โดย ร่มฉัตร จันทรานุกูล นักวิชาการอิสระ
ปี 2022 ขนาดของตลาดสินค้ามือสองจีน ได้ทะลุ 1 แสนล้านหยวนเป็นที่เรียบร้อย โอกาสธุรกิจนี้มีอนาคตสดใส ทำเงินง่าย และคนรุ่นใหม่คือกลุ่มหลักที่ผลักดันตลาดสินค้ามือสองให้เติบโต! อีกทั้งตลาดของสินค้ามือสองยังตอบรับแนวคิด นโยบายการประหยัดทรัพยากร และ #การนำกลับมาใช้ใหม่ (Reuse) สำหรับตลาดจีนในขณะนี้มี #แพลตฟอร์มซื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้ามือสองผุดออกมามากมาย เช่น #เสียนอี๋ว์ (Xianyu) #ไพไพ (Paipai) #เต๋ออู่ (Dewu) อ้ายหุยโซว (Aihuishou) เป็นต้น
ส่วนกลุ่มที่ผลักดันตลาดสินค้ามือสองเติบโตคือ กลุ่มคนรุ่นใหม่ ที่มีแนวคิดทันสมัย ไม่ค่อยแคร์ว่าของชิ้นนี้เคยถูกผ่านการใช้งานมาแล้ว (คนจีนในยุคก่อนจะถือกับการใช้ของมือสองต่อจากผู้อื่น) และเหตุผลหลักๆ ทำให้ตลาดสินค้ามือสองมีอนาคตสดใส มีประเด็นต่างๆ ตามต่อไปนี้
-สินค้าบริโภคมือหนึ่งในตลาดมีการอัปเกรดเปลี่ยนรุ่นอย่างรวดเร็ว ยกตัวอย่างเช่น โทรศัพท์มือถือไอโฟนมือหนึ่งมีราคาแพงและมีรุ่นใหม่ๆ ออกมาทุกปี อย่างที่ทราบกันว่าจีนเป็นตลาดผลิตและบริโภคที่ใหญ่ระดับโลก มือถือไอโฟนในตลาดมือหนึ่งถูกผลิตออกมาเป็นจำนวนมากในแต่ละปี และได้รับความนิยมจากผู้บริโภค มือถือไอโฟนหนึ่งเครื่องซื้อจากชอปราคาหลายหมื่นบาท ทำให้หลายคนหันไปหาไอโฟนในตลาดมือสองที่สภาพดี ธุรกิจนี้ทำเงินได้จากทั้ง 2 ทาง คือ ทั้งจากการซื้อเข้าและขายออก ทำกำไรงาม ไม่ผิดกฎหมายและยังได้รับการสนับสนุน
-สินค้ามือสองราคาถูกกว่า คุณภาพอยู่ในเกณฑ์ดี สินค้ามือสองที่ซื้อง่ายขายคล่องความใหม่จะอยู่ที่ประมาณ 90-95% หลายครั้งที่ผู้บริโภคซื้อสินค้าใหม่มาใช้ไม่ถึง 1 ปีก็อยากเปลี่ยนโดยขายของเก่าไป และของที่ผ่านการใช้งานมาแล้วส่วนใหญ่ราคาถูกกว่าของมือหนึ่งกว่าครึ่ง และผู้ขายของที่ใช้แล้วของตัวเองส่วนใหญ่ไม่ได้คาดหวังว่าจะทำกำไรอะไร บางทีแค่อยากขายของเก่าที่ไม่ได้ใช้แล้วออกไปไวๆ ส่วนในมุมผู้ซื้อที่กำลังหาซื้อของมือสอง บางทีก็ได้ของคุณภาพดีมากที่ราคาถูก หรือที่ภาษาจีนเรียกกันว่า “เจี่ยนโล่ว”(捡漏：Jianlou)
