โดย ดร.ร่มฉัตร จันทรานุกูล
วันนี้ผู้เขียนอยากจะมาบอกเล่าสู่กันฟังเกี่ยวกับอุตสาหกรรมจัดส่งสินค้าตรง (Delivery) ถึงบ้านของจีน ซึ่งเจริญเติบโตและขยายตัวอย่างรวดเร็วในเวลาสั้นๆเพียง 2-3 ปีที่ผ่านมานี้เท่านั้น ส่วนเรื่องขนาดของตลาดคงไม่ต้องพูดถึงกับประเทศที่มีจำนวนประชากรกว่า 1,400 ล้านคน
อุตสาหกกรรมเดลิเวอรี่ของจีนอยู่ในโมเดลธุรกิจแบบ O2O (Online to Offine) กล่าวคือร้านค้าทั่วไปนำสินค้าขึ้นไปควบรวมกับอินเทอร์เน็ต เอาสินค้าไปอยู่บนแพล็ตฟอร์ม (Platform Online) และหลังจากการสั่งซื้อสินค้าสำเร็จ การส่งสินค้าจากผู้ส่งสู่มือลูกค้าคือในส่วนของ Offine ในรูปแบบของ O2O (Online to Offine) สิ่งที่เป็นหัวใจคือการจ่ายเงินจบการซื้อขาย
สินค้าและบริการบน online platform คือการจ่ายเงินก่อนเพื่อนัดหมายบริการหรือสินค้า ในมุมของผู้บริโภคได้รับประโยชน์ตรงนี้เนื่องจากได้เห็นสินค้า บริการ ความคิดเห็นของลูกค้าที่เคยซื้อสินค้าหรือบริการไปแล้วอย่างละเอียด อีกประการหนึ่งร้านค้าต้องมีการทำโปรโมชั่นมากกว่าร้านค้า Offine เพราะต้องมีการดึงดูดลูกค้าออนไลน์เข้ามาสั่งซื้อสินค้าและบริการของตน
ในแง่มุมนี้ผู้บริโภคจะได้รับประโยชน์จากการมีสินค้าหลากหลายให้เลือกและราคาถูก ในแง่ของผู้ขายสินค้าและบริการจะไดัรับประโยชน์จากการขายออนไลน์เพราะจะประกาศข้อมูลสินค้าและบริการออกไปอย่างรวดเร็วและไปได้ไกล
ที่ผู้เขียนจะกล่าวในที่นี้คือ อุตสาหกรรมการบริการส่งอาหารเดลิเวอรี่ของจีนเพราะจุดเริ่มต้นและการเติบโตของอุตสาหกรรมนี้ถูกจับตาเป็นอย่างมากเพราะเติบโตอย่างรวดเร็วและสร้างการเติบโตอย่างต่อเนื่องให้กับอุตสาหกรรมอาหารและเครื่องดื่มจีน อุตสาหกรรมการบริการส่งอาหารเดลิเวอรี่ของจีนถูกแยกวิเคราะห์ออกมาจากอุตสาหกรรมโลจิสติกส์ คนจีนเรียกการบริการส่งอาหารเดลิเวอรี่สั้นๆว่า “ไว่ ไม่” （外卖） แปลตรงๆคือ Take away
จากการประกาศตัวเลขอย่างเป็นทางการในปี 2017 ตลาดบริการจัดส่งอาหารและเครื่องดื่มของจีนทะลุ 2,000 ล้านหยวน และอัตราการเติบโตมากกว่าปีที่ผ่านมา 23%ในส่วนของจำนวนผู้ใช้บริการสั่งอาหารและเครื่องดื่มผ่านแอพพลิเคชั่นที่บริการจัดส่งถึงบ้านมากกว่า 300 ล้านคน เพิ่มขึ้นกว่าปีที่ผ่านมา 18% และจากการเติบโตของบริการเดลิเวอรี่นี้ทำให้อุตสาหกรรมอาหารและเครื่องดื่มโดยรวมของจีนได้รับประโยชน์มหาศาล