง รองลงมาคือคะน้า กะเพรา ผักชี พริก กะหล่ำดอก และผักชี ตามลำดับ นอกจากนี้ ยังพบสารเคมีตกค้างในผักผลไม้ที่ได้รับการรับรองมาตรฐานเกษตรอินทรีย์ของรัฐ “Organic Thailand” ดังนั้น จึงจำเป็นอย่างมากที่จะต้องลดความเสี่ยงในการรับประทานด้วยการล้างอย่างถูกต้อง
ที่มา - บทความเผยแพร่ความรู้สู่ประชาชน โดย - ศาสตราจารย์ ดร. ภญ. ลีณา สุนทรสุข ภาควิชาเภสัชเคมี คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
เว็บไซต์เครือข่ายเตือนภัยสารเคมีกำจัดศัตรูพืช หรือไทยแพน (Thai-PAN)
