...บางคนเล่นไพ่นกกระจอก บางคนคลอดลูกบนรถไฟ...
หวัง ฝูชุน(王福春) เป็นพนักงานการรถไฟในเมืองฮาร์บิน มณฑลเฮยหลงเจียงในปี 1990 ต่อมาปี 2014 หวังได้รับการยกย่องเป็นหนึ่งในทำเนียบ “30 ช่างภาพผู้ทรงอิทธิพลมากที่สุดของเอเชีย” โดยผลงานที่มีชื่อเสียงที่สุดของเขาคือ ชุดภาพ “คนจีนบนขบวนรถไฟ” 《火车上的中国人》
หวัง ฝูชุนเริ่มถ่ายภาพตั้งแต่สมัย “ขบวนรถไฟสีเขียว” (ตู้รถไฟสีเขียวยุคเก่า) 40 ปีผ่านไปไวราวชั่วกระพริบตาเดียว เขาได้บันทึกภาพการเดินทางในช่วงเทศกาลตรุษจีนด้วยฟิล์มถ่ายภาพ 200,000 ภาพ
“ภายในพื้นที่แคบๆ ได้แสดงถึงวิถีชีวิตของชาวจีน” บางคนเล่นไพ่นกกระจอก บางคนคลอดลูกบนรถไฟ
ในปี 2021 นี้ หวัง ฝูชุน อายุ 77 ปี ผมขาวโพลนทั่วศีรษะ เขายังสวมเสื้อยืดสีทึบ และเปี่ยมด้วยจิตวิญญาณศิลปินนักถ่ายภาพ ตามกำหนดการเดิมปี 2020 หวังมีงานแสดงภาพถ่ายในประเทศอังกฤษและเกาหลีใต้ ด้วยเหตุผลสถานการณ์โรคระบาดและปัญหาด้านสุขภาพ ทำให้เขาต้องระงับการแสดงภาพถ่ายและการถ่ายภาพทั้งหมด
หวังมองโลกในแง่ดี เล่าเรื่องสนุก ทว่า วัยเด็กของเขากลับต้องประสบโชคร้าย ต้องสูญเสียทั้งพ่อและแม่ในเวลาไล่เลี่ยกันในตอนที่มีอายุเพียงสี่ขวบ พี่สะใภ้เป็นผู้เลี้ยงดูเขาจนเติบใหญ่ บ้านที่หวังอาศัยอยู่สมัยวัยเด็กนั้นอยู่ใกล้สถานีรถไฟ ทำให้เขามีความสนใจและผูกพันลึกซึ้งกับขบวนรถไฟหัวรถจักรไอน้ำและตู้รถไฟสีเขียว
หลังจากที่เรียนจบชั้นมัธยมศึกษา หวังฝูชุนสอบเข้าศึกษาในโรงเรียนฝึกฝนการขับรถไฟประจำเขตสุยฮว่า โดยมีเป้าหมายเป็นคนขับรถไฟ แม้ว่าในที่สุดเขาก็ไม่ได้นั่งที่นั่งของคนขับรถไฟจริงๆ แต่ก็ได้ใช้ชีวิตวนเวียนอยู่บนรถไฟนับสิบปี ในยุคทศวรรษที่ 1970 หวังฝูชุนถูกส่งไปเป็นเจ้าหน้าที่ประจำสำนักงานรถในเมืองฮาร์บินรับผิดชอบงานประชาสัมพันธ์ ในสมัยนั้นกล้องถ่ายภาพถือเป็นสิ่งฟุ่มเฟือย หวังอาศัยหน้าที่การงานขอกล้องถ่ายภาพ เขาใช้ชีวิตอยู่บนขบวนรถไฟตลอดทั้งปี
ในยุคทศวรรษที่ 70, 80 การแย่งชิงกันขึ้นรถไฟเป็นดั่งศึกประลองพละกำลังที่ดุเดือดที่สุดโดยเฉพาะช่วงการเดินทางในเทศกาลตรุษจีน คนที่ต้องการซื้อตั๋วรถไฟบางคนต้องรอเข้าแถวสองวันสองคืน แต่เมื่อถึงเวลาขึ้นรถ ไม่ว่ามีตั๋วหรือไม่มีก็ตาม ผู้ที่สามารถแย่งขึ้นมาบนรถไฟได้เท่านั้นก็สามารถเดินทางไปได้ ส่วนคนที่แย่งขึ้นรถไฟไม่ทันแม้มีตั๋วอยู่ในมือก็ตกขบวนรถไฟชวดเดินทาง
