อั่งเปา และ เงินโบนัสของมนุษย์เงินเดือนจีนยุคโควิดฯ
ร่มฉัตร จันทรานุกูล
มหาวิทยาลัยเศรษฐศาสตร์และธุรกิจระหว่างประเทศ วิทยาลัยนานาชาติ กรุงปักกิ่ง (UIBE)
สถานการณ์การระบาดโควิด-19 ที่ยังไม่หมดไป ทำให้เทศกาลตรุษจีนในประเทศปีนี้ไม่คึกคักเหมือนกับปีก่อน ๆ ที่ผ่านมา จากวัฒนธรรมและความเคยชินที่มีมาอย่างยาวนาน ผู้คนที่กระจายทำงานอยู่ทั่วประเทศจะต่างกลับบ้านเกิดอยู่กับพ่อ แม่ ญาติพี่น้องกินข้าวด้วยกันในคืนวันสุดท้ายก่อนปีใหม่ บรรยากาศความคึกคักและครื้นเครงของครอบครัวที่กลับมาเจอกันพร้อมหน้าปีละครั้ง ผู้เฒ่าผู้แก่ที่บ้านยิ้มแย้มแจ่มใส ดีใจที่ลูกหลานกลับมาอยู่พร้อมหน้าพร้อมตา
ตรุษจีนเป็นเทศกาลที่มีความหมายอย่างยิ่งที่สมาชิกครอบครัวที่กระจัดกระจายกันจะกลับมาอยู่พร้อมหน้าเทศกาลนี้ แต่ทว่าเนื่องจากการควบคุมการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ในปีนี้ ทำให้การเดินทางทั่วประเทศถูกควบคุมโดยนโยบายหลายด้าน ประชาชนหลายร้อยล้านคนเลือกที่จะฉลองเทศกาลอยู่ในที่ที่ตนอยู่ ไม่เดินทางกลับบ้าน สุดท้ายแล้วกลายเป็นว่าบรรยากาศของปีใหม่หรือที่ภาษาจีนเรียกว่า “年味” อ่านว่า เหนียน-เว่ย ไม่คึกคักมากนัก การสวัสดีปีใหม่กับคนในครอบครัวกลายเป็นการใช้วีดีโอคอลหรือการโทรศัพท์แทน
ผู้เขียนจะมาเล่าสู่กันฟังเรื่องเงิน ๆ ทอง ๆ ในวันตรุษจีน หลายท่านอาจจะรู้จักกับ“เงินอั่งเปา” ที่ภาษาจีนกลางเรียกว่า หงเปา （红包：Hong Bao）หรือเงินขวัญถุง จะใส่ซองสีแดง เป็นเงินที่ผู้ใหญ่ให้กับเด็ก เฒ่าแก่ให้กับลูกน้อง ลูกให้กับพ่อแม่
วัฒนธรรมการให้เงินอั่งเปาของจีนมีมาแต่สมัยราชวงศ์หมิง สืบทอดมาถึงปัจจุบันเป็นเงินของขวัญ ที่ผู้ใหญ่ให้แก่เด็กเป็นเงินเก็บเพื่อการศึกษาและเอาไปใช้เพื่อเป็นประโยชน์ในอนาคต โดยปกติผู้ปกครองจะเก็บเอาไว้ให้
การให้อั่งเปาอีกประเภทหนึ่งคือ ลูกที่โตและทำงานแล้วให้เงินของขวัญปีใหม่นี้กับบุพพการี เป็นการแสดงความกตัญญูและความเคารพ ห่วงใยต่อบุพพการี
จากกาลเวลาที่เปลี่ยนแปลงไป ความหมายของ "เงินอั่งเปา" ไม่ได้จำกัดแค่กับเงินขวัญถุงที่ให้กับเด็กและบุพพการีเท่านั้น แต่ยังหมายถึง“เงินโบนัสปลายปี” อีกด้วย ในชีวิตของมนุษย์เงินเดือนผู้เขียนเชื่อว่าหลายคนทำงานอย่างขยันขันแข็งหนึ่งปีผ่านไป รอโบนัสสิ้นปีกันอย่างลุ้นตัวโก่ง (แน่นอนว่าการให้เงินโบนัสแก่พนักงานก็แล้วแต่นโยบายของบริษัทและผลประกอบการของแต่ละที่ ที่แตกต่างกันไปอีกด้วย)
ช่วงก่อนวันหยุดยาวตรุษจีน บริษัทจีนต่าง ๆ จะให้เงินโบนัสแก่พนักงานถือเป็นเงินขวัญถุง ซึ่งตัวเลขเงินโบนัสของปี 2020 ที่บริษัทเอกชนและกลุ่มรัฐวิสาหกิจจะให้แก่พนักงานเป็นตัวเลขที่น่าจับตา เพราะผลกระทบจากโรคโควิด-19 ต่อเศรษฐกิจของประเทศ และความมั่นใจของภาคประชาชน
“ประกาศผลสำรวจสถิติเงินโบนัสประจำปี 2020” ต้นเดือนก.พ. ที่ผ่านมา รายงานถึงเงินโบนัสเฉลี่ยของมนุษย์เงินเดือนจีนทั้งประเทศว่าอยู่ที่เฉลี่ย 7,826 หยวนหรือประมาณ 36,000 บาท ลดลงจากปี 2019 ที่ได้เงินโบนัสเฉลี่ย 9,547 หยวนหรือประมาณ 44,000 บาท ลดลง 18%
