งิ้ว....อุปรากรจีน

งิ้ว....อุปรากรจีน

โดย นพวรรณ สิริเวชกุล

คลิกที่ไอคอน Multimedia ด้านบนเพื่อรับชมและฟัง ในรูปแบบ Photo Slide Show

ช่วงนี้ หากใครใจจดจ่ออยู่กับเรื่องราวการชุมนุมประท้วง เรียกร้องให้ผู้รักษาการณ์นายกรัฐมนตรีลาออก คงชื่นชอบและติดอกติดใจกับการแสดงบนเวทีประเภทหนึ่ง นั่นก็คือ การแสดงของคณะงิ้วธรรมศาสตร์ นั่นเอง...

งิ้วหรืออุปรากรจีน ถือเป็นศิลปะการแสดงของประเทศจีนที่เกิดขึ้นมายาวนานหลายพันปีแล้วค่ะ ว่ากันว่า เริ่มต้นมาตั้งแต่สมัยราชวงศ์จิว ซึ่งเป็นการแสดงที่ผสมผสานการขับร้องและการเจรจาประกอบกับลีลาท่าทางของนักแสดงให้ออกเป็นเรื่องราว โดยสมัยนั้นได้นำเอาเหตุการณ์ต่างๆ ในพงศาวดารและประวัติศาสตร์มาดัดแปลงเป็นบทแสดง รวมทั้งยังมีการนำเอาความเชื่อทางประเพณีและศาสนาเข้าไปผสมผสานกับการแสดงงิ้วด้วย

สมัยของพระนางซูสีไทเฮา การแสดงงิ้วในเมืองจีนถือว่าได้รับความนิยมสูงสุด จนกระทั่งสิ้นสมัยของพระนาง คณะงิ้วที่เคยได้รับการอุปถัมภ์ค้ำชูจากราชสำนักและขุนนางต่างๆ ก็ต้องหันมาพึ่งตัวเองและแพร่ขยายออกไปสู่ผู้คนทั่วไปมากขึ้น

งิ้วของจีนสามารถแบ่งออกเป็นสองรูปแบบค่ะ งิ้วหลวงกับงิ้วท้องถิ่น
งิ้วหลวงคืองิ้วประจำชาติของจีน ถือเป็นงิ้วมาตรฐานและเน้นความถูกต้องในศิลปะการแสดงของตัวละครทุกตัว ไม่ว่าจะเป็นลีลาการร่ายรำ ท่วงทำนอง เสียงดนตรีประกอบเรื่อยไปจนถึงการแต่งกายและแต่งหน้าของตัวละคร

งิ้วท้องถิ่น คืองิ้วที่เจริญในมณฑลหรือในเขตหนึ่งๆ โดยมีวิวัฒนาการมาจากการละเล่นพื้นเมืองในท้องถิ่นนั้นๆ ภาษาที่ใช้ในการร้องเล่นก็เป็นภาษาประจำถิ่นนั้นๆ ค่ะ รูปแบบการแสดงรวมทั้งแบบแผนต่าง ๆจึงไม่ค่อยเคร่งครัด และจะแตกต่างไปจากงิ้วหลวงค่ะ

ความโดดเด่นของการแสดงงิ้วนั้น นอกจากลีลาการร่ายรำและการเคลื่อนไหวของผู้แสดงแล้ว เสื้อผ้าเครื่องแต่งกายตลอดจนการแต่งหน้าก็เป็นส่วนสำคัญที่ทำให้มี
เอกลักษณ์เฉพาะตัว ด้วยนะคะ อย่างเช่นสีสันของการแต่งหน้าที่แตกต่างกันไป ก็จะบ่งบอกถึงบุคลิกและอุปนิสัยของตัวละครได้ด้วยค่ะ

อย่างเช่นแต่งหน้าสีแดง จะมีความหมายไปในทางที่ดี เป็นสัญลักษณ์ของผู้ซื่อสัตย์และกล้าหาญ การแต่งหน้าสีดำมีความหมายเป็นกลาง เป็นสัญลักษณ์ของผู้ห้าวหาญ ไม่เห็นแก่ตัวและเฉลียวฉลาด

หากว่าแต่งหน้าเป็นสีน้ำเงินหรือเขียว ก็จะมีความหมายเป็นกลางเช่นเดียวกันและยังถือว่าเป็นสัญลักษณ์ของวีรบุรุษชาวบ้านอีกด้วย ส่วนการแต่งหน้าที่สีขาวและสีเหลือง มักจะมีความหมายไปทางลบ เป็นสัญลักษณ์ของผู้เหี้ยมโหดและคดโกง ค่ะ

