โดย ร่มฉัตร จันทรานุกูล
หนึ่งในประเด็นข่าวดังจีนที่คนทั่วโลกให้ความสนใจอย่างต่อเนื่องคงหนีไม่พ้น “วิกฤตอสังหาริมทรัพย์จีน” ที่กำลังเกิดขึ้นและเป็นปัญหาใหญ่ของโครงสร้างเศรษฐกิจจีน ข่าวบนหน้าสื่อต่างประเทศมักนำเสนอในสถานการณ์มุมกว้างและผลกระทบระดับมหภาค ในบทความนี้ผู้เขียนอยากนำเสนอปัญหาในมุมจุลภาค ผลกระทบต่อประชาชนทั่วไปจนลุกลามกลายเป็นปัญหาสังคมไปแล้ว ปัญหาของอสังหาฯ จีนทำให้ครอบครัวจีนหลายครอบครัวตกอยู่ในภาวะยากลำบาก ครอบครัวที่ “ล้มและยังยืนได้” ยังถือว่าโชคดี บางครอบครัวโชคร้าย “ล้มแล้วลุกไม่ได้อีกเลย”
“ปัญหาโครงการบ้านที่ก่อสร้างไม่เสร็จ” ทำลายความหวังของคนที่ซื้อบ้านอยู่อาศัยเป็นของตัวเอง ทำให้ประชาชนหาเช้ากินค่ำต้องมาเสียทรัพย์และรับกรรมกับสิ่งที่ตัวเองไม่ควรได้รับ ความมั่นใจของประชาชนต่อบริษัทพัฒนาอสังหาฯ หมดไป และมีคำถามเกี่ยวกับความหละหลวมของรัฐบาลในการกำกับดูแลเงินซื้อบ้านของประชาชนที่ถูกพวกบริษัทพัฒนาอสังหาฯ พวกนี้โยกไปลงทุนและใช้กันตามอำเภอใจจนเกิดวิกฤตขึ้น
ยกตัวอย่างเช่น เมืองเจิ้งโจว เมืองหลวงของมณฑลเหอหนาน ถือเป็นหนึ่งในเมืองของจีนที่มีโครงการบ้านที่ก่อสร้างไม่เสร็จจำนวนมากที่สุด ในเมืองเจิ้งโจวปัจจุบันมีโครงการบ้านที่สร้างไม่เสร็จทั้งหมด 106 กว่าโครงการ มี 600,000 กว่าครอบครัวจีนที่ได้รับผลกระทบ เทียบกับขนาดประชากรที่เมืองเจิ้งโจว เท่ากับว่าใน 100 คนจะมี 8 คนเป็นผู้เดือดร้อนจากโครงการบ้านที่สร้างไม่เสร็จ ในปี 2021 โครงการบ้านใหม่ในเมืองเจิ้งโจวที่เปิดขายมีพื้นที่ทั้งหมด 9.4 ล้านตารางเมตร ในจำนวนนี้มีปัญหา 2.71 ล้านตารางเมตร เท่ากับว่าในบ้าน 3 หลังจะมีอยู่ 1 หลังที่ไม่สามารถสร้างเสร็จและส่งมอบให้ผู้ซื้อได้
วิกฤตอสังหาฯ ในจีนเริ่มปะทุหนักตั้งแต่ช่วงปลายปีที่แล้ว (2022) โดยรัฐบาลกลางส่งสัญญาณไปยังรัฐบาลท้องถิ่นทั่วประเทศให้ออกมาตรการและหาวิธีแก้ไขปัญหา ประคองโครงการบ้านต่างๆ และ “รับประกันการส่งมอบบ้าน” ให้แก่ประชาชน แต่ถึงแม้ว่าจะมีแนวทางรับประกันการส่งมอบบ้านให้ประชาชน แต่ในทางปฏิบัติกลับไม่ง่ายเช่นนั้น จนปัจจุบันหลายโครงการที่ยังก่อสร้างไม่เสร็จยังไม่มีวี่แววกลับมาก่อสร้างต่อ
กลุ่มบริษัทพัฒนาอสังหาฯ ขอยื่นล้มละลายกันมากขึ้น อย่างเช่น เมืองเจิ้งโจวที่ผู้เขียนอ้างถึงข้างต้น ตั้งแต่เดือน ก.ย.ปีที่แล้วได้ประกาศนโยบาย “ประกันการส่งมอบบ้านให้ประชาชนภายในหนึ่งเดือน” สำหรับโครงการที่ผิดนัดเวลาการมอบบ้านมาแล้ว แต่ผ่านไปหนึ่งปีกว่าก็ยังคงมีโครงการอีกมากมายที่ไม่มีความคืบหน้าใดๆ บางคนบอกว่า ตลาดอสังหาฯ ที่เจิ้งโจวกำลังประสบปัญหาหนักอย่างที่ไม่เคยมีมาก่อนจนทำให้การประกันการมอบบ้านทำได้ยาก