ผลสำรวจมนุษย์เงินเดือนส่วนใหญ่จะได้รับเงินโบนัสระหว่าง 5,000 – 10,000 หยวนหรือประมาณ 23,000 – 46,000 บาท ในขณะที่มนุษยเงินเดือนที่จะได้รับเงินโบนัสมากกว่า 50,000 หยวนหรือ 230,000 บาทก็มีอยู่เช่นกัน ส่วนใหญ่คนพวกนี้จะกระจุกตัวอยู่ในอุตสาหกรรมที่ไม่ได้รับผลกระทบด้านลบจากโรคโควิด-19 แต่กลับเติบโตขึ้นอย่างรวดเร็ว เช่น อุตสาหกรรมไอทีหรือโลจิสติกส์ เป็นต้น
อย่างไรก็ตาม ผลการสำรวจโดยรวมนั้นเงินโบนัสที่จะได้ ส่วนใหญ่ลดลง ส่วนรองลงมามีเท่าเดิม และส่วนน้อยเท่านั้นที่ได้เพิ่มมากขึ้น
ผลสำรวจสถิติเงินโบนัสประจำปี 2020 ได้จัดอันดับเงินโบนัสของมนุษย์เงินเดือนใน 35 เมืองของจีน โดยเมืองที่ค่าเฉลี่ยเงินโบนัสปลายปีสูงอันดับต้น ๆ มีอยู่ 6 เมืองด้วยกัน คือ ปักกิ่ง หางโจว เซี่ยงไฮ้ อูรูมูชี ฝูเจี้ยน และซูโจว
“ประกาศผลสำรวจสถิติเงินโบนัสประจำปี 2020” ระบุค่าเฉลี่ยเงินโบนัสปลายปีของมนุษย์เงินเดือนใน 10 เมืองแรกของจีน ตามลำดับคือ ปักกิ่ง (13,258 หยวน), หางโจว (11,678 หยวน), เซี่ยงไฮ้ (11,465 หยวน), อูรูมูชี (10,371 หยวน), ฝูเจี้ยน (10,295 หยวน), ซูโจว (10,088 หยวน), หนิงโป (9,442 หยวน), เหอเฟย (9,110 หยวน), ฉือเจียจวง (8,882 หยวน), หนานชาง (8,750 หยวน)
เมืองที่มีค่าเฉลี่ยเงินโบนัสูงส่วนใหญ่เป็นเมืองทางตอนใต้ มีเมืองทางเหนือติดอันดับอยู่ไม่กี่เมืองและมีปักกิ่งอยู่ในอันดับที่หนึ่ง ซึ่งเป็นเมืองหลวงและศูนย์รวมทรัพยากรด้านต่าง ๆ ของประเทศที่สำคัญ
เมืองชั้นหนึ่งของจีนมีการเติบโตทางเศรษฐกิจสูง ฐานเงินเดือนเฉลี่ยของเมืองเพิ่มขึ้นมาก ก็เกี่ยวโยงกับค่าเฉลี่ยของเงินโบนัสปลายปีด้วย
แล้วมนุษย์เงินเดือนที่ได้รับเงินโบนัสปลายปี จะจัดการกับเงินก้อนนี้อย่างไร?
จากผลสำรวจแสดงว่าคนจำนวนเกือบครึ่งหรือ 45.2% เลือกที่จะเก็บออม, 31.2% เลือกที่จะแบ่งให้บุพพการีเพื่อแสดงความกตัญญู, 30.4% เลือกที่จะลงทุนให้งอกเงย และอีกประมาณ 10% เลือกที่จะชำระหนี้เงินกู้ แสดงให้เห็นถึงทัศนคติมนุษย์เงินเดือนจีนที่มีต่อความไม่แน่นอนในอนาคต ดังนั้น “การออมเงิน” จะเป็นสิ่งประกันความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นในอนาคตได้แน่นอนที่สุด
มีอีกสถิติหนึ่งจากเว็บ Zhihu.com สำรวจฯ พนักงานบริษัทจำนวน 5,000 คน ได้พบว่า ความคาดหวังของมนุษย์เงินเดือนต่อเงินโบนัสในปีนี้ไม่ได้มีมากมายนัก โดย 59% ของผู้ตอบแบบสำรวจฯ ไม่ได้รู้สึกว่าประทับใจกับจำนวนเงินโบนัสในปีนี้ ขณะที่ 29% ไม่พอใจ และมีเพียง 13% เท่านั้นที่พอใจกับเงินโบนัสที่ได้รับในปีนี้
ผลสำรวจฯ ระบุว่า คนส่วนมากยังเลือกที่จะเปลี่ยนงานหลังตรุษจีนหากไม่ได้รับเงินโบนัสจากบริษัทที่ทำงานอยู่ และอีกแง่หนึ่งก็ยังมีคนอีกจำนวนมากที่ไม่ได้รับเงินโบนัสและกำลังหางานอยู่
เงินโบนัสปีนี้สำหรับคนที่ได้อาจจะน้อยไปบ้าง หรือบางคนอาจจะไม่ได้เลย บางคนอาจะตกงานก่อนได้เงินโบนัสปลายปีด้วยซ้ำ ดังนั้นเราปฎิเสธกันไม่ได้จริง ๆ ว่าโควิด-19 กระทบกับการใช้ชีวิตและการงานของประชาชนตาดำ ๆ กันมากทีเดียว ในช่วงของความไม่แน่นอนนี้การอยู่อย่างปลอดภัย ไม่เสี่ยงจนเกินตัว เป็นสิ่งสำคัญที่สุดค่ะ