“พุทธ” ใน “อุลตร้าแมน” : “พระศรีอริยเมตไตรย” แห่งโลกอนาคต!?

ภาพวาด “อุลตร้าแมน” ของนักศึกษาคนหนึ่งกำลังสร้างประเด็นถกเถียงอย่างรุนแรงในสังคมไทย แต่แท้จริงแล้วหลายคนอาจจะยังไม่ทราบก็คือ สำหรับชาวญี่ปุ่นพวกเขาก็มองยอดมนุษย์แห่งดาว M-79 ในฐานะสัญลักษณ์แห่งพุทธศาสนาเช่นเดียวกัน

ต้นกำเนิดของ อุลตร้าแมน ยังคงเป็นเรื่องคลุมเครือ โดยคุณ “สมโพธิ แสงเดือนฉาย” กล่าวว่าเขาคือผู้แนะนำให้กับทีมงานชาวญี่ปุ่นใช้พระพุทธรูปของไทย ที่นิ่งสงบและดูหนักแน่นแข็งแรง เป็นต้นแบบสำหรับการออกแบบยอดมนุษย์ที่เปลี่ยนวงการบันเทิงญี่ปุ่นไปตลอดกาล

ส่วนชาวญี่ปุ่นบางส่วนก็เชื่อว่าอุลตร้าแมนน่าจะมีต้นแบบมาจากพระพุทธรูป Miroku Bosatsu หรือ พระศรีอริยเมตไตรย ในวัดโคริวจิ วัดนิกายชินงอน ที่ อุซุมาสะ เกียวโตมากกว่า

อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าการออกแบบอุลตร้าแมนจะมีที่มาจากอะไรกันแน่ แต่ก็ชัดเจนว่าซูเปอร์ฮีโร่จากดาวแห่งแสงสว่างน่าจะมีที่มาจากรูปเคารพของศาสนาพุทธอย่างแน่นอน

“พุทธ” ใน Pop Culture

ญี่ปุ่นเป็นประเทศที่มีความเชื่ออันหลากหลาย ทั้งพุทธ, ชินโต และยังมีคนนับถือศาสนาคริสต์อยู่ไม่น้อย แต่อันที่จริงแล้วคนญี่ปุ่นส่วนใหญ่อาจจะมากถึง 70% เลือกที่จะบอกว่าตัวเองเป็นบุคคบที่ไม่นับถือศาสนาใดๆ

อย่างไรก็ตาม ในฐานะประเทศที่คนส่วนใหญ่ไม่ได้นับถือศาสนา ชาวญี่ปุ่นกลับสามารถแทรกเรื่องราวของศาสนาเอาไว้ในสื่อบันเทิงได้อย่างแนบเนียน บางครั้งอาจจะดูไม่เหมาะสมในสายตาของผู้เคร่งศาสนาบางคนก็บางเรื่องอาจจะมีเนื้อหาสอนใจ บางเรื่องดูซับซ้อนจนน่าปวดหัว และบางเรื่องก็หยิบเอาศาสนามาล้อเล่นได้อย่างน่าสนใจ

The Giant Buddha Statue's Travel Through the Country คือหนังขาวดำที่เก่าแก่เกือบร้อยปีแล้ว หนังเล่าเรื่องเมื่อพระพุทธรูปขนาดยักษ์ลุกยืนขึ้นมาเหมือนมีชีวิต และเดินผ่านเมืองไปยังสถานที่สำคัญต่างๆ ของญี่ปุ่น The Giant Buddha Statue's Travel Through the Country ออกฉายในยุค 1930 และตอนนี้หนังก็หายสาบสูญไปแล้ว จนมีการนำหนังเรื่องนี้มารีเมกใหม่เมื่อเร็วๆ นี้เอง จนกลายเป็นที่ฮือฮาในหมู่ชาวพุทธไม่น้อยเหมือนกัน

ส่วนการ์ตูน Saint Young Menก็ไปไกลถึงขั้นที่เขียนเรื่องให้พระเยซู และพระพุทธเจ้า เป็นรูมเมตร่วมห้องกัน ชาวพุทธ และคริสต์หลายคนไม่ชอบการ์ตูนเรื่องนี้อย่างรุนแรง แต่หากมองอย่างพินิจแล้วก็จะพบว่า Saint Young Men ไม่เพียงไม่ลบหลู่ศาสนาเท่านั้น แต่ยังมีเนื้อหาที่พยายามแสดงให้เห็นถึงหลักการต่าง ๆ ในศาสนาพุทธ และคริสต์ได้อย่างน่าสนใจ โดยเฉพาะมุมมองเกี่ยวกับบทบาท และหลักคำสอนต่าง ๆ ของศาสนาในสังคมร่วมสมัย

แม้แต่การ์ตูนหุ่นยนต์แห่งยุค 90s Neon Genesis Evangelion ของ ฮิเดอากิ อันโนะ ที่ได้รับอิทธิพลของ Ultraman มาโดยตรง ก็นำเอาหลักการทางศาสนามาต่างๆ มานำเสนอได้อย่างสลับซับซ้อน ชนิดที่อาจทำให้ผู้ใหญ่หลายคนที่ไม่ค่อยได้ดูการ์ตูน คงปากค้างกันแน่ เมื่อได้เห็นว่า “การ์ตูน” ที่ดูเหมือนสื่อสำหรับเด็กจะเต็มไปด้วยความซับซ้อนขนาดนี้