ในเมืองเจิ้งโจวกลุ่มบริษัทพัฒนาอสังหาฯ อันดับหนึ่งในท้องถิ่น “Jianye Group” ประสบปัญหาทางการเงินขาดสภาพคล่องรุนแรงทำให้โครงการบ้านใหม่ทั้งหลายที่กำลังสร้างต้องหยุดสร้างกะทันหัน ดังภาพตัวอย่างโครงการบ้านที่สร้างไม่เสร็จในเจิ้งโจวมีให้เห็นในทุกเมืองของประเทศจีน โดยเฉพาะเมืองชั้นสองขึ้นไป ทำให้ขณะนี้ ‘วิวภาพตึกร้างที่สร้างไม่เสร็จ’ ในเมืองระดับรองๆ ลงไปในจีนมีให้เห็นมากมาย ในเมืองเจิ้งโจวเองมีหลายโครงการยักษ์ที่หยุดสร้างกลางคัน กลายเป็นตึกร้างกลางเมือง เป็นภาพที่ใครเห็นก็ปวดใจ
ในด้านของประชาชนที่ได้รับผลกระทบและจะเรียกร้องความรับผิดชอบจากบริษัทพัฒนาอสังหาฯ ก็ไม่ใช่เรื่องง่าย ส่วนใหญ่จะปัดความรับผิดชอบ มีการรวมกลุ่มไปเรียกร้องความรับผิดชอบก็ไม่ใช่ว่าจะได้รับการเหลียวแล การร้องเรียนไปที่หน่วยงานรัฐก็ไม่ประกันว่าจะได้รับการแก้ไขเพราะหน่วยงานรัฐรับบทบาทเป็นแค่คนกลางเท่านั้น ประชาชนที่ได้รับผลกระทบต้องใช้ระยะเวลายาวนานในการเรียกร้องและต้องมีความอดทนอย่างสูง
ขอยกอีกตัวอย่างเป็นกลุ่มผู้ซื้อบ้านโครงการหนึ่งในเมืองเจิ้งโจว ไม่ได้รับมอบบ้านตามสัญญา ทำให้กลุ่มผู้ซื้อบ้านโครงการนี้รวมตัวและตั้งกลุ่มขึ้นมาเพื่อประท้วงบริษัทอสังหาฯ และร้องเรียนไปยังรัฐบาล กลุ่มผู้ซื้อบ้านโครงการนี้ได้รับความสนใจอย่างมากจากชาวเน็ตจีนเนื่องจากพวกเขาใช้วิธีการเป็นขั้นตอนมีความเป็นมืออาชีพอย่างมาก โดยสร้างบัญชีบนโซเชียลมีเดีย ‘วีแชท’ เผยข้อมูลต่างๆเปิดโปงความไม่ชอบมาพากลของบริษัทอสังหาฯ การโยกย้ายเงินทุนก่อสร้างโครงการไปใช้อย่างไร้การควบคุมจากรัฐบาล
นอกจากนี้ ยังแชร์ไปยังช่องข่าวของเมืองอื่นๆ ด้วย เพื่อให้ช่วยเปิดโปงความเน่าเฟะ สุดท้ายความพยายามของพวกเขาทำให้รัฐบาลมณฑลเหอหนานเห็นความสำคัญและช่วยแก้ปัญหา โดยได้ไปไล่เส้นทางการเงินของบริษัทพัฒนาอสังหาฯ นี้และเอาเงินกลับเข้ามาบัญชีกลางของโครงการเป็นจำนวน 1 พันล้านหยวน
แต่ประชาชนทั่วไปที่ซื้อบ้านแล้วไม่ได้บ้านจำนวนมาก ต่างรอคอยว่าเมื่อไหร่ที่โครงการบ้านจะสร้างต่อและได้ย้ายเข้าไปอยู่ เงินที่เอามาซื้อบ้านบางครอบครัวเป็นเงินที่เก็บออมมาทั้งชีวิต ผู้ได้รับผลกระทบส่วนใหญ่เมื่อเจอปัญหาแล้วไม่รู้จะไปหาใครก่อน หน่วยงานไหนก่อน การรวมกลุ่มกันอย่างเหนียวแน่นก็ทำได้ยากลำบาก ส่วนใหญ่ไม่รู้เลยด้วยซ้ำว่าเงินซื้อบ้านของตัวเอง ถูกบริษัทพัฒนาอสังหาฯ เอาไปถลุงที่ไหนบ้าง
ประชาชนจีนส่วนใหญ่เป็นครอบครัวชนชั้นแรงงาน และไม่มีเงินมากหรือสถานะทางสังคมที่ดีพอที่จะเปลี่ยนแปลงสถานการณ์ที่เป็นอยู่ เมื่อบริษัทอสังหาฯ เผชิญกับปัญหาการเงิน กลุ่มธนาคารและซัปพลายเออร์มักเป็นกลุ่มแรกที่ปกป้องผลประโยชน์ของตัวเองก่อนเพื่อน ในขณะที่ผู้ซื้อบ้านทั่วไปมักจะเป็นกลุ่มคนสุดท้ายที่รู้ปัญหา
โครงการบ้านที่สร้างไม่เสร็จเหล่านี้กลายเป็นภาระหนักสำหรับประชาชนตาดำๆ เพราะถึงแม้ว่าจะซื้อบ้านแล้วไม่ได้บ้านแต่เงินผ่อนธนาคารก็ยังคงต้องจ่ายปกติเพราะถือว่าเป็นสัญญาการกู้เงินที่เกิดขึ้นแล้วระหว่างคนซื้อบ้านและธนาคาร หลายคนต้องจำยอมให้ตัวเองติดเครดิตบูโรเพราะผิดนัดชำระค่าบ้าน
