โดย ร่มฉัตร จันทรานุกูล นักวิชาการอิสระ
ในบทความนี้ผู้เขียนอยากจะเล่าสู่กันฟังถึงเรื่องของความนิยมอาหารไทยในจีน อย่างที่ทุกท่านทราบว่าชาวจีนคือกลุ่มนักท่องเที่ยวหลักของไทย ในแต่ละปีการท่องเที่ยวของนักท่องเที่ยวจีนนำเงินและรายได้เข้าประเทศไทยเป็นจำนวนมหาศาล เพราะเหตุนี้ผู้ประกอบการทั้งไทยและจีนไม่น้อยที่เห็นโอกาส และต่างอยากเข้ามาลงทุนทำธุรกิจที่เกี่ยวข้อง เพราะคนจีนจำนวนมากเคยไปไทยและคุ้นเคยกับความเป็นไทย ทำให้ธุรกิจที่ขายความเป็นไทยในจีนมีอนาคตที่สดใส อย่างเช่นธุรกิจสปาไทย และร้านอาหารไทย มีความแตกต่างและโดดเด่นซึ่งดึงดูดคนจีนไปใช้บริการ โดยเฉพาะธุรกิจร้านอาหารไทยในจีนที่ได้รับความนิยมอย่างต่อเนื่องและมีแนวโน้มจะเติบโตขยายไปเรื่อยๆ เนื่องจากกำลังซื้อของชนชั้นกลางจีนที่มีมากขึ้น และคนจีนรุ่นใหม่ชอบลองอะไรใหม่ๆ ที่แตกต่างและเปิดรับสิ่งที่แปลกใหม่ได้มากกว่าคนจีนในยุคก่อน สำหรับเจ้าของร้านอาหารไทยในจีนส่วนใหญ่เป็นผู้ประกอบการจีน และมีอยู่จำนวนหนึ่งซึ่งไม่มากนักมีเจ้าของเป็นผู้ประกอบการไทย
ผู้เขียนได้อ่านบทความหนึ่ง มีหัวข้อว่า “ทำไมร้านอาหารไทยได้รับความนิยมล้นหลามในช่วงเวลาอันสั้น และเป็นธุรกิจที่น่าลงทุนไหม?” โดยมีข้อมูลในหลายมิติและสถิติตัวเลขที่น่าสนใจและอยากจะมาแชร์กัน การระบาดของโรคโควิด-19 ในช่วง 3 ปีกว่ามานี้ คนจีนไม่สามารถเดินทางไปเที่ยวต่างประเทศได้อย่างอิสระเพราะข้อจำกัดด้านการเดินทางและการกักตัวในประเทศที่เข้มข้น ซึ่งไทยเราก็เป็นประเทศยอดนิยมที่คนจีนเลือกไปเที่ยว อย่างในปี 2019 นักท่องเที่ยวจีนที่เดินทางไปท่องเที่ยวไทยก็ทะลุ 10 ล้านคนไปแล้ว ตรงนี้เองผู้เขียนเชื่อว่าหากไม่มีการระบาดของโรคโควิด-19 จำนวนนักท่องเที่ยวจีนที่เดินทางไปเที่ยวไทยน่าจะทุบสถิติมากขึ้นทุกปี และหลังจากการระบาดของโรคโควิด-19 การปิดประเทศที่ยาวนานทำให้ไทยกลายเป็นประเทศแรกๆ ที่คนจีนคิดถึงและอยากจะไปเที่ยวมากที่สุดประเทศหนึ่ง
เพราะการปิดประเทศที่ยาวนาน ทำให้ร้านอาหารนานาชาติในจีนได้รับความนิยมเพิ่มขึ้นและร้านอาหารไทยได้รับอานิสงส์นั้นด้วย ความต้องการกินอาหารนานาชาติในจีนมีเพิ่มมากขึ้น ทั้งนี้ ต้องบอกว่าอาหารไทยเองมีเสน่ห์ มีความพิถีพิถันและมีรสชาติถูกปากคนส่วนใหญ่ในประเทศจีน ในบทความ “ทำไมร้านอาหารไทยได้รับความนิยมล้นหลามในช่วงเวลาอันสั้น เป็นธุรกิจที่น่าลงทุนไหม?” ได้ระบุว่า ร้านอาหารไทยในช่วง 2 ปีนี้เติบโตขึ้นอย่างมาก โดยประเมินว่าปัจจุบันกลุ่มคนจีนที่ชอบบริโภคอาหารไทยมีมากถึง 120 ล้านคน ขนาดของตลาดร้านอาหารไทยมีสูงถึง 6 แสนล้านหยวน! ขนาดของตลาดนี้เติบโตในแต่ละปีมากกว่า 120%!