-หน่วยงานรัฐในจีนจัดระเบียบและตั้งกฎ มาตรฐานของสินค้ามือสองประเภทต่างๆ โดยเฉพาะในแง่ของการตรวจสอบของแท้หรือของปลอม อย่างเช่น สินค้าแบรนด์เนมจะมีศูนย์ตรวจสอบที่จัดตั้งขึ้นโดยความร่วมมือของรัฐบาลท้องถิ่นในเมืองต่างๆ และเอกชนที่มีความเชี่ยวชาญ การออกใบรับรองสินค้าที่ส่งเข้ามาตรวจสอบว่าเป็นของแท้หรือปลอม มีการออกผลรายงานและมีผลทางกฎหมาย โดยศูนย์การตรวจสอบสินค้านี้จะเป็นเหมือนหน่วยงานคนกลาง เพื่อตรวจสอบสินค้าก่อนการซื้อขาย จะโปร่งใสและเป็นธรรมมากยิ่งขึ้น และนี่เป็นระบบที่พัฒนาขึ้นมาเพื่อรองรับการซื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้ามือสอง และเป็นตัวช่วยผลักดันให้ตลาดเติบโต
-เงินในมือประชาชนเริ่มฝืดเคือง กระตุ้นตลาดสินค้ามือสองโตขึ้นๆ การที่รายได้ประชาชนน้อยลง หรือมีความมั่นใจในเศรษฐกิจที่ลดลงทำให้ผู้คนหันมาประหยัดกันมากขึ้น การเลือกซื้อสินค้ามือสองในแพลตฟอร์มที่เชื่อถือได้ก็เป็นทางเลือกใหม่ของคนจีนยุคปัจจุบัน
“อินเทอร์เน็ต + สินค้ามือสอง” คือตัวอย่างของการพัฒนาแพลตฟอร์มแลกเปลี่ยนซื้อขายสินค้าที่เติบโตอย่างรวดเร็ว ขณะนี้มีแพลตฟอร์มยักษ์รายหนึ่งเป็นผู้เล่นในตลาดยุคบุกเบิก จนถึงปัจจุบันมีฐานผู้ใช้จำนวนมากและมีชื่อเสียง แพลตฟอร์มที่ว่าคือแพลตฟอร์ม ‘เสียนอี๋ว์’ ภายใต้การจัดตั้งและกำกับดูแลของอาลีบาบา กรุ๊ป ในแพลตฟอร์มนี้มีสินค้ามือสองหลายชนิดและหลายประเภท โดยบัญชีผู้ใช้จะถูกผูกกับบัญชีอาลีเพย์ส่วนบุคคล และจะทำให้ “การแสดงเครดิตส่วนบุคคล” (Personal Credit) เป็นไปโดยอัตโนมัติ ดังนั้น ไม่ว่าคุณจะมีสถานะเป็นผู้ประกาศขายสินค้าหรือเป็นผู้ซื้อ ทุกๆ คนสามารถเห็นสถานะเครดิตส่วนบุคคลของกันและกันได้ ตรงนี้เองจะเสมือนการกลั่นกรองเครดิตของผู้ใช้ในขั้นแรก ส่วนในกระบวนการแลกเปลี่ยนซื้อขายแพลตฟอร์มจะมีการตรวจสอบอย่างเคร่งครัด หากผู้ซื้อหรือผู้ขายกระทำผิดกฎหรือมีการหลอกลวงบัญชีผู้ใช้จะถูกปิดทันที การลงขายสินค้าปลอมจะถูกกรองโดย AI และจะถูกลบโพสต์ไป และการลงขายสินค้าที่ผิดกฎระเบียบจะถูกลบไปโดยทันทีเช่นกัน
ผู้เขียนได้เปิดบัญชีผู้ใช้ในแพลตฟอร์มเสียนอี๋ว์อยู่เหมือนกัน และเคยขายของที่ตัวเองไม่ได้ใช้ไปหลายชิ้น (เฉพาะของสภาพดี จะทิ้งก็เสียดาย วางไว้ก็รกห้อง) โดยผู้เขียนมีเครดิตส่วนตัวในระดับสูง และของที่ขายในแพลตฟอร์มหลายชิ้นลงโพสต์ตามสินค้าจริง ภาพจริง ตำหนิสินค้าเป็นอย่างไรก็ว่าไปตามจริง สุดท้ายคนที่ซื้อไปก็ถูกใจและให้คะแนนการซื้อที่ดี เมื่อเราสะสมเครดิตที่ดี