โขนศิลปาชีพฯ ๒๕๖๖ “กุมภกรรณทดน้ำ” (มีคลิป)

โขนศิลปาชีพฯ “กุมภกรรณทดน้ำ”




ความเป็นมา “๒ ทศวรรษ โขนมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพ”

นับเป็นเวลาเกือบ ๒ ทศวรรษ โขนมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพ ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้จัดการแสดงโขนเพื่อการอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรม ปีนี้ ๒๕๖๖ โขนเรื่องรามเกียรติ์ จะแสดงในตอน “กุมภกรรณทดน้ำ” ระหว่างวันที่ ๕ พฤศจิกายน – ๕ ธันวาคม ณ ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย

วันพุธที่ ๖ กันยายน มีการแถลงข่าว “การแสดงโขนมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ ประจำปี ๒๕๖๖ ณ หอประชุมเล็ก ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย ผู้สนทนาประกอบด้วย ท่านผู้หญิง จรุงจิตต์ ทีขะระ กรรมการ มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพ ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง และรองประธานอำนวยการโขนมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ , โกวิท ผกามาศ อธิบดีกรมส่งเสริมวัฒนธรรม , นิภา โสภาสัมฤทธิ์ อธิการบดีสถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์, ประเมษฐ์ บุณยะชัย ศิลปินแห่งชาติ ผู้ประพันธ์บท, รองศาสตราจารย์ ดร. ศุภชัย จันทร์สุวรรณ์ ศิลปินแห่งชาติ ผู้กำกับการแสดง

นอกจากนี้ยังได้จัดการแสดงตัวอย่างบนเวที ๒ ชุดคือ ตอน “นางคันธมาลีและบริวารมาเก็บดอกไม้” และ ตอน “กองทัพกุมภกรรณยกทัพรบกับกองทัพพระราม”

ในปีนี้ พบกับความพิเศษของสุดยอดฉากการแสดงที่ยิ่งใหญ่ตระการตาของกุมภกรรณทดน้ำเพื่อไม่ให้ไหลไปสู่พลับพลา, ฉากหนุมานแปลงกายเป็นเหยี่ยวใหญ่ แปลงเป็นนางกำนัล, ฉากหนุมานดำลงสู่ใต้น้ำและอีกมากมาย ที่จัดสร้างขึ้นเพื่อการแสดงโขนที่ยิ่งใหญ่บนเวที จองบัตรได้แล้ววันนี้ที่ไทยทิคเก็ตเมเจอร์ทุกสาขา โทร. ๐๒๒๖๒-๓๔๕๖ บัตรราคา ๒,๐๐๐ บาท, ๑,๘๐๐ บาท, ๑,๐๐๐ บาท, ๘๐๐ บาทและ ๖๐๐ บาท รอบนักเรียน ราคา ๑๘๐ บาท

“กุมภกรรณ” ผู้นี้ เป็นโอรสท้าวลัสเตียนกับนางรัชฎา เป็นอนุชาของทศกัณฐ์ เป็นเชษฐาของพิเภก และ ทูษณ์ ,ขร, ตรีเศียร แและนางสำมนักขา มีสนมเอกชื่อ นางคันธมาลี

“กุมภกรรณทดน้ำ” ยึดแนวบทละครเรื่อง รามเกียรติ์ ซึ่งเป็นบทพระราชนิพนธ์ของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ ๑

กุมภกรรณเป็นยักษ์ที่ตั้งมั่นอยู่ในธรรม ทศกัณฐ์ขอให้กุมภกรรณ ผู้เป็นพี่ชายมาช่วยรบ โดยให้เหตุผลว่าพระราม พระลักษณ์หยามเกียรติทำให้ต้องอับอาย กุมภกรรณขัดไม่ได้จึงจัดทัพออกรบกับพระราม ฝ่ายพิเภก ผู้เป็นพี่ชายทูลพระรามว่า กุมภกรรณผู้นี้ตั้งในสุจริตธรรม ออกรบเพราะไม่อาจขัดเจ้ากรุงลงกาได้ ขอให้ไว้ชีวิตกุมภกรรณสักครั้งเถิด พระรามจึงให้พิเภกไปเกลี้ยกล่อมกุมภกรรณให้เลิกทัพ กุมภกรรณไม่ยอมและต่อว่าพี่ชาย พร้อมปริศนา ๔ ข้อ

ต่อมา พิเภกทูลให้พระลักษณ์ออกรบจนถูกหอกโมกขศักดิ์ อาวุธของกุมภกรรณ พิเภพแนะให้หนุมานไปนำยามาแก้พิษก่อนพระอาทิตย์ขึ้นจนช่วยพระลักษณ์ไว้ได้ มีการออกรบอีกครั้ง ครั้งนี้ กุมภกรรณทำพิธีทดน้ำ เนรมิตกายใหญ่นอนขวางจมอยู่กลางลำน้ำทำให้น้ำไม่ไหลไปทางทัพพระรามเพื่อให้ทหารของพระรามอดตายภายในเจ็ดวัน เมื่อพระรามรู้อุบาย จึงให้หนุมานไปทำลายพิธีทดน้ำของกุมภกรรณจนพ่ายแพ้หนีกลับเข้าเมืองไป

