โดย : บอน บอระเพ็ด (skbon109@hotmail.com)
เนื่องในโอกาสที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เจริญพระชนมายุครบ 5 รอบ 60 พรรษาในวันที่ 2 เม.ย.58 นี้
บทความตอนนี้จึงขอนำเสนอเกี่ยวกับพระปรีชาสามารถทางด้านดนตรีของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ โดยจะขอพูดถึงบทเพลงพระราชนิพนธ์ “ส้มตำ” ที่คนไทยเราคุ้นเคยคุ้นหูกันเป็นอย่างดี
โปรดเพลงลูกทุ่ง
เป็นที่ทราบกันดีว่าสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯทรงมีประปรีชาสามารถทางด้านดนตรีไทยเป็นเลิศ พระองค์ทรงคุ้นเคยกับเสียงดนตรีไทยมาตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ ทรงเริ่มหัดดนตรีไทยขณะทรงศึกษาอยู่ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 โดยทรงเลือกหัดซอด้วงเป็นเครื่องดนตรีไทยชิ้นแรกๆ จากนั้นสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ทรงฝึกฝนและหัดเล่นดนตรีไทยอีกหลายชิ้น ไม่ว่าจะเป็น เช่น ซออู้ จะเข้ ขลุ่ย ระนาดเอก รวมถึงทรงขับร้องเพลงไทยเดิม และประพันธ์เพลงไทยเดิมไว้ไม่น้อยเลย
นอกจากดนตรีไทยแล้วสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯยังมีพระปรีชาสามารถทางด้านดนตรีสากล โดยทรงศึกษาดนตรีสากล ทรงฝึกเล่นเปียโนมาตั้งแต่ทรงพระเยา ทรงฝึกเครื่องดนตรีสากลประเภทเครื่องเป่าจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว จนสามารถทรงทรัมเป็ตโซโลนำวงดุริยางค์ในงานคอนเสิร์ตสายใจไทย และทรงระนาดฝรั่ง นำวงดุริยางค์ในงานกาชาดคอนเสิร์ต
อย่างไรก็ดีก่อนที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯจะตัดสินพระทัยเลือกฝึกดนตรีไทยนั้น มีบันทึกว่า ในช่วงที่พระองค์ทรงพะเยาเป็นช่วงเวลาที่เพลงไทยประเภทลูกทุ่งกำลังเฟื่องฟูเป็นที่นิยม พระองค์ทรงติดตามฟังและโปรดเป็นอันมาก
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ทรงพระราชนิพนธ์บทเพลงแรก(ทั้งเนื้อร้องและทำนอง)เป็นเพลงลูกทุ่งนั่นก็คือเพลง “ส้มตำ” ที่เราๆท่านๆคุ้นหูกันเป็นอย่างดี
โดยในบทพระราชนิพนธ์ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ชื่อ "เบื้องหลังการแต่งเพลงของข้าพเจ้า" ทรงเล่าความถึงเรื่องนี้ไว้ว่า
“เพลงแรกที่แต่งเป็นเพลงลูกทุ่ง ชื่อว่า เพลงส้มตำ ขณะนั้นข้าพเจ้าเรียนอยู่ในชั้นมัธยมต้นที่โรงเรียนจิตรลดา"
ต่อมาทรงพระราชนิพนธ์ตามที่มีผู้ขอพระราชทาน เช่น เพลงเต่ากินผักบุ้ง เพลงพญาโศก ลมพัดชายเขา กล่อมนารี และสร้อยเพลง ทรงพระราชนิพนธ์ พระราชทานเป็นเพลงกล่อมสอนเด็ก คือ เพลงเต่าเห่