สินค้าที่เราลงประกาศขายในแต่ละครั้งทางแพลตฟอร์มจะช่วยดันและเพิ่มการแสดงให้คนที่เข้ามาหาสินค้าประเภทที่เราประกาศขายมีโอกาสเห็นได้มากขึ้น และผลที่ได้คือของชิ้นใหม่ๆ ที่เราลงประกาศขายจะขายได้เร็วขึ้น นี่คือตัวอย่างหนึ่งของระบบการซื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้ามือสองในขณะนี้ ซึ่งผู้เขียนมองว่าระบบค่อนข้างเป็นระเบียบ และอีกหลายรายละเอียดก็กำลังพัฒนาเพื่อให้การซื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้ามือสองปลอดภัยทั้งกับผู้ซื้อและผู้ขายมากที่สุด
ในช่วงหลายปีมานี้ตลาดสินค้ามือสองประเภทต่างๆ โตอย่างรวดเร็ว โดยกลุ่มคนเจเนอเรชันใหม่อย่างกลุ่มที่เกิดในช่วงปี 1990-2000 ที่ทั้งซื้อและขายสินค้ามือสองประเภทต่างๆ กันอย่างมากมาย อย่างเช่นนักศึกษามหาวิทยาลัยรายหนึ่งเคยบอกว่า “เคยขายหนังสือภาษาอังกฤษออกไปหลายเล่ม และได้ซื้อของมือสองมากมายมาใช้ ของมือสองหลายชิ้นที่ซื้อมาใช้นั้นคุ้มค่ากว่าไปซื้อของใหม่ เช่น ชั้นหนังสือ เก้าอี้ที่ใช้ในหอพัก” โดยกลุ่มคนที่สนใจเข้ามาหาซื้อของมือสองไม่ใช่แค่กลุ่มคนอายุ 20 กว่าปีเท่านั้น กลุ่มคนวัยทำงานอายุ 25-40 ปี ก็เริ่มสนใจแพลตฟอร์มซื้อขายสินค้ามือสองกันมากขึ้น
จากศูนย์วิจัยด้านเศรษฐกิจและอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ของมหาวิทยาลัยชิงหัว ในปักกิ่ง ประเมินว่าภายในปี 2025 ขนาดตลาดสินค้ามือสองภายในประเทศจะมีมูค่ามากกว่า 3 แสนล้านหยวน โดยในขณะนี้โทรศัพท์มือถือ สินค้าอิเล็กทรอนิกส์ มีสัดส่วนการซื้อขายแลกเปลี่ยนกันมากที่สุด เมืองชั้นหนึ่งอย่างปักกิ่ง เซี่ยงไฮ้ และเซินเจิ้น เป็นกลุ่มเมืองที่มีการซื้อขายสินค้ามือสองกันมากที่สุด ขณะที่กลุ่มเมืองชั้นสองก็มีแนวโน้มที่จะเติบโตอย่างต่อเนื่องเช่นกัน
กล่าวโดยสรุปคือ ตลาดสินค้ามือสองในจีนเป็นตลาดที่น่าจับตา คนที่เข้ามาก่อนมีโอกาสประสบความสำเร็จสูง แต่ต้องมีระบบและเครดิตที่ดี แต่จุดอ่อนของตลาดแลกเปลี่ยนสินค้ามือสองของจีนในปัจจุบันคือปัญหาบริการหลังการขายและการเคลมสินค้าที่ยังทำได้ไม่ดีนัก สินค้าส่วนมากซื้อแล้วไม่รับเปลี่ยนหรือคืน ตรงนี้เป็นความเสี่ยงอย่างมากของผู้ซื้อและเป็นความท้าทายของตลาดการซื้อขายสินค้ามือสองเช่นกัน ผู้เขียนเชื่อว่าภายใต้การพัฒนาของระบบการตลาดในอนาคต การบริการและกฎเกณฑ์ด้านต่างๆ น่าจะถูกพัฒนาให้ดีขึ้น