“อุลตร้าแมน” ตัวแทนแห่งศาสนาพุทธ

ท่ามกลางผลงานทางบันเทิงที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับศาสนา อุลตร้าแมน น่าจะเป็นหนึ่งในสื่อบันเทิง (โดยเฉพาะสำหรับเด็ก) ของญี่ปุ่น ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับศาสนาอย่างชัดเจนที่สุด

ในบทความทางวิชาการที่ชื่อว่า Giant Creatures in Our World: Essays on Kaiju and American Popular Culture ได้แสดงความเห็นว่า อุลตร้าแมน มีลักษณ์ที่ใกล้เคียงกับการเป็นพระโพธิสัตว์ในศาสนาพุทธ โดยเฉพาะในมุมของการเป็นพระโพธิสัตว์ที่ไม่ได้แสวงหา “นิพพาน” ของตัวเองเป็นหลัก แต่เน้นไปที่เรื่องของทานบารมี อย่างการสละในสิ่งต่างๆ เพื่อเจตนาช่วยเหลือผู้อื่นเป็นสำคัญ

อย่างที่ทราบกันดีว่า อุลตร้าแมน มาจาก “ดวงดาวแห่งแสงสว่าง” และเรื่องราวมักจะจบลงด้วยการเสียสละจนตัวเองได้กลับคืนสู่ดินแดนของตัวเอง

ซึ่งนักวิชาการชาวญี่ปุ่นอย่าง ทากาชิ มุราคามิ ก็มองไปในทิศทางเดียวกันว่าอุลตร้าแมนคือสัญลักษณ์ของพุทธศาสนา เป็นผู้นำความสงบสุขมาสู่จักรวาล ด้วยการ “กำจัด” ความสับสนวุ่นวายที่ปรากฏตัวในรูปของสัตว์ประหลาด

โดย มุราคามิ มองว่า อุลตร้าแมน คือภาพสะท้อนของ พระศรีอริยเมตไตรย พระโพธิสัตว์ผู้จะได้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าพระองค์ที่ 5 และองค์สุดท้ายแห่งภัทรกัปนี้ ในโลกจะล่วงเข้าสู่ยุคแห่งความเสื่อมถอย หรือยุคมิคสัญญีนั่นเอง ซึ่งใบหน้าของอุลตร้าแมนเองก็ยังดูคล้ายกับพระพุทธรูปพระศรีอริยเมตไตรยอยู่ไม่น้อย

พระศรีอริยเมตไตรย แห่งโลกอนาคต

ภาพรวม อุลตร้าแมน มีความแตกต่างจากซูเปอร์ฮีโร่อื่นๆ ทั้งหมด ทั้งในญี่ปุ่น และตะวันตก เพราะ อุลตร้าแมน ไม่ได้เป็นแค่ มนุษย์ผู้มีพลังวิเศษ แต่เป็นเหมือนพลังอันยิ่งใหญ่ที่มาช่วยชี้ทางให้กับมนุษย์มากกว่า

ด้วยเรื่องราวแนวไซไฟ ที่มีเนื้อหาส่วนใหญ่เกี่ยวกับสิ่งลี้ลับในอวกาศอย่างที่ฮิตกันในยุค 1960s นักวิชาการชาวญี่ปุ่นจึงสรุปว่าเราอาจจะพอเรียก อุลตร้าแมนว่าเป็น “พระศรีอริยเมตไตรย แห่งโลกอนาคต” ก็พอจะได้

อุลตร้าแมนยังมีสิ่งที่เรียกว่า “แคปซูลแปลงร่าง” ที่ดูเหมือนเครื่องรางของชาวพุทธ อุลตร้าแมน ตอน Ultraman Tiga, Nexux และ Ginga ถึงกับมีเนื้อเรื่องที่อุปกรณ์แปลงร่างถูกเก็บรักษาเอาไว้ในวัด หรือศาสนสถานกันเลยทีเดียว

แม้สุดท้าย อุลตร้าแมน อาจจะมีลักษณ์ของการ จับแพะชนแกะ อยู่บ้าง ซีรีส์มีส่วนผสมของทั้งความเชื่อของศาสนาฮินดูอย่างเรื่องการ แปลงร่าง ที่มีคนบอกว่ามีลักษณะคล้ายการกล่าวอ้างของผู้นับถือศาสนาฮินดูที่บอกว่าพระพุทธเจ้าคือพระนารายณ์อวตาร นอกจากนั้นก็ยังมีเรื่องราวในศาสนาคริสต์อย่างเรื่องของเรือโนอาห์อยู่ในซีรีส์บางตอนด้วยด้วย

แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้เลยว่า อุลตร้าแมน มีเนื้อหาที่น่าสนใจโดยเฉพาะเกี่ยวกับมุมมองทางศาสนา เรื่องราวในอุลตร้าแมนก็ไม่ได้วนเวียนอยู่แค่เรื่องของการปราบสัตว์ประหลาด แต่ยังพูดถึงปัญหาหลายๆ ด้านของมนุษยชาติด้วย ซีรีส์ที่สร้างมาอย่างนาวนานถึงเกินครึ่งศตวรรษเรื่องนี้สะท้อนความเชื่อในศาสนาพุทธในแบบของชาวญี่ปุ่น ซึ่งแน่นอนว่าอาจจะมีความเป็นมหาญาณมากกว่า

ข้อมูล
The faith of Maitreya and Ultraman โดย Buddhist Art News
Giant Creatures in Our World: Essays on Kaiju and American Popular Culture โดย Camille D.G. Mustachio, Jason Barr