โดยในปี 2017 อุตสาหกรรมอาหารและเครื่องดื่มของจีนมีขนาด 3.9 ล้านล้านหยวน อัตราการเติบโตที่ผ่านมาอยู่ที่ประมาณ 10% ในอนาคตตัวเลขคาดการณ์ว่าจะมีการเติบโตไม่ต่ำกว่า 10% บริการ Take away ของจีนจะพัฒนาต่อไปโดยมี 3 ปัจจัยควบรวมคือ อุปสงค์ + อุปทาน + การจัดส่งกระจายสินค้า
ทีนี้เรามาลงรายละเอียดเกี่ยวกับผู้ให้บริการรายใหญ่ของอุตสาหกรรม Take away ของจีนกันบ้าง ตามที่ผู้เขียนเกริ่นไปข้างต้นว่าอุตสาหกรรมบริการจัดส่งอาหารในจีนเติบโตและขยายตัวอย่างรวดเร็วทั้งในเขตเมืองและชนบท ในปัจจุบันนี้จำนวนของผู้ใช้บริการสั่งอาหารผ่านแพล็ตฟอร์ม (Platform) แอพฯบริการเดลิเวอรี่มากกว่า 40% จากจำนวนผู้ใช้อินเทอร์เน็ตทั้งหมด
แอพฯบริการจัดส่งสินค้าจีน 3 อันดับแรกได้แก่ “เหม่ยถวน” (Mei tuan), “เอ้อร์เลอมา” (E le ma), “ไป่ตู้” (Baidu) จากการจัดอันดับโดยศูนย์สารสนเทศแห่งชาติ แอพฯที่มีผู้ใช้ทั่วประเทศนำมาอันดับหนึ่งคือ “เหม่ยถวน” โดยมีจำนวนผู้ใช้ประจำ（Active User）อยู่ประมาณ 250 ล้านบัญชี จำนวนผู้ให้บริการส่งสินค้ามีกว่า 5 แสนคน และบริการครอบคลุม 1,300 เมืองทั่วประเทศ ยอดคำสั่งซื้อขายทั่วประเทศอยู่ที่วันละ 18 ล้านครั้ง แอพฯ “เหม่ยถวน” เป็นเจ้าตลาดเดลิเวอรี่อยู่ครองส่วนแบ่งอยู่ที่ 65% การแข่งขันในตลาดการบริการจัดส่งฯยังคงเข้มข้น เมื่อปีที่ผ่านมา ไป๋ตู้ ถูกเทคโอเวอร์โดย “เอ้อร์เลอมา” ทำให้ในอนาคตจะเหลือสองแบรนด์ใหญ่ที่ต้องต่อสู้กันเพื่อเป็นผู้นำในตลาดต่อไป
จากบริการจัดส่งอาหารถึงบ้านที่เติบโตและเข้าถึงทุกหย่อมหญ้าอย่างรวดเร็ว ทำให้รูปแบบการใช้ชีวิตของคนและพฤติกรรมผู้บริโภคเปลี่ยนไปเช่นกันโดยเฉพาะพนักงานบริษัทหรือคนที่ไม่มีเวลาออกไปรับประทานข้าวข้างนอก อีกทั้งตอบโจทย์คนที่ปกติไม่ทำอาหารกินเอง สื่อจีนชี้ถึงบริการเดลิเวอรี่ที่สะดวกสบายนี้ว่า “ช่วยแก้ปัญหาการรับประทานอาหารนอกบ้านของคนโสด คนที่ทำงานล่วงเวลาและแก้ไขปัญหาการรับประทานอาหารของผู้สูงอายุที่อยู่บ้านคนเดียว”
