โดย ดร.ร่มฉัตร จันทรนุกุล
หลายคนที่เคยมาจีนน่าจะได้เห็นการเต้นรำ Square Dance ของกลุ่มผู้สูงอายุชาวจีนตามแหล่งสวนสาธารณะลานกว้างในที่ต่าง ๆ เป็นกิจกรรมที่ป็อบปูล่าเป็นอย่างมากและแพร่กระจายอย่างรวดเร็วในช่วง 2-3 ปีมานี้ จนปัจจุบันกำลังจะกลายเป็นการออกกำลังกายประจำชาติจีนไปแล้ว มีการจัดประกวดกันเป็นเรื่องเป็นราว
ความพิเศษของการเต้น Square Dance ของกลุ่มผู้สูงอายุชาวจีนนี้ มีลักษณะพิเศษคือ เปิดเพลงเสียงดัง ทำนองเพลงจีนแบบเร็วรุ่นยุค 60-70 การเต้นจะมีหลายแบบ แต่ส่วนใหญ่จะเป็นการเต้นแบบมีศิลปะเข้ามาสอดแทรก จำนวนคนเต้นส่วนใหญ่มากกว่า 10คนขึ้นไป บางกลุ่มมีอัตลักษณ์เป็นของตัวเอง ใส่เสื้อผ้าที่เหมือนกันและมีอุปกรณ์การเต้นที่หลากหลาย
การเต้นของกลุ่มผู้สูงอายุนี้ ในช่วงเริ่มต้นมีกระแสที่ไม่พอใจบ้างพอสมควร เนื่องจากพวกเขาเต้นในที่สาธารณะบางทีไปรุกล้ำพื้นที่หรือเสียงเพลงที่เปิดดังเกินไปรบกวนชาวบ้านที่อาศัยอยู่รอบข้าง หลัง ๆ มากระแสต้านก็น้อยลงได้รับการแก้ไขบ้าง บ้างก็จัดระเบียบให้ดียิ่งขึ้น บ้างก็ยังคงมีปัญหาอยู่
การรวมกลุ่มของผู้สูงอายุที่มีเวลาว่างออกมาเต้นรำกันเป็นสิ่งที่น่าสนับสนุน เป็นการใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์และเป็นการออกกำลังกาย การเต้น Square Dance ของคนกลุ่มนี้กลายเป็น “全民健身” หมายถึงการออกกำลังกายของประชาชนกันอย่างถ้วนหน้า การเต้นในที่สาธารณะมีต้นทุนต่ำคนทั่วไปเข้าถึงได้ อีกทั้งยังจับกลุ่มกันเต้น นัดซ้อมเป็นเวลา เป็นการได้เพื่อนใหม่ๆ ไปด้วย ความร้อนแรงของการเต้น Square Dance ยังคงมีอยู่ถึงปัจจุบัน ทุกมุมเมืองตอนเย็น จะได้ยินเสียงเพลงและกลุ่มผู้สูงอายุออกมาเต้นรำกันอย่างครื้นเครง
ในปี 2017 กระทรวงวัฒนธรรมและกรมกีฬาได้ออกหนังสือแจ้ง《ประกาศการแจ้งให้ทราบเกี่ยวกับการควบคุมกิจกรรมการออกกำลังกายเต้นในที่สาธารณะ》 การออกประกาศเพื่อจัดระเบียบและส่งเสริมกิจกรรมการเต้นที่สาธารณะการแจ้งของผู้สูงอายุเหล่านี้ เพราะปริมาณของประชาชนผู้สูงอายุที่เข้ามาร่วมอยู่ในกิจกรรมเต้นที่สาธารณะการแจ้งของผู้สูงอายุนี้ ตามสถิติทั้งประเทศของปี 2017 มีจำนวนโดยประมาณมากกว่า 100 ล้านคน โดยในกลุ่มคนอายุ 60 ปีขึ้นไป เป็นผู้ที่มีงานอดิเรกเข้าร่วมกิจกรรมการเต้นในที่สาธารณะนี้เป็นจำนวนครึ่งหนึ่ง หรือในสองคนจะมีหนึ่งคนที่เข้าร่วมกิจกรรมการเต้นนี้