YingShang Bigdata เป็นสถาบันเอกชนเก็บข้อมูลวิจัยในด้านเศรษฐกิจ ได้ให้ข้อมูลเพิ่มเติมว่า ในปี 2021 ห้างสรรพสินค้าขนาดใหญ่ (ที่มีพื้นที่ภายในห้างสรรพสินค้าเท่ากับหรือมากกว่า 50,000 ตารางเมตร) ใน 24 เมืองทั่วประเทศจีน มีร้านอาหารไทยเปิดอยู่มากกว่า 1,300 ร้านแล้ว และในปีนี้แอปเหมยถวน (Meituan) ได้เปิดเผยสถิติว่าในช่วงวันหยุดยาววันแรงงานที่ผ่านมายอดการค้นหา “อาหารไทย” เพิ่มขึ้นกว่า 303% จากช่วงเดียวกันของปีก่อนหน้า ทำให้ในปีนี้การค้นหา ‘ร้านอาหารไทย’ ในแอปเหมยถวนขึ้นเป็นอันดับหนึ่ง แซง ‘ร้านอาหารญี่ปุ่น’ และ ‘ร้านอาหารฝรั่ง’ จึงไม่แปลกใจเลยที่ร้านอาหารไทยหลายร้านในจีนได้รับความนิยมอย่างสูง ขายดีกันเป็นเทน้ำเทท่า และร้านอาหารไทยในจีนมีการแตกไลน์ที่ละเอียดมากขึ้น อย่างเช่น ร้านหม้อไฟสไตล์ไทย (จิ้มจุ่ม) ร้านอาหารทะเลสไตล์ไทย (ปรุงรสชาติแบบไทย) ร้านปิ้งย่างสไตล์ไทย (หมูกระทะ) เป็นต้น คือเป็นการเจาะประเภทของร้านอาหารไทยลงไปอีก ไม่ใช่แค่อาหารไทยประเภททั่วไปเท่านั้น
ตาราง : การจัดอันดับแบรนด์ร้านอาหารไทยที่ได้รับความนิยมสูงสุดและมีการขยายสาขามากที่สุดในจีน โดย Hongcan （红餐）เว็บไซต์แนะนำด้านอาหารในประเทศจีน
ร้านอาหารไทยหลายร้านในจีนมีการเติบโตและขยายตัวอย่างรวดเร็ว แล้วทำไมร้านอาหารไทยถึงได้เติบโตทวนกระแสในขณะที่ร้านอาหารจำนวนมากต้องลดสาขาหรือปิดกิจการลงจากผลกระทบทางเศรษฐกิจ เหตุผลเพราะการไปท่องเที่ยวของคนจีนในไทยเป็นจำนวนมากในช่วงที่ผ่านมา ทำให้คนจีนได้รับและซึมซับวัฒนธรรมไทย และการกินอาหารไทยก็เป็นหนึ่งในเป้าหมายสำคัญของการท่องเที่ยว และยังมีหนังจีนที่ไปถ่ายทำในไทยแล้วดังเป็นพลุแตกอย่าง Lost in Thailand ที่ออกฉายในโรงภาพยนตร์จีนในปี 2012 คือจุดเริ่มปลุกกระแสการไปท่องเที่ยวไทยและกลายเป็นการเผยแพร่วัฒนธรรมไทยไปโดยปริยาย
ก่อนหน้านี้อาหารจากฝั่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้อย่างอาหารไทย และอาหารเวียดนามไม่ค่อยได้รับความนิยมนัก เพราะยังไม่เป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวาง คนที่เข้าไปกินก็แค่เห็นว่าแปลกใหม่ แต่จากในช่วง 5 ปีที่ผ่านมา คนจีนได้เดินทางออกไปเที่ยวในต่างประเทศ รวมทั้งประเทศทางเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มากขึ้น ทำให้ระดับการยอมรับและซึมซับรสชาติอาหารจากเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มากขึ้นในหมู่ผู้บริโภคจีน