ผู้เขียนต้องยอมรับว่าการสั่งอาหารจากแอพฯพวกนี้สะดวกสบายมาก จากประสบการณ์ตรงของตัวเอง วันที่ขี้เกียจจะออกไปกินอาหารข้างนอก ในบ้านก็ไม่มีอาหารเลย เปิดแอพฯเดลิเวอรี่ในมือถือร้านค้าในระแวกบ้านจะแสดงเมนูอาหารแนะนำขึ้นมาอัตโนมัติ ร้านอาหารที่อยู่ในระแวกทุกร้านจะขึ้นมาหมด พร้อมรายการอาหารเบ็ดเสร็จ เราแค่กดเลือกรายการอาหารและจ่ายเงิน หลังจากนั้นจะติดตามดูได้ว่าร้านอาหารจัดการกับคำสั่งซื้อเราไปถึงไหนแล้วและคนส่งอาหารเดินทางถึงไหน ประมาณกี่โมงจะส่งถึง หลังจากส่งถึงแล้วยังสามารถให้ทริปกับคนส่งผ่านแอพฯได้ โดยเริ่มจาก 2 หยวนขึ้นไป
ปกติที่ผู้เขียนใช้บริการสั่งอาหารพวกนี้จะให้ทริปกับคนส่งเสมอเพราะคนจัดส่งเหล่านี้ทำงานหนักและเป็นอาชีพที่น่าเห็นใจ เวลาที่ฝนตก แดดออก ลมแรง น้ำท่วมก็ยังรับออเดอร์และต้องยืนหยัดไปส่งอาหารให้ถึงมือลูกค้า นอกจากต้องทำงานหาเลี้ยงชีพแล้วยังจะต้องทำงานบริการส่งให้ได้ตามเป้าหมายที่ผู้ให้บริการแอพฯแต่ละรายวางมาตราฐานไว้ เช่น ต้องยอมรับการให้คะแนนจากลูกค้า หากส่งเกินเวลาต้องถูกปรับเงิน หากลูกค้าให้คะแนนบริการย่ำแย่ ต้องถูกปรับเงินและหักคะแนน แต่ละเดือนต้องส่งอย่างต่ำกี่ออเดอร์ขึ้นไป เป็นต้น
การจัดส่งสินค้าในปัจจุบันเริ่มมีการแตกแขนงออกไป เช่น ร้านผัก ผลไม้ ซูเปอร์มาเก็ต ร้านขายยา ต่างๆ เริ่มเอาสินค้าของตนเข้าไปไว้ในแอพฯของกลุ่มผู้ให้บริการเดลิเวอรี่ ความหลากหลายของสินค้ามีมากขึ้นนอกเหนือไปจากอาหารและเครื่องดื่ม การจับตาการเจริญเติบโตของอุตสาหกรรมนี้ยังคงดำเนินต่อไป การบริการเดลิเวอรี่จีนเปลี่ยนรูปแบบการใช้ชีวิตของคนในจีนไปแล้ว และกำลังเข้าสู่ช่วงของการอยู่ตัว การเติบโตของผู้ใช้ในเขตชนบทกำลังเติบโตอย่างต่อเนื่องและรวดเร็ว ส่วนผู้ใช้บริการในเมืองกำลังเข้าสู่ช่วงให้ความสำคัญกับรายละเอียดบริการมากขึ้น เช่น การลดระยะเวลาการส่งที่สั้นลง การบริการที่ดี สินค้ามีคุณภาพถึงมือลูกค้าที่บ้านเหมือนกินที่ร้านอาหาร การปรับเปลี่ยนแบบกล่องบรรจุอาหารให้ทันสมัย น่าใช้ ปลอดภัยต่อผู้บริโภคและสิ่งแวดล้อมมากขึ้น
การแข่งขันในอนาคตจะเน้นที่บริการและความปลอดภัยของอาหาร ผู้เขียนเชื่อว่าบริการแบบนี้ในไทยก็มีมาสักระยะหนึ่งแล้ว บริการจาก line man ในอดีตเติบโตไปได้ช้าเนื่องจากไม่ได้เอามาควบรวมกับอินเทอร์เน็ตอย่างมีประสิทธิภาพ ในปัจจุบันและอนาคตผู้เขียนเชื่อว่าบริการจัดส่งในไทยเราน่าจะเติบโตอย่างรวดเร็วเช่นกัน เพราะบริการในลักษณะนี้ตอบโจทย์ความสะดวกสบายในชีวิตประจำวันเราได้นั่นเอง