อย่างที่กล่าวไปตอนต้นกิจกรรมออกกำลังกายนี้มีต้นทุนต่ำ และทำกิจกรรมกันเป็นกลุ่ม มีความครื้นเครงทำให้ได้รับความนิยมอย่างรวดเร็ว จากในจุดเริ่มต้นส่วนใหญ่จะเป็นพวก “大爷大妈” หรือพวกคุณลุงคุณป้า อาซิ้ม อาซ้อ ตอนหลังพัฒนาไปถึงคนรุ่นใหม่และเด็ก จากกิจกรรมป็อบปูล่านี้ทำให้มีคนจำนวนหนึ่งเห็นโอกาสธุรกิจจากกลุ่มคนเต้น Square Dance ที่มีจำนวนมหาศาลนี้ มีคนคาดประมาณการณ์มูลค่าทางการตลาดของธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับ Square Dance มีมากถึง 2,000 ล้านหยวน จนขนาดมีคนพาดหัวข่าวว่า “跳出来的产业链” หมายถึงว่า เต้นกันจนมีครบวงจรห่วงโซ่อุปทาน เป็นธุรกิจที่ทำเงินได้มหาศาล จากความนิยมของ Square Dance นี้ อาทิ เสื้อผ้าที่ออกแบบเฉพาะ อุปกรณ์ที่ใช้ในการเต้น รองเท้า เครื่องดื่มชูกำลัง ไปจนถึงเครื่องเสียงที่มีฟังชั่นต่างๆ ที่ถูกออกแบบให้เหมาะสมกับการเต้นในกลุ่ม
นับตั้งแต่ปี 2015 เป็นต้นมามีแอปพลิเคชั่นต่างๆ ที่เกี่ยวกับการเต้น square dance ออกมาประมาณ 20 ราย โดยจะเป็นลักษณะการสอนท่าเต้นแบบใหม่ๆ แปลกๆ มีการประกาศเพื่อการออกมารวมตัวกันเพื่อเต้น อาจจะประกาศกันในละแวกบ้าน หรืออาจจะข้ามมณฑลไปเลยก็มี เพื่อรวมกลุ่มกันจะมีกิจกรรมการแข่งขันเต้น square dance โดยหน่วยงานต่างๆ ทั้งภาครัฐและเอกชน อย่างเช่น ในปีนี้ธนาคาร Guangda ได้จัดการแข่งขันแห่งปี เงินรางวัลสูงสุดถึง 1 ล้านหยวนหรือประมาณ 5 ล้านบาท ในเรื่องของกำลังการบริโภคของกลุ่มผู้เต้นสูงอายุนี้ มีคนประมาณการตัวเลขจาก Alipay สถิติบอกว่า กลุ่มคนที่อายุ 50 ปีขึ้นไปมีเงินเก็บอยู่ในบัญชีของ alipay ประมาณ 7,000 หยวนต่อคนหรือ 35,000 บาท มากกว่าจำนวนเฉลี่ยโดยรวมคือ 3,000 หยวนหรือ15,000 บาท และในรายงานตัวเลขของเว็บซื้อขายอะเมซอนแสดงว่า ในออเดอร์เดียวที่มีการจ่ายเงินมากกว่า 5,000 หยวนหรือ 25,000 บาทมาจากผู้ใช้ที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไปเป็นจำนวนมากที่สุด ฉะนั้นตลาดการบริโภคของคนกลุ่มนี้มีอยู่มหาศาล ถึงแม้ว่าจะเป็นกลุ่มก้อนเล็กที่ผู้ประกอบการหลายๆ คนมองผ่าน การที่จะเจาะตลาดหรือขายขอ ให้คนกลุ่มนี้ได้ต้องมีจิตวิทยาชั้นสูง เพราะผู้สูงอายุส่วนใหญ่รายได้ไม่มากเหมือนตอนทำงาน ต้องประหยัดเก็บออม การใช้เงินของคนกลุ่มนี้ก็ต่อเมื่อมีความต้องการจริงๆ และคิดว่าคุ้มค่ากับเงินที่จ่ายไป
ปรากฎการณ์ Square Dance ทั่วประเทศ เกิดขึ้นทุกหนแห่งในจีนนี้ก็มีกลุ่มต้านอยู่เหมือนกัน โดยเฉพาะคนที่เสียประโยชน์หรือได้รับผลกระทบจากเสียงรบกวนเวลาเช้าตรู่หรือดึกดื่น เพราะบางที่เริ่มเต้นกันตั้งแต่ตีสี่ตีห้า ตอนดึกเลิกสี่ทุ่มกว่า มีข่าวการปะทะระหว่างกลุ่มผู้เต้นกับชาวบ้านมากพอสมควรเช่นกัน มีคนตั้งคำถามว่าทำไมปรากฎการณ์ Square Dance