จากที่เกริ่นไปข้างต้นอาหารไทยเริ่มได้รับความนิยมในหมู่คนจีนมากขึ้น เพราะรสชาติอาหารไทยถูกปากคนจีน ที่โดดเด่นในรส “เผ็ดเปรี้ยวเค็ม” ความหอมละมุนของอาหารไทยที่มีการใช้กะทิเข้ามาช่วยในแกงประเภทต่างๆ และสมุนไพรไทยที่ใช้ในอาหารอย่าง ขิง ข่า ตะไคร้ ใบมะกรูด ก็ดีต่อสุขภาพและชูรสของอาหารไทยได้ดี ในเรื่องของรสชาติเผ็ดนั้นคนจีนส่วนใหญ่โดยเฉพาะเมืองทางตอนใต้ชอบอาหารรสจัดอยู่แล้ว เพราะฉะนั้นรสเผ็ดของอาหารไทยไม่ใช่ปัญหาใหญ่แต่อย่างใด
ผู้ประกอบการร้านอาหารไทยในจีนหลายท่านให้ความเห็นเดียวกันว่า การทำธุรกิจร้านอาหารไทยต้องให้ความสำคัญที่สินค้า รูปแบบ การตกแต่งร้านและการจัดซื้อ ต้องเน้นย้ำบรรยากาศความเป็นไทยที่โดดเด่น และต้องปรับให้เข้ากับผู้บริโภคจีน แต่อย่างไรก็ตาม คุณภาพและรสชาติของอาหารคือสิ่งสำคัญที่สุด โดย 73.8% ของผู้บริโภคคาดหวังว่าอาหารไทยที่ไปกินน่าจะมีรสชาติจะอร่อยเหมือนไปกินที่ไทย อีก 63.6% เห็นว่าเรื่องบรรยากาศร้านและการบริการแบบไทยๆเป็นเรื่องสำคัญ ดังนั้นผู้บริโภคจีนคาดหวังการไปร้านอาหารไทยไม่ใช่แค่เรื่องอาหารเท่านั้น แต่ยังหมายถึงบรรยากาศและบริการที่ดีอีกด้วย อย่างร้านอาหารไทยในจีนที่เปิดมานานอย่าง Banana Leaf มีการพัฒนาเมนูและอบรมพ่อครัวอยู่เสมอ โดยก่อนโควิด-19 จะส่งพ่อครัวไปไทยและประเทศอื่นๆ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เพื่อเรียนรู้ด้านอาหารและกลับมาพัฒนาให้เหมาะกับลูกค้าจีน
เรื่องสุดท้ายที่สำคัญที่สุดคือ “ความคุ้มค่า” ราคาอาหารไทยในจีนโดยเฉลี่ยต่อหัวมีตั้งแต่ 50-400+ หยวน หรือ 250-2,000+ บาท โดยร้านอาหารไทย 50% ในจีนราคาบริโภคต่อหัวจะอยู่ที่ประมาณ 50-150 หยวน หรือ 250-750 บาท โดยจะมีร้านแบบทั่วไปไปถึงร้านหรู ทั้งนี้ รูปแบบการตกแต่งร้านและวัตถุดิบ ความพิถีพิถันของการปรุงอาหารจะต่างกันไป สำหรับร้านอาหารไทยที่ “คุณภาพดีราคาคุ้มค่า” “ปริมาณน้อยหน่อยแต่อร่อย” จะได้รับความนิยมมากขึ้น และนอกจากความคุ้มค่าแล้ว คุณภาพ วัตถุดิบพร้อมการควบคุมต้นทุน เป็นสิ่งที่สำคัญและท้าทายของการประกอบการร้านอาหารไทยอย่างมาก