ส่วนของไทยเราเอง การแสดงงิ้วตามเอกสารเก่าที่สุดที่มีการพูดถึงการแสดงงิ้ว คือ จดหมายเหตุลาลูแบร์ ซึ่งเป็นราชทูตจากราชสำนักฝรั่งเศส ที่เข้ามาเจริญพระราชไมตรีกับสมเด็จพระนารายณ์ เมื่อ พ.ศ.2230 หรือราว 319 ปีมาแล้ว
และมีบันทึกอีกช่วงหนึ่งเมื่อครั้งสมัยของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช กรุงธนบุรี ครั้งมีการอัญเชิญพระแก้วมรกตล่องน้ำมายังพระนคร นอกจากขบวนแห่จะมี โขน ละคร ดนตรีปี่พาทย์แล้ว ยังมีคณะงิ้วอีก 2 ลำเรือแสดงล่องลงมาด้วยกันอีกด้วย

การแสดงงิ้วในเมืองไทยได้รับความนิยมสูงสุดในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยสมัยนั้นมีทั้งคณะของทั้งไทยและจีน และยังมีการเปิดโรงเรียนสอนงิ้วและมีโรงงิ้วแสดงเป็นประจำมากมายบนถนนเยาวราช

มาถึงวันนี้ แม้การแสดงงิ้วจะไม่ค่อยได้รับความนิยมเช่นอดีตที่ผ่านมา แต่มีงิ้วคณะหนึ่งที่กลายเป็นที่โจษขานอยู่ในสังคมทุกวันนี้ นั่นก็คือ คณะงิ้วธรรมศาสตร์นั่นเอง

งิ้วธรรมศาสตร์หรืองิ้วการเมือง เกิดขึ้นเนื่องจากช่วงปี 2501 ขณะที่เมืองไทยเข้าสู่ระบบเผด็จการเต็มขั้น ครั้งนั้นไม่เพียงแต่จะลิดรอนสิทธิและเสรีภาพของประชาชนและสื่อมวลชนทั่วไปเท่านั้น

นักศึกษาเองก็ถูกจำกัดความคิดเห็นและการแสดงออก จึงทำให้นักศึกษาธรรมศาสตร์ในยุคนั้นจัดตั้งชุมนุมศิลปะและการแสดงขึ้น เพื่อเป็นช่องทางการเมือง และถ่ายเทความเครียดเคร่งจากเหตุการณ์บ้านเมือง

การงิ้วเกิดขึ้นครั้งแรกด้วยการรวมตัวของนักศึกษาคณะนิติศาสตร์ โดยใช้ชื่อว่า งิ้วการเมือง นำทีมโดยนายชวน หลีกภัย นายพีระพงศ์ อิศรภักดี นายวิทยา สุขดำรงค์ โดยใช้เรื่อง สามก๊ก เป็นเรื่องในการแสดง เพราะสามก๊กเป็นเรื่องที่มากด้วยแม่ทัพนายกอง และค่อนข้างจะตรงกับเหตุการณ์บ้านเมืองขณะนั้น

งิ้วการเมือง หรืองิ้วธรรมศาสตร์ ในช่วงแรกมีนายชวน หลีกภัยเป็นผู้เขียนบท ส่วนใหญ่เรื่องที่แสดงจะเป็นประเด็นผู้มีอำนาจขณะนั้นใช้สิทธิและอำนาจเกินขอบเขต งิ้วธรรมศาสตร์มีการแสดงหลายครั้ง และคนทั่วไปก็จดจ่อแต่จะรอชม จนกระทั่งกลายเป็นงิ้วล้อการเมืองที่ได้รับความสนใจจนกระทั่งมีรายการทางจอโทรทัศน์ที่ช่อง 4 บางขุนพรหม และจากนั้นก็ได้เพิ่มช่องออกอากาศไปเรื่อยๆ ตามความนิยมของผู้ชม

ต่อมา ด้วยเนื้อหา ที่เสียดสีการเมืองอย่างตรงไปตรงมา ทำให้บางตอนของการแสดงไม่ได้ออกอากาศ ทำให้คณะผู้แสดงและผู้เขียนบทงดการแสดงออกสื่อโทรทัศน์ บทบาทของงิ้วธรรมศาสตร์เงียบหายไปพักใหญ่

กระทั่งเกิดเหตุการณ์เรียกร้องทางการเมืองครั้งใหญ่ครั้งนี้อีกครั้ง งิ้วการเมืองหรืองิ้วธรรมศาสตร์ จึงกลับมาผงาดบนเวทีการปราศรัยอีกครั้งหนึ่ง.

พบกับรายการ ต่างสมัย รอยไทย โดย นพวรรณ สิริเวชกุล
ได้ทุกวัน เสาร์ - อาทิตย์ เวลา 20.00 - 21.00 น.
ทางคลื่นสามัญประจำบ้าน www.managerradio.com