ถึงเป็นที่แพร่หลายและนิยมอย่างมากในกลุ่มผู้สูงอายุที่เกิดในช่วงยุค 50-60 เพราะคนกลุ่มนี้มีแนวคิดเรื่อง “集体主义” หรือแปลว่า กลุ่มนิยม ที่ค่อนข้างเหนียวแน่นและชัดเจน เพราะเติบโตมาในสภาวะแวดล้อมยุคที่จีนยังไม่เริ่มเปิดประเทศ ผู้นำประเทศในตอนนั้นให้ความสำคัญกับการรวมกลุ่มเพื่อพลังและต่อสู้ไปด้วยกัน จนมีคำขนานนามอธิบายแนวคิดของคนที่เกิดในช่วงยุค 50-60 นี้ว่า “哪一代人都以个性为耻，以从众为荣” การมีอัตลักษณ์ไม่เข้าพวกเป็นเรื่องน่าอับอาย การเป็นกลุ่มเป็นก้อนนี้สิถึงเป็นเกียรติ ดังนั้น การที่พวกเขาจับกลุ่มกันทำกิจกรรมร่วมกัน จะมีความรู้สึกภาคภูมิใจ หึกเหิมและรู้สึกปลอดภัยและเมื่อพวกเขาได้รับการสนับสนุนและยอมรับก็จะมีความกล้าที่จะแสดงออกต่อสังคมมากยิ่งขึ้น
ศาสตราจารย์เจิงกั๋วผิง แห่งมหาวิทยาลัยฉงชิ่ง กล่าวถึงกิจกรรมการเต้นรวมกลุ่มของผู้สูงอายุจีนนี้ว่า ผลได้ทางเศรษฐกิจในอนาคตหลักๆ คือสองด้าน หนึ่งคือด้านสุขภาพที่ดี สองคือด้านครอบครัว การที่ร่างกายจะแข็งแรงได้ต้องมาจากภูมิต้านทานที่ดีและสุขภาพจิตที่ดี ก็เหมือนกับกิจการทางการแพทย์การตรวจร่างกายต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพเติบโตอย่างรวดเร็ว เพราะฉะนั้นให้ผู้ประกอบการที่จะมาจับตลาดนี้สามารถแตกแขนงได้หลายอย่าง ทั้งทำเสื้อผ้า รางวัล ถ่ายภาพ เป็นต้น และยังรวมไปถึงกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับครอบครัวได้ด้วย ในสายตาของคนเดินถนนทั่วไปอาจจะคิดว่าพวกอาซิ้ม อาซ้อก็แค่ออกมาเต้นๆ ออกกำลังกายกัน แต่ในสายตาของคนทำธุรกิจนี่คือเค้กก้อนใหญ่เลยทีเดียว
ประเทศจีนกำลังเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ Internet + Square Dance กำลังจะเป็นเทรนด์การเติบโต ผู้สูงอายุจำนวนมากจะเข้าถึงกลุ่มเต้น รวมตัวกันบนแพลตฟอร์มได้ผ่านแอปพลิเคชั่น ดังนั้นอุตสาหกรรมผู้สูงอายุจีนจะเติบโตต่อไปได้เป็นลูกโซ่ ทั้งที่เกี่ยวกับการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพชั้นสูง การรักษาสุขภาพ การซื้อกองทุนต่างๆ เป็นต้น ส่วนการเต้นระบำในที่สาธารณะนี้ก็กลายมาเป็นอุตสาหกรรมใหม่ที่เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุ จากที่แนะนำไปจะเห็นได้ว่า กิจกรรมการเต้นของกลุ่มผู้สูงอายุในจีนมีให้เห็นอยู่ทั่วไป ท่านไหนที่ไปจีนก็ลองไปร่วมกลุ่มเต้นๆ กับพวกเขาได้ สนุกสนาน เฮฮา ได้สุขภาพ ทุกวันนี้กิจกรรมดังกล่าวกลายมาเป็นกิจกรรมที่สร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจ ในขณะเดียวกันก็เป็นการส่งเสริมการออกกำลังกายของประชาชนจากรัฐบาลอีกด้วย
