พูดถึงเทรนด์ หรือแนวโน้มการออกแบบของสถาปัตยกรรมยุคใหม่ ผมอยากให้รักษ์โลกมากขึ้น เพื่อให้บ้านเมืองเกิดความยั่งยืน ประเทศไทยที่อยู่ยั่งยืนมายาวนาน เพราะเรามีทรัพยากรมากมาย อย่างป่าไม้ที่หมดไปมากแล้วก็ยังไม่สายเกินไปสำหรับความร่วมมือที่จริงจังในการอนุรักษ์ แม้กระทั่งการปลูกป่าให้เติบโตเพราะบ้านเราอยู่ในเขตร้อนฝนตกมาก
สำหรับสถาปนิกไทย ผู้ออกแบบอาคารในขณะนี้ได้มีแนวทางร่วมกันเพื่อใช้วัสดุสิ้นเปลืองที่หมดไปให้น้อยลง เพื่อให้ไม่ไปรบกวนธรรมชาติมากนัก เช่น การเลือกใช้วัสดุทดแทน
ที่เราต้องมารักษ์โลกมากขึ้นเพื่ออะไร? เพราะทุกวันนี้ทุกคนล้วนแต่เข้ามาฉกฉวยประโยชน์จากธรรมชาติ ยิ่งคนรวยมากก็ยิ่งมีโอกาสทำลายธรรมชาติมาก นี่ยังไม่รวมคนรวยที่พวกเขาชอบแข่งกันรวย บ้านสร้างใหญ่โต ทำด้วยไม้สักทั้งหลังยังไม่พอ ปะหิน ทาทองเข้าไปอีก ซึ่งอาจจะไม่คำนึงว่าเป็นการใช้เงินที่มีส่วนสร้างผลกระทบต่อทรัพยากร เป็นแนวทางที่ไม่รักษ์โลก
แน่นอนว่าใส่แหวนเพชรย่อมสวยกว่าแหวนธรรมดา แต่อาคาร บ้านเรือนธรรมดาสามารถทำให้สวยงามได้ สถาปัตยกรรมที่มีคุณค่าควรตั้งอยู่ที่การใช้สอยพื้นที่ ตามสภาพของมัน ดังนั้น แนวโน้มของสถาปัตยกรรมที่อยากให้เป็น ควรคำนึงถึงทรัพยากรธรรมชาติจริงๆ ไม่ใช่เป็นวาทกรรม
แบบอย่างความเจริญของโลกตะวันตก จีน หรือดูไบ ซึ่งมีการใช้พลังงานมาก ใช้วัสดุสิ้นเปลีองสูง อย่างดูไบเขาต้องการให้เป็นเมืองชั้นนำที่มีความก้าวหน้า เป็นศูนย์กลาง ส่วนบ้านเราถ้าจะเลือกทางที่มีความสุข ก็ควรแข็งขันในระดับที่พอดีๆ เพื่อให้อยู่ร่วมกันได้ยั่งยืน
แนวทางนี้แสวงหา และสร้างสรรค์ได้ไม่ยาก เหมือนเราไปพักโรงแรม ก็สามารถพักแบบที่ไม่ต้องหรูหรามาก แต่ให้ความสงบสุข ชีวิตมีความสุขได้โดยไม่ต้องใช้ของแพง และยังช่วยลดการไปทำลายธรรมชาติอีกด้วย
ทิศทางสถานิกไทยที่บอกว่าใส่ใจถึงทรัพยากรธรรมชาติ เห็นได้จากการมีกรรมการสถาปนิกชุมชน เราเข้าไปร่วมมือกับชุมชนสร้างสวนสาธารณะ ให้ความรอบรู้การเลือกใช้วัสดุที่ไม่ไปรบกวนธรรมชาติ หรือการส่งเสริมที่มากขึ้น ซึ่งเห็นได้จากงานสถาปนิก 2557 ที่ได้ส่งเสริมให้มีการประหยัดใช้พลังงาน และทรัพยกรของชุมชน
"การอนุรักษ์อาคารสิ่งปลูกสร้างที่ควรเป็นประวัติศาสตร์ของชุมชน ผู้คนที่จะเปลี่ยนแปลงควรคำนึงไว้ให้มาก เพราะปัจจุบันความเป็นเนื้อเมืองหายไปมากแล้ว"
การเข้าถึงชุมชนนั้นจะเป็นแนวทางสนับสนุนที่ได้ผลดี ส่วนการเข้าทางวัดอาจจะยากลำบาก เพราะวัดหลายแห่งเห็นชอบกับแนวทางการพัฒนาวัดด้วยการสร้างตึก ศาลา อาคารใหม่ หรือแม้กระทั่งทำลานจอดรถเป็นคอนกรีต บางครั้งทำให้การทุบอาคารเก่าที่มีประวัติศาสตร์ความเป็นมาซึ่งควรจะเป็นเอกลักษณ์ที่ให้ผู้คนรุ่นปู่ รุ่นพ่อได้เล่าให้ลูกหลานฟัง ก็ขาดหายไป
การอนุรักษ์อาคารสิ่งปลูกสร้างที่ควรเป็นประวัติศาสตร์ของชุมชน ผู้คนที่จะเปลี่ยนแปลงควรคำนึงไว้ให้มาก เพราะปัจจุบันความเป็นเนื้อเมืองหายไปมากแล้ว เพราะเราคิดไปว่าของใหม่ดีกว่าของใหม่เสมอ
ทุกวันนี้ ถ้าบ้านเราไม่มีพระบรมมหาราชวัง กับวัดที่เก่าแก่ ก็คงไม่มีอะไรจะไปเล่า หรือมีอะไรดีให้เขาดู เนื้อเมืองที่เป็นประวัติศาสตร์ไทยอายุกว่า 200 ปีของกรุงรัตนโกสินทร์หาแทบไม่ได้ ซึ่งต่อไปก็อาจจะเหลือแค่เพียงตำนานเรื่องเล่าที่ไร้หลักฐาน
งานสถาปนิกปีนี้ จะเห็นว่าได้สร้างแนวคิดหลัก หรือ Theme ของการจัดงาน คือ แข่งขัน ... แบ่งปัน (Borderless) ถือเป็นความพยายามสะท้อนภาพให้กับองค์กร คนเกี่ยวข้องทุกฝ่าย รวมถึงทุกคนในสังคมไทยควรจะคำนึงการร่วมรักษาทรัพยากรธรรมชาติมากขึ้น
สมิตร โอบายะวาทย์
นายกสมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์