ทรงพระราชนิพนธ์เมื่อทรงศึกษาวิชาวรรณคดีกับดนตรีไทย ได้แก่ เพลงลมพัดชายเขาเถา สมิงทอง จำปานารี และเพลงที่ทรงพระราชนิพนธ์ใส่เนื้อ คือ เพลงปลาทองเถา และอกทะเลเป็นต้น
(ที่มา : จดหมายเหตุกรุงศรี )
ส้มตำ
“ส้มตำ” เป็นบทเพลงพระราชนิพนธ์เพลงแรกที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯทรงพระราชนิพนธ์ทั้งเนื้อร้องและทำนองขึ้นใน ปี พ.ศ. 2513 โดยมี “อ.ประยงค์ ชื่นเย็น” เป็นผู้เรียบเรียงดนตรี
เพลงพระราชนิพนธ์“ส้มตำ” เป็นเพลงลูกทุ่ง บรรเลงครั้งแรกโดยวง อ.ส. วันศุกร์ โดยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯทรงขับร้องด้วยพระองค์เอง ต่อมามีผู้ขอพระราชทานนำเพลงนี้ไปประกอบภาพยนตร์เรื่อง “ส้มตำ” (พ.ศ. 2516) ในแนวบู๊ นำแสดงโดย “สมบัติ เมทะนี” โดยมี“บุปผา สายชล” เป็นผู้อันเชิญเพลงพระราชนิพนธ์ส้มตำมาขับร้อง
นอกจากนี้ยังมีการนำเพลงส้มตำมาใส่ทำนองเพลงมาร์ช และให้มีการขับร้องหมู่ ซึ่งหนึ่งในผู้ที่ร่วมขับร้องนั้นมีพระเอกสมบัติ เมทะนีรวมอยู่ด้วย
ต่อมาเพลงพระราชนิพนธ์ส้มตำได้ถูกอัญเชิญมาขับร้องโดย“พุ่มพวง ดวงจันทร์” ราชินีเพลงลูกทุ่งไทยในงานกึ่งศตวรรษเพลงลูกทุ่งไทย เมื่อวันที่ 7 กรกฎาคม พ.ศ. 2534 ซึ่งก็ทำให้เพลงนี้เป็นที่รู้จักกว้างขวาง ก่อนที่จะถูกนำมาขับร้องบันทึกเสียงโดย “สุนารี ราชสีมา” ที่เป็นอีกหนึ่งเวอร์ชั่นอมตะของบทเพลงพระราชนิพนธ์ส้มตำเพลงนี้ นอกจากนี้ทางวงคาราบาวก็เคยอันเชิญเพลงส้มตำไปร้องในคอนเสิร์ตอยู่บ่อยครั้ง รวมถึงต่าย อรทัย ที่ก็มีการอัญเชิญเพลงนี้มาขับร้องด้วย
สำหรับบทเพลงพระราชนิพนธ์ส้มตำในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ มีเนื้อร้องดังนี้
เพลงส้มตำ
เนื้อร้อง พระราชนิพนธ์ในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ
ทำนอง พระราชนิพนธ์ในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ
เรียบเรียง ประยงค์ ชื่นเย็น
ต่อไปนี้จะเล่า ถึงอาหารอร่อย
คือส้มตำกินบ่อย รสชาติแซบจัง
วิธีการก็ง่าย จะกล่าวได้ดังนี้
มันเป็นวิธี วิเศษเหลือหลาย
ไปซื้อมะละกอ ขนาดพอเหมาะเหมาะ
สับสับเฉาะเฉาะ ไม่ต้องมากมาย
ตำพริกกับกระเทียม ยอดเยี่ยมกลิ่นอาย
มะนาวน้ำปลาน้ำตาลทราย น้ำตาลปีปถ้ามี
ปรุงรสให้เยี่ยมหนอ ใส่มะละกอลงไป
อ้อ อย่าลืมใส่ กุ้งแห้งป่นของดี
มะเขือเทศเร็วเข้า ถั่วฝักยาวเร็วรี่
เสร็จสรรพแล้วซี ยกออกจากครัว
กินกับข้าวเหนียว เที่ยวแจกให้ทั่ว
กลิ่นหอมยวนยั่ว น่าน้ำลายไหล
จดตำราจำ ส้มตำลาวเอาตำรามา
ใครหม่ำเกินอัตรา ระวังท้องจะพัง
ขอแถมอีกนิด แล้วจะติดใจใหญ่
ไก่ย่างด้วยเป็นไร อร่อยแน่จริงเอย...
