คู่สามีภรรยาในเมืองฮาร์บิน มณฑลเฮยหลงเจียง เผยถึงความผิดหวัง เมื่อพบว่า “ประกันอายุสมรส” ที่ซื้อไว้เมื่อ 30 ปีก่อน กลับไม่สามารถเบิกเงินได้ตามจำนวนที่ระบุไว้ในเอกสาร แม้จะถือใบรับรองประกันที่มีตราประทับอย่างครบถ้วน
นายอู๋ ชาวเมืองฮาร์บิน เล่าว่า เขาและภรรยาจดทะเบียนสมรสเมื่อวันที่ 12 พฤษภาคม 1995 ที่สำนักงานเขตซวงเฉิง (ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของเมืองฮาร์บิน) ในตอนนั้นเจ้าหน้าที่เสนอผลิตภัณฑ์ชื่อว่า “ประกันอายุสมรส” ให้ซื้อเป็นสิริมงคล มีให้เลือกชำระแบบครั้งเดียว 100 หยวน หรือ 200 หยวน โดยรับรองว่า หากคู่สมรสอยู่ด้วยกันครบ 30 ปี จะสามารถเบิกเงินได้ 1,960 หยวน หรือมากกว่านั้นหากรอถึง 40 หรือ 50 ปี
นายอู๋เลือกซื้อแผนสูงสุด 200 หยวน พร้อมได้รับ “ใบรับรองประกันอายุสมรส” ที่ประทับตราสำนักงานประกันบำเหน็จบำนาญสังคมชนบทของเมืองซวงเฉิง ซึ่งระบุชัดว่า เมื่อครบ 30 ปี จะได้รับเงิน 1,960 หยวน หรือรอไปจนถึง 50 ปี จะได้รับ 40,000 หยวน
อย่างไรก็ตาม เมื่อถึงกำหนดในเดือนพฤษภาคม 2025 นายอู๋นำเอกสารไปยังหน่วยงานรัฐเพื่อขอรับเงิน แต่กลับถูกปฏิเสธหลายครั้ง โดยหน่วยงานต่าง ๆ เช่น กรมกิจการพลเรือน และหน่วยงานสวัสดิการสังคมในหลายระดับ ต่างโยนกันไปมาว่า “ไม่ใช่หน้าที่ของเรา”
หลังความพยายามหลายครั้ง ในที่สุดเขาก็ไปถึง “ศูนย์บริการประกันสังคมของเขตซวงเฉิง เมืองฮาร์บิน” ซึ่งยอมรับว่ารับผิดชอบเรื่องนี้ แต่กลับแจ้งว่าไม่สามารถจ่ายเงินตามที่ระบุในสัญญาได้ พร้อมเสนอให้เลือกระหว่าง รับเงินคืน 2 เท่าของเงินต้น (400 หยวน) หรือ รออีก 10 ปีเพื่อขอเบิกตามขั้น 40 ปี ซึ่งทำให้นายอู๋และภรรยารู้สึกว่าถูกหลอกและไม่เป็นธรรม
จากการตรวจสอบของสื่อจีนพบว่า มีประชาชนในหลายเมือง เช่น เมืองอี๋ชุน (Yichun) มณฑลเดียวกัน ประสบปัญหาแบบเดียวกัน สาเหตุหลักเกิดจาก “ประกันอายุสมรส” และ “ประกันสังคมชนบทในอดีต” เป็นโครงการนำร่องที่เริ่มใช้ในปี 1992 แต่ต่อมาหยุดดำเนินการตั้งแต่ปี 2001
เอกสารทางการของรัฐบาลมณฑลเฮยหลงเจียงในปี 2018 ระบุว่า สำหรับผู้ที่เคยซื้อประกันในโครงการนี้ สามารถเลือก “ขอคืนเงินต้น” หรือ “โอนยอดเข้าแผนประกันสังคมสำหรับประชาชนทั่วไป” เพื่อรอการพิจารณานโยบายใหม่ในอนาคต
ไม่เพียงแค่ในฮาร์บินเท่านั้น ที่มณฑลเสฉวน มีกรณีคล้ายกันเกิดขึ้นเมื่อชายวัย 60 ปี นามว่า "ซู่เพ่ย" เปิดเผยว่า เขาและภรรยาในปี 1996 ถูกเจ้าหน้าที่ท้องถิ่นบังคับให้ซื้อ “ประกันบำนาญชนบท” ราคา 200 หยวน เพื่อแลกกับการจดทะเบียนสมรส โดยมีการออกสมุดประกันอย่างเป็นทางการ
อย่างไรก็ตาม เมื่ออายุครบ 60 ปี เขากลับพบว่าไม่มีข้อมูลของเขาในระบบประกันสังคม และไม่มีสิทธิ์รับเงินใด ๆ ทั้งสิ้น เจ้าหน้าที่เสนอคืนเงินต้น 200 หยวนให้เท่านั้น ซู่เพ่ยรู้สึกผิดหวังอย่างมาก เพราะในยุคนั้น 200 หยวนถือเป็นเงินจำนวนมาก
เจ้าหน้าที่รัฐในพื้นที่อธิบายว่า โครงการในยุคนั้นไม่มีระบบฐานข้อมูลดิจิทัล และการดำเนินงานบางอย่างไม่อยู่ในระบบประกันสังคมในปัจจุบัน ทำให้ไม่สามารถพิสูจน์สิทธิ์ได้
โครงการประกันบำนาญในชนบท เริ่มต้นในปี 1992 ตามนโยบายของกระทรวงกิจการพลเรือน โดยให้ประชาชนในพื้นที่ชนบทซื้อประกันด้วยเงินส่วนตัว ในบางพื้นที่อาจมีเงินสมทบจากชุมชนหรือรัฐ
อย่างไรก็ตาม เมื่อรัฐบาลจีนเปลี่ยนผ่านเข้าสู่ระบบ “ประกันสังคมแบบใหม่” ในปี 2009 และดำเนินการรวมระบบประกันต่าง ๆ โครงการเก่าเหล่านี้ไม่ได้รับการจัดการต่ออย่างทั่วถึง บางพื้นที่ได้ดำเนินการคืนเงินและปิดโครงการแล้ว แต่บางแห่งกลับยังไร้ความคืบหน้า
