“เสียงจากศิลป์” ความหมายที่แท้จริงของงานศิลปะ

การที่คนเราเชื่อว่า “ศิลปะ” เป็นสิ่งที่สูงส่งมาตลอด ทำให้ศิลปะอยู่ห่างจากผู้คน จริง ๆ แล้ว ศิลปะมันยากขนาดนั้นหรือเปล่า ถ้าวันหนึ่ง มีคนลุกขึ้นมาทำให้ศิลปะเป็นเรื่องสามัญและอยู่รอบ ๆ ตัวเรายังจะเรียกว่าเป็น “ศิลปะ” อีกหรือไม่ ร่วมหาคำตอบได้ใน “SOME ONE... หนึ่งในหลาย” เสาร์ที่ 7 มกราคมนี้

ความเข้าใจที่ว่า “ศิลปะ” เป็นสิ่งซับซ้อน ยากจะเข้าถึง เปรียบเหมือนหอคอยงาช้างที่ไกลตัวมาก ๆ ยังแฝงฝังในสังคมไทยมานาน แต่ในวันนี้ เราได้เห็นงานศิลปะตามท้องถนน กำแพง หรือแม้แต่การแสดงละคร การแสดงสด (Performance Art) ฯลฯ ที่ทุกคนสามารถสัมผัสร่วมกันได้ ตัวเชื่อมที่ทำเกิดการคลี่คลายนี้คืออะไร และสิ่งที่เกิดขึ้นยังเป็น “ศิลปะแท้” หรือไม่ เป็นเรื่องที่น่าจะติดตามไม่น้อย

มีศิลปินหลายคน ได้พยายามทำให้งานศิลปะเดินออกจากพิพิธภัณฑ์ หรือแกลเลอรี ไปสู่ชุมชน ลงถนน หรือพื้นที่สาธารณะ อย่างงานพ่นกำแพง ที่เรียกว่า Graffiti หรือ Street Art เพราะเห็นว่าเป็นงานศิลปะที่เข้าถึงคนได้มากกว่างานในห้องจัดแสดงโดยตรง

นอกจากเพื่อการเสพงานศิลปะได้ง่ายขึ้นแล้ว มีไม่น้อยที่ลดทอนองค์ประกอบต่าง ๆ ให้สะดวกทั้งคนเล่นและคนดู เช่น ละครโรงเล็ก ไม่ต้องใช้ระบบแสง สี เสียงใหญ่โต แต่ทว่า Touching อารมณ์คนดูได้มากกว่า ความเรียบง่าย เร็ว และเข้าถึง ของ “ศิลปิน” หลากหลายแนว ไม่เพียงทำลายกำแพงระหว่างศิลปะและผู้เสพงานเท่านั้น แต่ยังทะลุกรอบของคำจำกัดความที่ว่า “ศิลปะ” เป็นเพียงเรื่อง “ความงาม” เพราะคนเริ่มเข้าใจแล้วว่า งานศิลปะที่ดูไม่งาม ดูแล้วหดหู่ หรือไม่จรรโลงใจ ก็ยังสามารถเรียกสิ่งเหล่านี้ว่าเป็นงานศิลปะได้

เพราะศิลปะไม่ได้สร้างมาเพียงตอบสนองอารมณ์ของศิลปิน แต่ศิลปะยังสามารถรับใช้สังคม หรือสะท้อนสังคมในแต่ละยุคสมัย ในทุก ๆ พื้นที่ และกระตุ้นให้สังคมได้คิดเรื่องราวบางอย่างไปพร้อม ๆ กันได้อีกด้วย

งานศิลปะที่เคยถูกมองเป็นของสูงส่งเลอค่าและดูยาก มาวันนี้ ตัวศิลปินเองได้แนะนำให้ทุกคนลองสังเกตรอบ ๆ ตัว ว่าแท้จริงแล้วมันเต็มไปด้วยงานศิลปะ และไม่ได้ยากอย่างที่คิดกัน งานศิลปะ สามารถจะแทรกซึมเข้าไปอยู่ในชุมชนได้ งานศิลปะเข้าไปแสดงตามร้านรวงเล็ก ๆ บนรถเมล์ ร้านตัดผม แม้กระทั่งการเดินแบบข้าง ๆ เขียงหมู ให้ชาวบ้านร้านตลาดได้สัมผัส ก็เพื่อให้เกิดความคิด ความรู้สึก ความชอบ จินตนาการ สานต่อความฝัน เรื่อยไปจนถึงการสร้างความทรงจำร่วมกันทั้งชุมชน

ทุกคนไม่จำเป็นต้องกลายมาเป็นผู้ที่สร้างงานศิลปะ แต่การเข้าใจศิลปะมากขึ้น ไม่มองว่าศิลปะเป็นเรื่องไกลตัวอีกต่อไป และรู้ว่าศิลปะอยู่ในวิถีการดำเนินชีวิตของทุกคน นั่นคือสิ่งที่ศิลปินหลายคนอยากจะบอก

ในทางกลับกัน การคลี่คลายทั้งหมดนี้ ได้เกิดข้อโต้แย้งของกลุ่มศิลปินด้วยกันเอง ที่บางคนมองว่า งานศิลปะ ที่หลุดจากพื้นที่เดิม ๆ และทิ้งกรอบเกณฑ์ที่เชื่อถือมานานนั้น ไม่ใช่ Pure Art หรือศิลปะที่แท้จริง!

กระนั้น ศิลปินนักสร้างงานในพื้นที่ต่าง ๆ ก็ไม่หวั่นไหว เพราะมั่นใจว่า ความจริงใจและซื่อสัตย์กับงานนั้นมาก่อนราคาการซื้อขายชิ้นงานศิลปะในแกลเลอรี ทั้งยังรังเกียจการอ้างคำว่าศิลปะ เพื่อมาจำกัดความเป็นศิลปะอีกชั้นหนึ่งด้วย

ติดตามฟัง “เสียงจากศิลป์” ได้ในสารคดีชุด SOME ONE...หนึ่งในหลาย วันเสาร์ที่ 7 มกราคม 2566 ทาง MCOT HD เวลา 09.30 น.-10.00 น. และ Facebook / YouTube : สารคดี SOME ONE หนึ่งในหลาย