แง่มุมแห่งเต๋า

รั่วแห่งทะเลเหนือกล่าวว่า “จากแง่มุมของเต๋านั้น สิ่งต่างๆหาได้สูงส่งหรือต่ำต้อยไม่ จากแง่มุมของสิ่งต่างๆเอง ต่างก็ถือว่าตนเองทรงคุณค่าสูงส่งและสิ่งอื่นๆล้วนต่ำต้อย จากแง่มุมของความคิดเห็นทั่วไป ความสูงส่งและต่ำต้อยไม่ได้ถูกกำหนดจากตัวคนผู้นั้น

“จากแง่มุมของความต่าง หากเราถือสิ่งหนึ่งว่าใหญ่เนื่องจากมีความใหญ่อยู่ระดับหนึ่ง เช่นนั้นแล้ว ในบรรดาสรรพสิ่งทั้งหมดก็ไม่มีอะไรที่ไม่ใหญ่ หากเรามองสิ่งหนึ่งว่าเล็กเนื่องจากมีความเล็กอยู่ระดับหนึ่ง เช่นนี้แล้ว ในบรรดาสรรพสิ่งทั้งมวลก็ไม่มีอะไรที่ไม่เล็ก หากเราสามารถตระหนักได้ว่าฟ้าและดินนั้นเล็กเท่าเมล็ดข้าว และปลายเส้นขนนั้นใหญ่เท่าเทือกเขา เมื่อนั้นเราก็ได้หยั่งถึงกฎเกณฑ์ของความแตกต่าง

“จากแง่มุมของบทบาทหน้าที่ หากเรานับสิ่งใดว่ามีประโยชน์เนื่องจากมันมีประโยชน์ในตัวเอง ในบรรดาสรรพสิ่งทั้งมวลก็ไม่มีสิ่งใดที่ไม่มีประโยชน์ หากเรานับสิ่งใดว่าไร้ประโยชน์เนื่องจากมันไร้ประโยชน์ในตัวเอง ในบรรดาสรรพสิ่งทั้งมวลก็ไม่มีอะไรที่ไม่ไร้ประโยชน์ หากเรารู้ว่าตะวันออกและตะวันตกอยู่ตรงข้ามกัน แต่ต่างก็ไม่อาจขาดอีกฝ่ายหนึ่ง เราก็สามารถประเมินบทบาทหน้าที่ของมัน

“จากแง่มุมของความโน้มเอียง หากเราถือว่าสิ่งหนึ่งถูกเนื่องจากมีความถูกต้องอยู่ระดับหนึ่ง เช่นนี้แล้วในบรรดาสรรพสิ่งทั้งมวลก็ไม่มีอะไรที่ไม่ถูกต้อง หากเราถือว่าสิ่งหนึ่งผิดเนื่องจากมีความผิดอยู่ระดับหนึ่ง เช่นนี้แล้วในบรรดาสรรพสิ่งทั้งมวลก็ไม่มีอะไรที่ไม่ผิด หากเรารู้ว่าเหยาและเจี๋ยต่างคิดว่าตนถูก และประณามอีกฝ่ายว่าผิด เช่นนี้แล้วเราย่อมเข้าใจถึงความโน้มเอียงของความประพฤติ

“ในครั้งโบราณ เหยาสละบัลลังก์แก่ซุ่น และซุ่นได้ปกครองเยี่ยงจักรพรรดิ ต่อมา ไคว่สละบัลลังก์แก่จื่อจือ แต่จื่อจือก็ถูกสังหารในที่สุด ทังและอู่ทำศึกสงครามและขึ้นเถลิงอำนาจเป็นกษัตริย์ ไป๋กง ลุกขึ้นต่อสู้และพ่ายแพ้วายชนม์ไปในที่สุด มองปรากฏการณ์ดั่งนี้ เราก็อาจเห็นการต่อสู้ช่วงชิงและการสละอำนาจ การกระทำของเหยาและของเจี๋ยนั้น อาจเป็นความสูงส่งหรือความต่ำต้อย เพียง ณ ชั่วเวลาใดเวลาหนึ่ง และไม่อาจถือเป็นหลักการตายตัว

“ท่อนซุงใหญ่อาจใช้ทลายกำแพงเมือง แต่ไม่มีประโยชน์อันใดสำหรับอุดรอยแตกร้าว นี่คือความแตกต่างในหน้าที่ ม้าพันธุ์ดีอย่างฉีจี้และฮวาหลิว สามารถวิ่งไกลถึงหนึ่งพันลี้ในวันเดียว แต่เมื่อต้องไล่จับหนู พวกมันก็ไม่อาจเทียบกับแมวป่าหรือหมาไม้ นี่คือความแตกต่างในความสามารถ นกเค้าแมวสามารถจับริ้นได้ในยามค่ำคืนที่มืดมิด และยังสามารถเห็นปลายเส้นขนได้ชัดเจน แต่ในยามกลางวันไม่ว่ามันจะเบิ่งตากว้างเพียงใด ก็ไม่อาจแลเห็นเนินเขาหรือภูผาใหญ่ นี่คือความแตกต่างในธรรมชาติ”

แปลเรียบเรียงตัดตอนจากหนังสือจวงจื่อ（庄子）บทที่ 17