"ชามตราไก่" เป็นถ้วยชามที่อยู่ในความทรงจำ โดยเฉพาะผู้ที่มาจากครอบครัวในแถบมณฑลกวางตุ้งและทางตอนใต้ของจีน ซึ่งชามนี้ไม่ใช่เพียงแค่ภาชนะใส่อาหาร แต่ยังเป็นสัญลักษณ์ที่มีความหมายลึกซึ้งในวัฒนธรรมจีนอีกด้วย
ชามตราไก่ หรือ "鸡公碗" มีต้นกำเนิดในช่วงสมัยราชวงศ์หมิง ราวปี ค.ศ.1465-1487 ชามนี้เป็นที่นิยมของชนชั้นสูงในยุคนั้น เพราะการผลิตที่มีจำนวนจำกัดและการทำด้วยมือที่มีความประณีต ชามตราไก่กลายเป็นของสะสมที่มีค่ามาก ซึ่งหนึ่งในชามตราไก่จากสมัยนั้นสามารถประมูลได้ถึง 280 ล้านดอลลาร์ฮ่องกงเมื่อปี 2014 การประมูลนี้สะท้อนถึงความสำคัญของชามตราไก่ในฐานะสมบัติล้ำค่าในสายตาของนักสะสม
ในสมัยราชวงศ์ชิง ชามตราไก่ได้รับความนิยมแพร่หลายไปทั่ว โดยเฉพาะในแถบภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมถึงประเทศไทย ซึ่งชามนี้ไม่ได้เป็นแค่ภาชนะสำหรับชนชั้นสูงอีกต่อไป แต่กลายเป็นภาชนะที่ใช้กันในครัวเรือนทั่วไป ชามนี้มีลักษณะเฉพาะที่โดดเด่น ไม่ว่าจะเป็นขนาดที่เหมาะสม รูปทรงที่ง่ายต่อการใช้งาน และลวดลายที่ใช้สีแดง เขียว และดำเป็นหลัก พร้อมกับภาพวาดของไก่ที่เป็นเอกลักษณ์
ในอดีต ชามตราไก่ไม่เพียงแต่เป็นของใช้ในชีวิตประจำวัน แต่ยังมีความหมายสัญลักษณ์เกี่ยวกับความเจริญรุ่งเรืองของครอบครัว ไก่ในภาษาจีนกลางมีเสียงใกล้เคียงกับคำว่า "เจริญ" ทำให้ชามตราไก่ถูกใช้ในโอกาสพิเศษ เช่น การฉลองปีใหม่ ที่ชาวบ้านจะเปลี่ยนถ้วยชามใหม่เพื่อต้อนรับสิ่งดีๆ เข้ามาในชีวิต นอกจากนี้ ลวดลายดอกไม้บนชามยังสื่อถึงความเจริญรุ่งเรืองในชีวิตประจำวันอีกด้วย
การออกแบบของชามตราไก่นั้นยังแฝงไปด้วยความคิดสร้างสรรค์ที่ช่วยให้การใช้งานสะดวกขึ้น ขอบชามที่โค้งเล็กน้อยช่วยป้องกันไม่ให้น้ำซุปหรืออาหารรั่วซึมขณะกิน และฐานชามที่ลึกทำให้จับได้ถนัดมือ ไม่ร้อนมือเมื่อยกขึ้นจากโต๊ะ นอกจากนี้ ขนาดของชามยังถูกออกแบบให้พอดีสำหรับการกินอาหารในครอบครัวใหญ่ซึ่งสะท้อนถึงวัฒนธรรมการทานอาหารร่วมกันในอดีต
แม้ว่าในปัจจุบัน ชามตราไก่แบบดั้งเดิมอาจถูกแทนที่ด้วยชามที่ผลิตจากเครื่องจักรในราคาย่อมเยาและความสะดวกในการผลิต แต่ชามตราไก่แบบดั้งเดิมยังคงมีคุณค่าและเป็นที่ต้องการของนักสะสมและผู้ที่ชื่นชอบของเก่าที่มีเรื่องราวและประวัติศาสตร์อันยาวนาน
สำหรับหลายคน ชามตราไก่เป็นมากกว่าภาชนะใส่อาหาร มันเป็นความทรงจำ เป็นวัฒนธรรมที่สืบทอดต่อกันมา เป็นสิ่งที่เชื่อมโยงคนรุ่นหลังกับอดีต และทำให้เราหวนนึกถึงวิถีชีวิตในวันที่เรียบง่ายและเต็มไปด้วยความอบอุ่น
ที่มา กลุ่มสื่อจีน/ภาพ โต่วอิน