เมื่อขึ้นไปบนขบวนรถได้สำเร็จแล้ว ทุกคนจะเค้นพลังสมองสุดๆเพื่อหาวิธีชิงพื้นที่ว่างของตน บางคนยัดตัวลงไปนอนใต้ที่นั่ง บางคนปีนขึ้นไปนั่งในช่องเก็บกระเป๋าเดินทาง
หวังฝูชุนเก็บภาพถ่ายเหล่านี้ท่ามกลางความวุ่นวายโกลาหลสุดๆ กระนั้นก็ตาม แฟนๆผู้ชื่นชมภาพถ่ายของหวัง ก็มองเห็น “ความโรแมนติก” แฝงในภาพของเขา
ผลงานภาพสุดคลาสสิกของหวังฝูชุนคือ กลุ่มผู้โดยสารที่โผล่หน้าออกมานอกหน้าต่างย้อนกลับไปมองเส้นทางที่รถไฟวิ่งผ่านเลยไป ...ภาพนี้ถูกใช้เป็นภาพปกหนังรวมผลงานภาพถ่ายของเขา ชื่อ “คนจีนบนขบวนรถไฟ”
หวังฝูชุนมีสไตล์ทำงานที่อิสระ ไม่ตามกระแสแฟชั่น นี่เป็นสิ่งที่พบได้ยาก ในยุคทศวรรษที่ 80-90 ช่างภาพจีนจำนวนมากเลียนแบบช่างภาพตะวันตก หลับหูหลับตาไล่ตามศิลปะนามธรรม(Abstract art) ศิลปะเหนือจริง (Surrealism) ขณะที่ภาพของหวังแม้เป็นภาพถ่ายเหตุการณ์จริง แต่สิ่งที่ปรากฏในภาพคือชีวิตประจำวันของประชาชนทั่วไป เป็นเรื่องราวสะท้อนสังคมจีนที่แท้จริง
เมื่อชุดภาพ “คนจีนบนขบวนรถไฟ” ถูกนำมาจัดแสดงในเทศกาลภาพถ่ายนานาชาติที่ผิงเหยา (Pingyao International Photography Festival) ในช่วงต้นปี 2001 ก็สั่นสะเทือนโลกการถ่ายภาพจีนอย่างมาก ผู้คนต่างคิดไม่ถึงเลยว่ายุคสมัยรถไฟสีเขียวทั้งสกปรกทั้งแออัดเป็นปลากระป๋องนรกขนาดนั้น เขาสามารถถ่ายภาพเหล่านั้นออกมาได้เป็นภาพที่งดงามได้อย่างไร?
ภาพคู่รักนอนบนเตียงเดียวกันในตู้รถไฟ ดึงผ้าห่มมาปิดบังหน้าไว้ครึ่งหนึ่ง หวังเล่าระหว่างให้สัมภาษณ์ว่า ในสมัยนั้นรถไฟตู้นอนไม่อนุญาตให้นั่งสองคน หนุ่มจีนเห็นเขาถือกล้องถ่ายภาพจึงรีบดึงผ้าห่มมาปิดบังหน้าไว้ครึ่งหนึ่ง ต่อมา ในงานนิทรรศการแสดงภาพถ่ายเมื่อปี 2000 ในประเทศเดนมาร์ก ช่างภาพเนเธอร์แลนด์ชอบภาพคู่รักในตู้รถไฟนี้มากจึงขอซื้อในนราคา 400 เหรียญสหรัฐ และเป็นครั้งแรกที่หวังรู้ว่าภาพถ่ายของเขามีราคาขนาดนี้ ภาพถ่ายบนขบวนรถไฟ แม้เป็นภาพบันทึกเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นจริง แต่เปี่ยมด้วยศิลปะและเปี่ยมด้วยเรื่องราว