และนี่ก็คือบทเพลงพระราชนิพนธ์ส้มตำในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯที่คนไทยเราคุ้นเคยและคุ้นหูกันเป็นอย่างดี ซึ่งสำหรับ“ส้มตำ”อาหารพื้นบ้านอีสานรสแซ่บ วันนี้ไม่เพียงเป็นหนึ่งในอาหารประจำชาติไทยเท่านั้น แต่ยังถือเป็นเมนูไทยในระดับโลกอีกด้วย
***************************************
เพลงส้มตำ บุปผา สายชล
เพลงส้มตำ พุ่มพวง ดวงจันทร์
เพลงส้มตำ สุนารี ราชสีมา
เพลงส้มตำ คาราบาว
เนื่องในโอกาสที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เจริญพระชนมายุครบ 5 รอบ 60 พรรษาในวันที่ 2 เม.ย.58 นี้
บทความตอนนี้จึงขอนำเสนอเกี่ยวกับพระปรีชาสามารถทางด้านดนตรีของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ โดยจะขอพูดถึงบทเพลงพระราชนิพนธ์ “ส้มตำ” ที่คนไทยเราคุ้นเคยคุ้นหูกันเป็นอย่างดี
โปรดเพลงลูกทุ่ง
เป็นที่ทราบกันดีว่าสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯทรงมีประปรีชาสามารถทางด้านดนตรีไทยเป็นเลิศ พระองค์ทรงคุ้นเคยกับเสียงดนตรีไทยมาตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ ทรงเริ่มหัดดนตรีไทยขณะทรงศึกษาอยู่ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 โดยทรงเลือกหัดซอด้วงเป็นเครื่องดนตรีไทยชิ้นแรกๆ จากนั้นสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ทรงฝึกฝนและหัดเล่นดนตรีไทยอีกหลายชิ้น ไม่ว่าจะเป็น เช่น ซออู้ จะเข้ ขลุ่ย ระนาดเอก รวมถึงทรงขับร้องเพลงไทยเดิม และประพันธ์เพลงไทยเดิมไว้ไม่น้อยเลย
นอกจากดนตรีไทยแล้วสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯยังมีพระปรีชาสามารถทางด้านดนตรีสากล โดยทรงศึกษาดนตรีสากล ทรงฝึกเล่นเปียโนมาตั้งแต่ทรงพระเยา ทรงฝึกเครื่องดนตรีสากลประเภทเครื่องเป่าจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว จนสามารถทรงทรัมเป็ตโซโลนำวงดุริยางค์ในงานคอนเสิร์ตสายใจไทย และทรงระนาดฝรั่ง นำวงดุริยางค์ในงานกาชาดคอนเสิร์ต
อย่างไรก็ดีก่อนที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯจะตัดสินพระทัยเลือกฝึกดนตรีไทยนั้น มีบันทึกว่า ในช่วงที่พระองค์ทรงพะเยาเป็นช่วงเวลาที่เพลงไทยประเภทลูกทุ่งกำลังเฟื่องฟูเป็นที่นิยม พระองค์ทรงติดตามฟังและโปรดเป็นอันมาก
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ทรงพระราชนิพนธ์บทเพลงแรก(ทั้งเนื้อร้องและทำนอง)เป็นเพลงลูกทุ่งนั่นก็คือเพลง “ส้มตำ” ที่เราๆท่านๆคุ้นหูกันเป็นอย่างดี
โดยในบทพระราชนิพนธ์ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ชื่อ "เบื้องหลังการแต่งเพลงของข้าพเจ้า" ทรงเล่าความถึงเรื่องนี้ไว้ว่า
“เพลงแรกที่แต่งเป็นเพลงลูกทุ่ง ชื่อว่า เพลงส้มตำ ขณะนั้นข้าพเจ้าเรียนอยู่ในชั้นมัธยมต้นที่โรงเรียนจิตรลดา"
ต่อมาทรงพระราชนิพนธ์ตามที่มีผู้ขอพระราชทาน เช่น เพลงเต่ากินผักบุ้ง เพลงพญาโศก ลมพัดชายเขา กล่อมนารี และสร้อยเพลง ทรงพระราชนิพนธ์ พระราชทานเป็นเพลงกล่อมสอนเด็ก คือ เพลงเต่าเห่