สำนวน “กุมภกรรณทดน้ำ” หมายถึง ผู้ที่นอนเกะกะขวางทางคนอื่น เช่น หลีกไปให้พ้นทางหน่อย คนจะเดิน มานอนเป็นกุมภกรรณทดน้ำอยู่ได้

“ขาดทุนของฉันคือกําไรของแผ่นดิน”

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงอุปถัมภ์ศิลปวัฒนธรรมไทย ทุกแขนง เมื่อพุทธศักราช ๒๕๔๖ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี กราบบังคมทูลว่า ในช่วงเวลานั้นการแสดงโขนกําลังซบเซา ขาดคนดู สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง มีพระราชเสาวนีย์ว่า “ไม่มีใครดูแม่จะดูเอง”

จากพระราชเสาวนีย์นี้ เมื่อมีการเสด็จพระราชดําเนินทรงงานเยี่ยมราษฎรในภูมิภาคต่างๆ สมเด็จ พระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงให้จัดการแสดงโขน หน้าพระที่นั่ง มีประชาชนและผู้ตามเสด็จได้ร่วมชมด้วย โดยกรมศิลปากรจัดการแสดงโขนตอน “นิ้วเพชร” ณ พระตําหนักภูพานราชนิเวศน์ โขนตอน “สัมนักขาหึง” ณ พระตําหนักภูพิงคราชนิเวศน์ โขนตอน “ยกรบ” ณ วังไกลกังวล หัวหิน สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง มีพระมหากรุณาธิคุณ พระราชทานเงินทุนให้กรมศิลปากร นําไปศึกษาพัฒนาเครื่องแต่งกายโขนให้งดงามดังอดีต อีกทั้งมีพระราชเสาวนีย์ ให้ศึกษาและปรับปรุง การแต่งหน้าโขน เพื่อเป็นแนวทางการแต่งหน้าตัวละครให้เหมาะกับบทบาทในการแสดง จากพระมหากรุณาธิคุณครั้งนั้น ในพุทธศักราช ๒๕๔๗ กรมศิลปากร ได้จัดนิทรรศการวันอนุรักษ์มรดกไทย เรื่อง “พัฒนาการเครื่องแต่งกายโขนตามพระราชเสาวนีย์” ณ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนคร

ในส่วนของมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ ในเวลานั้น อาจารย์สมิทธิ ศิริภัทร ผู้เชี่ยวชาญของ มหาวิทยาลัยศิลปากร ที่ถวายงานด้านศิลปวัฒนธรรมในกองราชเลขานุการในพระองค์ สมเด็จพระบรมราชินีนาถ ได้สนองแนวพระราชดําริ โดยทําการรวบรวมข้อมูล ศึกษาค้นคว้าองค์ประกอบต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับการแสดงโขน จากข้อมูลเอกสารโบราณและโบราณศิลปวัตถุในพิพิธภัณฑสถาน ปรึกษาผู้รู้ผู้เชี่ยวชาญด้านประณีตศิลป์ และพัสตราภรณ์ แล้วทดลองจัดสร้างเครื่องแต่งกาย ศิราภรณ์ และหัวโขนขึ้น และยังได้รวบรวมครูผู้เชี่ยวชาญ ในสาขานาฏศิลป์และคีตศิลป์ จัดตั้งเป็น คณะกรรมการอํานวยการจัดการแสดงโขนพระราชทาน ในพุทธศักราช ๒๕๕๘ โดยมีท่านผู้หญิงจรุงจิตต์ ทีขะระ รองราชเลขานุการในพระองค์สมเด็จพระบรมราชินีนาถเป็นประธานกรรมการ และหม่อมหลวงปิยาภัสร์ ภิรมย์ภักดี เป็นรองประธาน

คณะกรรมการได้ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาต จัดการแสดงชุด “พรหมาศ” เป็นครั้งปฐมทัศน์ เนื่อง ในโอกาสมหามงคล พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๙ ทรงเจริญพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ทรงเจริญพระชนมพรรษา ๗๕ พรรษา ระหว่าง วันที่ ๒๔ - ๒๘ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๐ ณ ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย เป็นการแสดงโขนประกอบวงโยธวาทิต ของกองทัพบก ได้รับความชื่นชมจากประชาชนเป็นอย่างมาก นําไปสู่การพัฒนาและปรับปรุงการแสดงเป็น รูปแบบโขนประกอบวงปี่พาทย์แบบประเพณี และจัดการแสดงอีกครั้ง เมื่อวันที่ ๑๕ - ๒๑ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๕๒

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงปลาบปลื้ม พระราชหฤทัยที่การแสดงโขนประสบความสําเร็จเกินคาด เกิดปรากฏการณ์ใหม่ในสังคมไทยที่คนหนุ่มสาวและ เด็ก จํานวนมากมีความสนใจชมโขนและยังพากันจูงผู้เฒ่าผู้แก่ในครอบครัวไปชมโขนกันอย่างเนืองแน่น เป็นภาพที่น่าชื่นใจ จึงมีพระราชเสาวนีย์ให้จัดการแสดงโขนต่อเนื่องทุกปี จนเป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลาย ในระยะแรกว่า “โขนพระราชทาน” ต่อมาจึงใช้ชื่อว่า “โขนมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ” โดยจัดการแสดงชุดต่าง ๆ นับแต่รอบปฐมทัศน์ดังนี้

