จีนประกาศมาตรการควบคุมการส่งออกแร่หายากประเภทกลางและหนัก 7 ชนิด เพื่อตอบโต้การที่รัฐบาลสหรัฐฯ ของโดนัลด์ ทรัมป์ ตั้งกำแพงภาษีแบบ “เท่าเทียม” (Reciprocal Tariff) ต่อสินค้าจีน โดยกำหนดอัตราสูงถึง 34% การตอบโต้ของจีนครั้งนี้ส่งผลกระทบโดยตรงต่อสายการผลิตของเครื่องบินขับไล่ล่องหน F-35 และเทคโนโลยีทางทหารขั้นสูงของสหรัฐฯ ซึ่งพึ่งพาวัตถุดิบเหล่านี้เป็นหลัก
กัว เจิ้งเลี่ยง สื่อมวลชนไต้หวันและอดีตสมาชิกสภานิติบัญญัติ เผยว่ามาตรการควบคุมแร่หายากของจีนครั้งนี้ “เป็นการบีบคอสหรัฐฯ โดยตรง” โดยเฉพาะโครงการผลิต F-35 ซึ่งเป็นเครื่องบินรบล่องหนที่ใช้แร่หายากในหลายส่วน เช่น ระบบอิเล็กทรอนิกส์การบิน แม่เหล็กความแม่นยำสูง ระบบเลเซอร์ เรดาร์ และวัสดุเคลือบที่ช่วยให้เครื่องบินพรางตัวจากคลื่นเรดาร์
แร่หายากที่ถูกควบคุม ได้แก่ แร่ซามาเรียม (Sm) แกโดลิเนียม (Gd) เทอร์เบียม (Tb) ดิสโพรเซียม (Dy) ลูทีเชียม (Lu) สแกนเดียม (Sc) และอิตเทรียม (Y) โดยทั้งหมดนี้มีบทบาทสำคัญในการเปลี่ยนคุณสมบัติของโลหะ เช่น เพิ่มจุดหลอมเหลว ความแข็ง และการต้านทานสนามแม่เหล็ก ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของชิ้นส่วนในระบบการบินและอาวุธยุทโธปกรณ์ขั้นสูง
แม้ว่าโครงการผลิตจะพยายามหาแหล่งจัดหาจากประเทศอื่น เช่น กรีนแลนด์ หรือยูเครน แต่ก็ไม่สามารถทดแทนจีนได้ในระยะสั้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านการแปรรูปแร่
นอกจาก F-35 แล้ว แร่หายากยังเป็นวัตถุดิบหลักในเรือดำน้ำ ระบบขีปนาวุธนำวิถี เครื่องยนต์ไอพ่นขั้นสูง และระบบเลเซอร์ป้องกันภัยทางอากาศ มาตรการของจีนเปรียบเสมือน “โจมตีหัวใจของอุตสาหกรรมกลาโหมสหรัฐฯ” ซึ่งไม่สามารถหาทดแทนได้ในระยะเวลาอันใกล้
แม้รัฐบาลสหรัฐฯ จะเร่งลงทุนเพื่อลดการพึ่งพาจีน เช่น สร้างโรงงานแปรรูปแร่ในประเทศ แต่โครงการเหล่านี้ยังไม่สามารถรองรับความต้องการในระดับอุตสาหกรรมได้ภายใน 2-3 ปีข้างหน้า
แม้มาตรการของจีนจะไม่ใช่การห้ามส่งออกโดยตรง แต่การจำกัดใบอนุญาตส่งออก (export license) ก็เป็นกลไกที่สามารถควบคุมปริมาณการส่งออกได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ดร. ซ่ง จงผิง นักวิเคราะห์ทหารจีนกล่าวว่า การควบคุมแร่หายากถือเป็น “หมากเด็ดที่ตรงเป้าหมาย” เพราะแร่เหล่านี้ไม่เพียงแต่ใช้ในการผลิตอาวุธเท่านั้น แต่ยังมีราคาสูงและหายากเป็นพิเศษ ทั้งยังใช้ในเครื่องยนต์ไอพ่นและแม่เหล็กถาวรคุณภาพสูงที่มีบทบาทสำคัญในเทคโนโลยีสมัยใหม่
นักวิเคราะห์ชี้ว่าหากสหรัฐฯ ไม่สามารถหาทางแก้ไขภายในระยะเวลาอันใกล้ การส่งมอบ F-35 รวมถึงยุทโธปกรณ์อื่น ๆ ที่ใช้แร่หายาก อาจล่าช้าหรือถึงขั้นหยุดชะงัก ซึ่งจะกระทบต่อยุทธศาสตร์การป้องกันประเทศและความเชื่อมั่นจากพันธมิตรทั่วโลก
ที่มา: 环球网、观察者网、彭博社、路透社、华尔街日报