ทรงพระราชนิพนธ์เมื่อทรงศึกษาวิชาวรรณคดีกับดนตรีไทย ได้แก่ เพลงลมพัดชายเขาเถา สมิงทอง จำปานารี และเพลงที่ทรงพระราชนิพนธ์ใส่เนื้อ คือ เพลงปลาทองเถา และอกทะเลเป็นต้น
(ที่มา : จดหมายเหตุกรุงศรี )
ส้มตำ
“ส้มตำ” เป็นบทเพลงพระราชนิพนธ์เพลงแรกที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯทรงพระราชนิพนธ์ทั้งเนื้อร้องและทำนองขึ้นใน ปี พ.ศ. 2513 โดยมี “อ.ประยงค์ ชื่นเย็น” เป็นผู้เรียบเรียงดนตรี
เพลงพระราชนิพนธ์“ส้มตำ” เป็นเพลงลูกทุ่ง บรรเลงครั้งแรกโดยวง อ.ส. วันศุกร์ โดยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯทรงขับร้องด้วยพระองค์เอง ต่อมามีผู้ขอพระราชทานนำเพลงนี้ไปประกอบภาพยนตร์เรื่อง “ส้มตำ” (พ.ศ. 2516) ในแนวบู๊ นำแสดงโดย “สมบัติ เมทะนี” โดยมี“บุปผา สายชล” เป็นผู้อันเชิญเพลงพระราชนิพนธ์ส้มตำมาขับร้อง
นอกจากนี้ยังมีการนำเพลงส้มตำมาใส่ทำนองเพลงมาร์ช และให้มีการขับร้องหมู่ ซึ่งหนึ่งในผู้ที่ร่วมขับร้องนั้นมีพระเอกสมบัติ เมทะนีรวมอยู่ด้วย
ต่อมาเพลงพระราชนิพนธ์ส้มตำได้ถูกอัญเชิญมาขับร้องโดย“พุ่มพวง ดวงจันทร์” ราชินีเพลงลูกทุ่งไทยในงานกึ่งศตวรรษเพลงลูกทุ่งไทย เมื่อวันที่ 7 กรกฎาคม พ.ศ. 2534 ซึ่งก็ทำให้เพลงนี้เป็นที่รู้จักกว้างขวาง ก่อนที่จะถูกนำมาขับร้องบันทึกเสียงโดย “สุนารี ราชสีมา” ที่เป็นอีกหนึ่งเวอร์ชั่นอมตะของบทเพลงพระราชนิพนธ์ส้มตำเพลงนี้ นอกจากนี้ทางวงคาราบาวก็เคยอันเชิญเพลงส้มตำไปร้องในคอนเสิร์ตอยู่บ่อยครั้ง รวมถึงต่าย อรทัย ที่ก็มีการอัญเชิญเพลงนี้มาขับร้องด้วย
สำหรับบทเพลงพระราชนิพนธ์ส้มตำในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ มีเนื้อร้องดังนี้
เพลงส้มตำ
เนื้อร้อง พระราชนิพนธ์ในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ
ทำนอง พระราชนิพนธ์ในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ
เรียบเรียง ประยงค์ ชื่นเย็น
ต่อไปนี้จะเล่า ถึงอาหารอร่อย
คือส้มตำกินบ่อย รสชาติแซบจัง
วิธีการก็ง่าย จะกล่าวได้ดังนี้
มันเป็นวิธี วิเศษเหลือหลาย
ไปซื้อมะละกอ ขนาดพอเหมาะเหมาะ
สับสับเฉาะเฉาะ ไม่ต้องมากมาย
ตำพริกกับกระเทียม ยอดเยี่ยมกลิ่นอาย
มะนาวน้ำปลาน้ำตาลทราย น้ำตาลปีปถ้ามี
ปรุงรสให้เยี่ยมหนอ ใส่มะละกอลงไป
อ้อ อย่าลืมใส่ กุ้งแห้งป่นของดี
มะเขือเทศเร็วเข้า ถั่วฝักยาวเร็วรี่
เสร็จสรรพแล้วซี ยกออกจากครัว
กินกับข้าวเหนียว เที่ยวแจกให้ทั่ว
กลิ่นหอมยวนยั่ว น่าน้ำลายไหล
จดตำราจำ ส้มตำลาวเอาตำรามา
ใครหม่ำเกินอัตรา ระวังท้องจะพัง
ขอแถมอีกนิด แล้วจะติดใจใหญ่
ไก่ย่างด้วยเป็นไร อร่อยแน่จริงเอย...
และนี่ก็คือบทเพลงพระราชนิพนธ์ส้มตำในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯที่คนไทยเราคุ้นเคยและคุ้นหูกันเป็นอย่างดี ซึ่งสำหรับ“ส้มตำ”อาหารพื้นบ้านอีสานรสแซ่บ วันนี้ไม่เพียงเป็นหนึ่งในอาหารประจำชาติไทยเท่านั้น แต่ยังถือเป็นเมนูไทยในระดับโลกอีกด้วย
***************************************
เพลงส้มตำ บุปผา สายชล
เพลงส้มตำ พุ่มพวง ดวงจันทร์
เพลงส้มตำ สุนารี ราชสีมา
เพลงส้มตำ คาราบาว