พุทธศักราช ๒๕๕๐ และ ๒๕๕๒ จัดการแสดงตอน พรหมาศ
พุทธศักราช ๒๕๕๓ จัดการแสดงตอน นางลอย
พุทธศักราช ๒๕๕๔ จัดการแสดงตอน ศึกมัยราพณ์
พุทธศักราช ๒๕๕๕ จัดการแสดงตอน จองถนน
พุทธศักราช ๒๕๕๖ จัดการแสดงชุด ศึกกุมภกรรณ ตอน โมกขศักดิ์
พุทธศักราช ๒๕๕๗ จัดการแสดงชุด ศึกอินทรชิต ตอน นาคบาศ
พุทธศักราช ๒๕๕๘ จัดการแสดงชุดมังกรกัณฐ์ และพรหมาศ

ในพุทธศักราช ๒๕๕๙ งดจัดการแสดง ด้วยเป็นปีที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพล อดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จสวรรคต คนไทยทั้งประเทศอยู่ในช่วงการไว้ทุกข์

พุทธศักราช ๒๕๖๐ โขนมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ ได้ร่วมแสดงมหรสพสมโภชเนื่องในงาน พระราชพิธี ถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ณ ท้องสนามหลวง ในวันที่ ๒๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ ในตอนรามาวตาร สีดาหายและพระราม ได้พลขับพิเภก

พุทธศักราช ๒๕๖๑ จัดการแสดงตอน พิเภกสวามิภักดิ์
พุทธศักราช ๒๕๖๒ จัดการแสดงตอน สืบมรรคา
พุทธศักราช ๒๕๖๓ – ๒๕๖๔ งดการแสดงด้วยสถานการณ์แพร่ระบาดโรค Covid-19
พุทธศักราช ๒๕๖๕ จัดการแสดงตอน สะกดทัพ
พุทธศักราช ๒๕๖๖ จัดการแสดงตอน กุมภกรรณทดน้ำ ขึ้น ในระหว่างวันที่ ๕ พฤศจิกายน ถึงวันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๖๖ ณ หอประชุมใหญ่ ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย โดยยึดแนวบทละครเรื่อง รามเกียรติ์ ซึ่งเป็นบทพระราชนิพนธ์ของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช จับตอนตั้งแต่ หลังจากที่กุมภกรรณทําศึกโมกขศักดิ์ กับพระลักษมณ์แต่ไม่สําเร็จ ยังไม่สามารถสังหารพระลักษมณ์ได้ จึงคิดหาวิธีทํากลศึก นิมิตกายลงไปใต้น้ำทําพิธีทดน้ำ นอนขวางแม่น้ำไว้ เพื่อขัดขวางกองทัพพระราม ผลการต่อสู้และจุดจบของเรื่องราวกุมภกรรณทดน้ำจะเป็นอย่างไรนั้น ติดตามรับชมได้ในการแสดงโขน มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ ตอน กุมภกรรณทดน้ำ จําหน่ายบัตรแล้ววันนี้ที่ไทยทิคเก็ตเมเจอร์ทุกสาขา
โทร. ๐-๒๒๖๒-๓๕๕๖ บัตรราคา ๒,๐๐๐ บาท ๑,๘๐๐ บาท ๑,๐๐๐ บาท ๘๐๐ บาท และ ๖๐๐ บาท (รอบนักเรียน ราคา ๑๘๐ บาท)

แม้การจัดการแสดงโขนของมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ แต่ละครั้งไม่ใช่จะเกิดขึ้นได้ง่าย และมีค่าใช้จ่ายสูง แต่สิ่งที่คณะกรรมการและผู้ทํางานทุกฝ่ายยึดถือเป็นขวัญกําลังใจในการดําเนินงานคือ พระราชดํารัสเกี่ยวกับ การอนุรักษ์ศิลปะแขนงนี้ว่า “ขาดทุนของฉันคือกําไรของแผ่นดิน” นับเป็นความโชคดี ของคนไทยและประเทศไทยที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงส่งเสริมและสนับสนุนการแสดงโขน อย่างเอาพระทัยใส่ทุกมิติ เป็นการธํารงนาฏศิลป์อันทรงคุณค่าของชาติ ให้สืบทอดอยู่อีกนานเท่านาน

ติดตามทุกข่าวสารเกี่ยวกับละครและวงการบันเทิง ได้ที่
FB : https://www.facebook.com/lakornonlinefan/
ยูทูป : https://www.youtube.com/channel/UCQAR4HLhUFJhx_-rRbaZXGA
IG : https://www.instagram.com/lakorn_online/
TikTok : https://vt.tiktok.com/ZSJCY5xQa/

#ยืนหนึ่งข่าวละคร #ละครออนไลน์